|
[[Şəkil:Pentagram4.svg|thumb|right|Satanizmin əsas simvolu sayılan pentaqramma]]
'''Satanizm''' — İbliisşeytanı və ya iblisşeytan simvolunu ucaldan və bəzi məzhəblərində İblisəşeytana inanmağı əmr edən dini-fəlsəfi cərəyan.
Satanizm özü-özlüyündə bir neçə məzhəbə bölünməkdədir. Hər bir məzhəbin fəlsəfəsi də digər məzhəblərə nəzərən fərqlidir.
[[Anton Szandor LaVey|LaVeyan satanizmi]] [[Allah]]ın, ya da İblisin[[şeytan]]ın varlığına inanmayan, lakin iblisanişeytani dəyərlərə üstünlük verən cərəyandır. Əsasən [[Xristianlıq|xristianlığa]], ümumiyyətlə isə bütün dinlərə qarşı dini-fəlsəfi cərəyan olaraq ortaya çıxan, keçmişi olduqca qədim tarixə söykənməsinə baxmayaraq yaxın zamandan etibarən yeni bir din mahiyyətinə bürünən əhəmiyyətli bir inancdır.
Satanizm ifadəsi hərfi mənada "İblisaşeytana inanan", "İblisişeytanı rəhbər tutan" mənalarına sahibdir. Bu cərəyanın yaranma səbəbi [[iudaizm]] və [[Xristianlıq|xristianlığa]] qarşı mübarizə aparmaq olmuşdur. Buna "Müasir Etiraz Hərəkatı" demək də mümkündür. Bu hərəkat, başda xristianlıq olmaqla, bütün dinlərə və dinlərin yaratdığı müqəddəs dəyərlərə əksdir. Bu səbəbdən, başda [[İngiltərə]], [[Fransa]] və [[Almaniya]] olmaq üzrə bəzi Avropa ölkələrində, xüsusilə də [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ-da]] ortaya çıxan, oradan digər ölkələrə yayılan satanizm; iblisin[[şeytan]]ın ən əhəmiyyətli xüsusiyyəti olan müxalifət və oyanışı əsas alaraq, dinin və dini olan hər şeyin qarşısında, lakin İblisinşeytanın və onun təmsil etdiyi düşüncənin yanında iştirak edir.
Müasir satanizm, amerikalı macar əsilli [[Anton Szandor Lavey]] tərəfindən qurulan İblisinŞeytanın Kilsəsi ilə ortaya çıxıb şəkillənmişdir.
== Teistik satanizm ==
Bilinən ən radikal satanizm növüdür. Radikal satanizm olaraq da adlandırılar. Bu dini mənimsəyən və simpatiya duyan şəxslər, canlı və cansız aləmdə yeganə gücün İblisinŞeytanın olduğuna inanarlar. [[Teist]]ik satanistlər, bir adamın nə qədər çox pislik etsə, İblisəşeytana o qədər yaxın olacağına və dərəcəsinin də o sahədə böyük olacağına istiqamətli ümumi bir qavramdır. İblisəŞeytana yaxın olanın isə cəhənnəmdə çox cəza çəkməyəcəyini və iblisinşeytanın xidmətində zəbanilik edəcəyini nəzərdə tutur. Bununla yanaşı, teistik satanizmdə, kökü olduqca keçmişə uzanan bir qurban və quru cadu ənənəsinə də rast gəlinir.
Teistik satanizm, tarixdə quru cadugərlik və cadugərliklə eyni şey hesab edilmişdir. Xüsusilə orta əsrlər xristian dünyasında, cadugərlər bir iblisanişeytani varlıq olaraq qəbul edilməsi nəticəsində, ədəbiyyata "cadugər ovu" olaraq keçmişdir. Teistik Satanizmin indiki vaxtda [[Lusiferizm]] kimi məşhur növləri mövcuddur.
=== Lusiferizm ===
Özlərini, İblisinŞeytanın ən seçmə birliyi olaraq görən və gizliliyə əhəmiyyət vermələri səbəbiylə indiki vaxtda da nə cür mərasimlər və tədbirlər etdiklərinə dair çox çox məlumat olmayan bir teistik satanizm məzhəbi ... Bir sıra simvollara iblisanişeytani vəsflər və məna vermək,simvolluğa əhəmiyyət verdiklərini göstərir. [[Qədim Misir]], [[Qədim Roma]] və [[Qədim Yunanıstan|Qədim Yunan]] sivilizasiyalarında izlərinə rast gəlinməkdədir.
== Ateizmin və deizmin satanizmə baxışı ==
[[Ateizm]] bir din deyil. Elmi olmayan heç bir fövqəltəbiitəbiət üstü gücə inanmırinanmamaqdır. Bu cəhətdənməzmunda satanizmə də, digər dinlərlə eyni gözlə baxar. vəSatanizmdə isbat edilməmiş iddiaları rədd ediretmək üçün dəlil lazım deyil. Ateizm isbat edilməmiş iddiaları rədd edər. Ateizmin adının nə satanizmlə, nə də bir başqa dinle birlikdə xatırlanması böyük bir səhvdir.
=== LaVeyan satanizm ===
"[[Müasir Satanizm]]" deyə də adlandırılan [[LaVeyan Satanizm]], Anton Szandor LaVey tərəfindən qurulan və mütəşəkkil bir təşkilat halına gətirilən Satanist qrupun adıdır.
LaVey, 1966-cı ildə San-Fransiskoda [[Şeytan Kilsəsi|İblis Kilsəsi]]ni (The Church of Satan) qurmuş və onun baş rahibi olmuşdur. LaVey, mütəşəkkil fəaliyyətlərinin çoxunu kilsə mənsubları xaricində çevirmiş və kitablar yazmağa başlamışdır. Bu cür fəaliyyətlərinin bir nəticəsi olaraq [[Şeytan İncili|İblis İncili]] (The Satanic Bible) 1969-cu ildə nəşr olunmuş, 1972-ci ildə Satanist Mərasimlər (The Satanic Rituals) tərtib etmişdir. Üçüncü kitabı [[The compleat Witch]] isə Avropada dərc edilmişdir.
LaVeyin qurucusu olduğu bu Satanist qrupun əsas məqsədi, xüsusi olaraq Xristianlığa lakin həmçinin bütün dinlərə qarşı "alternativ bir din" yaratmaqdır. Satanist axınlar içərisində kilsəsi, yazılı mərasimləri, bayram günləri, din adamları olan və mütəşəkkil bir din sayılan tək axın Laveyan Satanizmidir. İblisiŞeytani İncil, İblisŞeytan Kilsəsi, tərs xaç kimi əhəmiyyətli Lavey təlimində rast gəlinən anlayış və ritulların Xristianlıqda doğrudan əleyhdarları vardır.
Gənclər arasında işgəncə etmək, pişik qanı içmək kimi adətlər müasir Laveyan ritulunda şam və s. simvollar xaricində canlı qurban tətbiq edilmir. Təməlində bir şəkildə pislərin yəni ağıllılar qazanacağını və ən yaxşı olanın qalib gələcəyini iddia edən, zidd lakin sərhədləri olan bir fəlsəfədir. İblisŞeytan ayələri kitabında Lavey çıxar və ego'yu ən ön planda tutmuşdur. Satanist incildə əhəmiyyətli bir ayə "lazımsız pislik etmək maraqlara ziddir" maddəsiylə vurğulanaraq meyar olaraq şərh olunmuşdur. LaVey kimi, ona verilən; "Əgər təbiət qanunlarına görə yaşamaq üçün öldürmək ən uygunudursa, nə üçün öldürməyim?" sualına, "Elə isə yoxla" cavabını vermişdir.
La Veyin görə saxta dinlər əsasında Tanrı-Baphomet_in qisası üzərinə qurulduğundan hörmət göstərilməlidir. LaVey axının simpatiya bəslədiyi və lusiferizmle eyniləşdirdiyi digər bir anlayış "Hər yaxşılığın içində bir az pislik; hər pisliyin içində bir az yaxşılıq" qaydasına söykənən Ying Yang təlimidir. LaVey fəlsəfəsi; həyatdan həzz ala bilmək, yaradıcılıq, özünə inam, müstəqillik, özünə hörmət, yalnız qarşılıqlı cinsəllik, gücsüzdən oğurluq etməmək, yeməyini yeyib heyvanlara və uşaqlara zərər verməmək, zəka və intellektli kimi satanik etik (nəzakət, güvən, intiqam və yaranma) müdafiə olmasına qarşı ümumiyyətlə ön mühakimə, səhv mənalar və subyektiv tətbiqlər nəticəsində xaotik olaraq qəbul edilmişdir.
Məzar daşının üzərindəki vəsiyyəti: "Həyatdakı tək peşmanlığım; yersiz yerə yaxşı olduğum anlardır." yazmaqdadır.
=== Simvolik satanizm ===
Özündə materialist bir yanaşma tərzidir. İblisəŞeytana yalnız simvolik olaraq inanılar. Bu axının nümayəndələri, suveren əxlaq sistemindən müstəqil olmaq üçün İblisə aidşeytani simvollar istifadə edərlər. Nümayəndələri üçün iblisşeytan simvolu, insanlığın qurtuluşu və güclənməsi yolundakı ən ilham verici nümunələrdən biri olaraq qəbul edilir.
==== Doqquz Mələklər təriqəti ====
==== Set Məbədi ====
1975-ci ildə Amerikada, köhnə bir rahib olan [[Michael Aquino]] tərəfindən qurulan satanist təriqət ... İblisinŞeytanın fərdi həqiqətliyinə inanırlar. Avropada az da olsa tərəfdarı var.
Təşkilata adını verən Set, Qədim Misir inanclarında iştirak edən qaranlıq tanrısıdır. Eyni söz ibrani dilində isə "iblisşeytan" mənasını verməkdədir. [[Set Məbədi]] ilə İblisKilsəsiŞeytan Kilsəsi arasındakıən əsas fikir ayrılığı məbəd üzvlərinin iblisişeytanı yalnız simvolik bir anlayış olaraq görməmələridi. Məbədə üzv olanlar Set'i simvolik bir fiqur olaraq görmədikləri kimi məbədi də yalnız dini dəyərlərə qarşı çıxış olaraq dəyərləndirməzlər. Məbəd üzvləri,satanizmi belə təsvir edirlər:
"İblisinŞeytanın varlığına, kainatı var edən ruhi güc olaraq inanmaq; iblisəşeytana inanmaq və onun təyin etdiyi qaydalara və standartlara görə yaşayaraq iblisəşeytana itaət etmək."
Set Məbədində "quru cadu" çox əhəmiyyətli bir yer tutar. İnsanın özünü cadu ilə inkişaf etdirəcəklərinə inanırlar. Belə ki, məbədə yeni üzv olanlara ilk olaraq quru caduya, böyüklük fəlsəfəsini, edilməsi lazım olan xüsusi əməliyyatları izah edən xüsusi təqdimat broşuralar verilir.
== 1960-cı illərdə satanizm ==
Anton LaVey, 1960-cı illərin axırlarında Xristianlığın monoton əxlaqi dəyərlərindən möhkəmlən fərdlər üçün, sosial Darvinizm ideologiyasını və müsbət düşüncəni, aydın ola bilər bir formaya salaraq yeni bir yol meydana gətirməyi hədəfləyərək, 1966-cı ildə Kaliforniya'da, 'Church of Satan' (İblisŞeytan Kilsəsi) 'ni qurduğunu açıqladı.
Xristianlığa qarşı çıxan və əvvəl [[Magic Circle]] (Cadulu Xalqa) deyə bir qrup meydana gətirən LaVey, içində doqquz iblisŞeytanı qanunununqanunun iştirak etdiyi İblisŞeytanı İncili yazdı. Ona görə Satanizm'də ki təməl xüsusiyyətlər, müəyyən bir dinə və dini məktəbə aid olmayan və insanın fiziki və ya zehini quruluşundan zövq almağı. İblisŞeytan, insanın bir növ heyvan olduğu düşüncəsini və dinlərin günah dediyi şeyi təmsil edər. Bu səbəbdən Laveyan Satanizm, dini və əxlaqi hər şeyə qarşı çıxma və bunların tərsini etmə əsasına söykənər.
Satanizmin təşkilati mənada varlığını ən zirvə nöqtəsinə çatdırdığı dövr 1960'yı illər olaraq qeydə keçmişdir. Xüsusilə bu təlimin, kino, musiqi və media tərəfindən müxtəlif şəkillərdə işlənmiş olması da o illərdə Satanizmə ən məşhur çağını yaşatmışdır. Məsələn; Anton Szandor LaVeyin ssenari məsləhətçiliyini etdiyi və ilk ciddi Satanizm məzmunlu kino filmi olan "[[Rosemaryın Körpəsi]]", 1968-ci ildə çəkilmişdir.
| 