Sink: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Luny (müzakirə | töhfələr)
Redaktənin izahı yoxdur
k orfoqrafik sehv
Sətir 24:
}}
'''Sink''' ('''Zn''') – D.İ. Mendeleyevin [[Kimyəvi elementlərin dövri cədvəli|elementlərin dövri sistemində]] 30-cu element.
Rus dilinə metalın adını [[Mixail Lomonosov]] alman dilindəki zink sözündən yaradaraq daxil edib. Metalın almanca adı ehtimal ki, qədim alman tinka – “ağ” sözündəndir. Geniş yayılmış sink preparatı – ZnO (əlkimyaçıların “fəlsəfi yunu”) ağ rənglidir. Digər ehtimala görə almanca adı zinke sözündəndir – “diş, tiyə” (çəngəldə, qrabeldə və s.): sink bərkidikdə dişəbənzər kristallar əmələ gətirir. Alman dilində oxşar sözlər var: zinne – “divarın dişləri”, zahn – diş (ağızda), zant – “diş” (altlıqda). Sinkit (əlavələrə rəng almış sink oksid) kristalları da dişlər əmələ gətirir. Sinkin xeyli geniş yayılmış mineralı sfaleritdir (sink sulfiddir). Digər [[metal]]larla müqayisədə çox sayda ərinti quruluşuna malikdir. [[Avtomobil]], [[elektrik]] və təchizat [[Sənaye|sənayələrində]] istifadə olunan [[tökmə]] qəliblərinin [[İstehsalat|istehsalında]] da sink vardır. [[Dəmir]] və bənzəri metalların, [[korroziya]]ya qarşı tədbir məqsədiylə də istifadə edilir. Sink [[Oksidlər|oksid]]; boya, [[printer]] [[mürəkkəb]], [[sabun]], [[Toxuculuq|toxuculuq məhsulları]], [[elektron]] [[alət]]lər, rezin [[məhsul]]ları, yer [[Örtükçəkmə|örtükləri]], plastik və kosmetik [[məhsul]]lar kimi gündəlik həyatımızın müxtəlif tamamlayıcılarında qarşımıza çıxmaqdadır. Sink [[Sulfatlar|sulfit]] fluoressensiya xüsusiyyətə malikdir və parlaq siferblatların, fluoressensiya lampaların, X-şüası və [[televiziya]] ekranlarının istehsalında istifadə edilir. [[Heyvanlar]]ın bəslənməsində də əhəmiyyətli bir yer tutmaqdadır.Həmçinin bu metal özunə maqnit qüvvəsi çəkir.'yudfsfzsdasczxcSink əhəmiyyətli mikroelementdir, onun bitkilərdə miqdarı orta hesabla 0,003% (kütlə ilə) miqdarındadır. O, hüceyrədə 30 ferment sistemini aktivləşdirir. Göbələklər (xüsusən də zəhərli göbələklər) şibyələr, iynəyarpaqlı bitkilər sink ilə zəngin olur. Bitkilərdə nəfəsalma, zülal və nuklein mübadiləsi ilə yanaşı sink inkişafı tənzimləyir, triptofan aminturşularının əmələ gəlməsinə təsir edir, qibberenlinlərin miqdarını artırır.
Sink əhəmiyyətli mikroelementdir, onun bitkilərdə niqdarı orta hesabla 0,003% (kütlə ilə) miqdarındadır. O, hüceyrədə 30 ferment sistemini aktivləşdirir. Göbələklər (xüsusən də zəhərli göbələklər) şibyələr, iynəyarpaqlı bitkilər sink ilə zəngin olur. Bitkilərdə nəfəsalma, zülal və nuklein mübadiləsi ilə yanaşı sink inkişafı tənzimləyir, triptofan aminturşularının əmələ gəlməsinə təsir edir, qibberenlinlərin miqdarını artırır.
 
Sink çatışmazlığı hüceyrələrin bölünməsinin pozulmasına gətirib çıxarır (sitrus bitkilərinin yarpaqlarında ləkəlilik), bitkilərdə nazik, burulmuş spiral yarpaqlar əmələ gəlir. Damarlararası toxumalar rəngsizləşir və onlar yaşıl tor ilə dəqiq ayrılır.
 
Sink artıqlığı bitkilər üçün zərərlidir, belə ki, o, bitkilərin orqanlarında deformasiyaya səbəb ola bilər: lalədə.Lalədə güllər çoxləçəkli, çöl yarğanotunda yarpaqlar olduqca böyük olur. Torpaqda sinkin çox olmasının indikatoru üçrəngli bənövşə, çöl qatırquyruğu, alabəzək bənövşədir.
 
Heyvan orqanizmində sinkin miqdarı təxminən 0,01% (kütlə ilə) miqdarındadır. Bəzi onurğasız dəniz heyvanları məsələn istridiyədə (yeyilən dəniz ilbizi) 0,4% (kütlə ilə) sinkə malik olur.