|
'''Azərbaycan (tarixi ərazi)''', tarixi sənədlərdə Azərbaycan adlı bölgənin məhdüdəsi.
Azərbaycan bir inzibati, coğrafi və etnik vahidə çevrilmə yolunda müxtəlif prosələrləproseslərə məruz qalıb. Keçmiş tarixçilər bu mövzuda müxtəlif rəvayətlər söyləyiblər. Bu məsələ alimlər və tarixçilər arasında neçəfikirlilik və münaqişəyə çevrilib və indiki zamanımızda milli, etnik və bəzi siyasi məsələlərə görə bu elmi və tarixi məsələ siyasi mahiyyətə malik olubdur. Bəzi qrupların iddiasına görə Araz çayının şimal hissəsi heç vaxt Azərbaycan adını daşımayıb və daima adı “Ərran” olubdur və ilk dəfə Azərbaycanın milli hökuməti tərəfindən 1918-ci ildə siyası məqsədlər əsasında və İrana təcavuz etmək üçün “Azərbaycan” adlanıbdır.<ref>2. The Formation of Ethnic Groups, page 30. // [https://web.archive.org/web/20151229053321/http://www.e-library.esut.edu.ng/uploads/pdf/8497298089-ethnicity-and-ethnic-conflict-in-the-post-communist-world.pdf Ethnicity and Ethnic Conflict in the Post-Communist World]. Author: Ben Fowke. [//en.wikipedia.org/wiki/Basingstoke Basingstoke] and [//en.wikipedia.org/wiki/New York City New York]: [//en.wikipedia.org/wiki/Palgrave Macmillan Palgrave Macmillan], 2002, XII+228 pages. ISBN 9780333792568 {{oq|en|In fact, in medieval times the name ‘Azerbaijan’ was applied not to the area of present independent Azerbaijan but to the lands to the south of the Araxes river, now part of Iran. The lands to the north west of the Araxes were known as Albania; the lands to the north east, the heart of present-day post-Soviet Azerbaijan, were known as Sharvan (or Shirwan) and Derbend.}}</ref><ref>Vasily Bartold Bartold V.V., "Sochineniia", volume II, part ۱, "Vostochnoi Literatury" Publishers, Moscow, 1963, p. ۷۰۳ {{oq|ru|В. В. Бартольд. Сочинения. Том 2/1, с.703 «Ширван никогда не употреблялся в том смысле, чтобы он охватывал территорию теперешней Азербайджанской республики. Ширван — это небольшая часть с главным городом Шемахой, а такие города, как Гянджа и др., никогда в состав Ширвана не входили, и если нужно было бы придумать термин для всех областей, которые объединяет сейчас Азербайджанская Республика, то, скорее всего, можно было бы принять название Арран, но термин Азербайджан избран потому, что когда устанавливалась Азербайджанская Республика, предполагалось, что персидский и этот Азербайджан составят одно целое, так как по составу населения они имеют очень большое сходство. На этом основании было принято название Азербайджан, но, конечно, теперь, когда слово Азербайджан употребляется в двух смыслах — в качестве персидского Азербайджана и особой республики, приходится путаться и спрашивать, какой Азербайджан имеется в виду: Азербайджан персидский или этот Азербайджан?.»}}</ref><ref>رضا، عنایت الله، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 7، «اران»، چاپ اول : 1375، تهران، صص 421 تا 424</ref> . Bir qrup tədqiqatçıların fikrincə 1920-ci ildən sonra da, Quzey Azərbaycan bolşeviklərin əlinə düşəndən sonra da, həmin siyası məqsədlər əsasında bu ad saxlanıbdır.<ref name="هیئت">[http://www.azercanada.com/index.php/magalalar/34-2011-06-06-03-37-02/86-2011-06-30-04-10-16 نام و مرزهاى آذربايجان]، نوشته: دکتر‌جواد‌هيئت، نشريه "وارليق"ـــ‌‌سال پانزدهم، شماره پائيز ١٣٧٢ تهران، ترجمه از ترکى‌آذربایجانى: دکتر‌على قره‌جه‌لو</ref> Tarixi kitablarda Azərbaycan şəhərlərinin yerləşməsi barədə də müxtəlif fikirlər var. Məsələn: Arran və Şirvan şəhərləri gah Azərbaycandan məmləkətindən sayılırlar gah da Azərbaycandan müstəqil görsədilirlər.<ref name="P.C9.99rviz">پرویز زارع شاهمرسی . آذربایجان ایران و آذربایجان قفقاز .انتشارات اختر . تبریز 1385</ref><ref name="راشدی">حسن راشدی، ترکان و بررسی تاریخ، زبان و هویت آنها در ایران، انتشارات اندیشه نو، تهران 1386</ref> [[حسن راشدی|Həsən Raşidi]]nin nəzərinə görə Azərbaycanin adı "məmləkət" və "vilayət" işlənəndə iki fərqli coğrafi anlam daşıyır. Məmləkət qavramı işlənəndə Arran və Şirvan "vilayət"ləri onun içində yerləşdirilir, ancaq "vilayət" qavramı daşıyanda "Azərbaycan məmləkəti" içindəki Arranla qonşu sayılırmış<ref name="راشدی"/>.
== İlk mənbələrdə ==
|
