Mustafa Mərdanov: Redaktələr arasındakı fərq

Mustafa Mərdanov [[28 fevral]] [[1894]]-cü ildə [[Mərənd]]də anadan olub. O hələ uşaqkən ailələri [[Tbilisi|Tiflis]]ə köçmüş və [[1924]]-cü ilə qədər burada yaşamışdılar. Atası Həşim kişi oğlunu ali təhsilli ziyalı kimi görmək istəyirdi. Bu arzu ilə də onu Tiflis gimnaziyasına təhsil almağa göndərir. Amma Mustafa teatra daha böyük maraq göstərirdi. [[1917]]-ci ildə gimnaziyanı bitirən Mustafa Mərdanov [[Rostov]]a gedərək oradakı Tibb Universitetinə daxil olur, eyni zamanda da dram studiyasında çalışır. Lakin Rostov mühitinə alışa bilməyərək [[1918]]-ci ildə yenidən Tiflisə qayıdır.<ref name ="Mustafa Mərdanov">{{cite web |url=http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=37604 |title=Səhnəyə həyatilik gətirən sənətkar|author=Ağakişi Kazımov|date=22 aprel 2014 |work= |publisher=[http://www.azerbaijan-news.az "Azərbaycan" qəzeti] |accessdate=2017-11-10 |language=az}}</ref>

Ali təhsil almaq arzusu ilə [[Moskva]]ya gedən gənc aktyor orada Dövlət Teatr Sənəti İnstitutuna daxil olur, məşhur sənətkarlardan bu peşənin incəliklərini öyrənir. [[1924]]-cü ildə Moskva Dövlət Teatr Sənəti İnstitutunu bitirərək [[Bakı]]ya gəlir, ömrünün sonunadək Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında çalışır. <ref name ="Mustafa Mərdanov"></ref>

Tiflisin mədəni mühiti onun həyata baxışını hələ uşaqkən formalaşdırmışdı. Buradakı kişi gimnaziyasına daxil olan gənc Mustafa teatra böyük maraq göstərirdi. Şəhərin müsəlman dram dərnəklərində [[1910]]-cu ildən çıxış edən Mustafa Mərdanov [[1921]]-[[1922]]-ci illərdə Tiflis Azərbaycan Dövlət Teatrının direktoru vəzifəsində çalışır. [[1924]]-cü ildə Moskva Dövlət Teatr Sənəti İnstitutunu bitirərək [[Bakı]]ya gəlir və burada Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında öz fəaliyyətini davam etdirir. Yüksək aktyorluq texnikası, obrazı özününküləşdirmək bacarığı, yumşaq yumor onun sənəti üçün çox xarakterik olan cizgilər idi. Mustafa Mərdanovun hələ ilkin olaraq yaratdığı rollarda klassik ənənələr çox güclü idi. Onun ətrafında böyük sənətkarlar çalışırdı. Azərbaycanın formalaşmış aktyor məktəbi Mustafa Mərdanov üçün də əsl təcrübə məktəbinə çevrildi. [[Abbas Mirzə Şərifzadə]], [[Sidqi Ruhulla]], [[Ağasadıq Gəraybəyli]], [[Ələsgər Ələkbərov]] və onlarla sənətkardan öyrəndikləri bu aktyorun sənət yoluna işıq saldı, onu yeni yaradıcılıq axtarışlarına ruhlandırdı. "Hacı Qara"da Kərəməli, "Yağışdan çıxdıq yağmura düşdük"də Qəmbər, "Nadir Şah"da Ədhəm kimi rolları Tiflis teatrında yaradan aktyor, Bakı teatrında daha ciddi rollar oynamalı oldu.<ref name ="Mustafa Mərdanov"></ref>

O vaxtlar Mustafa Mərdanovun Xlestakovunu ("Müfəttiş") qəzetlər kifayət qədər tərifləyirdilər. İmamverdi ("Sevil"), Luka ("Həyatın dibində"), Şmaqa ("Günahsız müqəssirlər"), Poloni ("Hamlet") və onlarla səhnə qəhrəmanları onun ifasında uğurlu alınırdı.<ref name ="Mustafa Mərdanov"></ref>

Muzdur Qulu (Bismillah (film, 1925)|"Bismillah") onun kinoda ilk rolu idi. Bu film Abbas Mirzə Şərifzadənin ilk rejissor işi idi. Səssiz kino nümunələrindən olan bu film [[1925]]-ci ildə Bakı ekranlarına çıxarılmış və orada Mustafa Mərdanov da maraqlı rol ifa etmişdi. Bir il sonra isə ekranlarda Aleksandr Litvinovun [[Müxtəlif sahillərdə (film, 1926)|"Müxtəlif sahillərdə"]] ("Əlbəyaxa") filmi göstərildi. Aktyor bu filmdə Abbas rolunda çəkilib. Filmdə onun qəhrəmanı yerli mütəxəssisdir. Amerikadan dəvət olunmuş mütəxəssislərlə Abbasın tərəfdarları arasında baş verən münaqişə filmin əsasını təşkil edir. Mustafa Mərdanovun kinoda ilk böyük rolu isə [[Hacı Qara (film, 1929)|"Hacı Qara"]] filmindəki Kərəməli oldu.<ref name ="Mustafa Mərdanov"></ref>

Sonralar onu daha tez-tez filmlərə dəvət edirdilər. [[1929]]-cu ildə çəkilən [[Sevil (film, 1929)|"Sevil"]] filmində aktyor Atakişinin rolunu ifa etdi.<ref name ="Mustafa Mərdanov"></ref>

[[1932]]-ci ildə kinorejissor [[Nikolay Şengelaya]] "Azərfilm"də çəkdiyi [[26 komissar (film, 1932)|"26 komissar"]] filmində Mustafa Mərdanova menşevik rolunu vermişdi. Bu rol kiçik də olsa öz hərəkətləri, jestləri ilə yadda qalır.<ref name ="Mustafa Mərdanov"></ref>

Ümumiyyətlə, 20-ci illərin sonu, 30-cu illərin əvvəllərində yaranmış əksər filmlərdə bu aktyora rollar verilirdi və o da səssiz kinonun imkanları daxilində öz personajlarına həyat verirdi. Digər menşevik rolunu isə o, [[Bakılılar (film, 1938)|"Bakılılar"]] filmində yaratmışdı.<ref name ="Mustafa Mərdanov"></ref>

Amma qardaşı, məşhur kinorejissor [[Səməd Mərdanov]]un [[Kəndlilər (film, 1939)|"Kəndlilər"]] filmi aktyorun yaradıcılığında yeni bir hadisə idi. Belə ki, o, filmdə iki rol yaradırdı. Bir-birinə zidd olan kəndli Təhməz və menşevik rolları aktyor sənəti baxımından olduqca təqdirəlayiqdir.<ref name ="Mustafa Mərdanov"></ref>

Mustafa Mərdanov, demək olar ki, hər il filmə çəkilirdi. [[Kəndlilər (film, 1939)|"Kəndlilər"dən]] sonra [[1940]]-cı ildə [[Yeni horizont (film, 1940)|"Yeni horizont"]] (trest müdiri), [[1941]]-ci ildə [[Səbuhi (film, 1941)|"Səbuhi"]] (akademiya rəisi) filmlərində çəkilib. Bu rolları kiçik olsa belə tamaşaçı diqqətindən yayınmır.<ref name ="Mustafa Mərdanov"></ref>

Müharibə Azərbaycan kinematoqrafının inkişafına öz təsirini göstərsə də, bu illərdə də filmlər yaranmışdır. Çox təəəsüf ki, Mustafa Mərdanov bu illərdə çəkilən filmlərə dəvət olunmamışdır. O, yenidən [[1955]]-ci ildə [[Görüş (film, 1955)|"Görüş"]] filmində çəkildi. Burada adi kolxozçu rolunu ifa edən aktyor, bir il sonra [[Qara daşlar (film, 1956)|"Qara daşlar"da]] Dəmirov kimi çox ciddi rolda görsəndi.<ref name ="Mustafa Mərdanov"></ref>

Onun ən uğurlu rollarında biri [[O olmasın, bu olsun (film, 1956)|"O olmasın, bu olsun"]] filmindəki "intellegent" Həsən bəy oldu. Bu obraz Mustafa Mərdanovun yeni aktyorluq keyfiyyətlərini üzə çıxardı. O, filmdəki çox güclü aktyor ansamblı içərisində öz məxsusi ifa tərzi ilə seçilə bilir. Xüsusilə, qonaqlıq səhnəsində Məşədi İbadla dialoqu tamaşaçıda xoş əhval-ruhiyyə doğurur. [[Əhməd haradadır? (film, 1963)|"Əhməd haradadır?"]] filmində Məhəmməd kişi rolu aktyorun yaradıcılığında xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bu, aktyorun ömrünün yetkin çağında yaratdığı son rollardan biri idi. Bundan sonra o, [[1968]]-ci ildə [[Qanun naminə (film, 1968)|"Qanun naminə"]] filminə çəkilmişdir. Murtuzov rolu ilə aktyor ömrünün son akkordlarını vurdu. Müstəntiq Murtuzov əslində yaramaz, öz peşəsinə xəyanət edən, min bir fırıldaqdan çıxan insandır. O, hər vəch ilə Mehmandan qisas almağa çalışır. Çünki bu rüşvətxor müstəntiqin əməllərinə Mehmanın gəlişi ilə son qoyulmuşdu. Mustafa Mərdanov bu rolu çox təbii yaradır, o, mənfi tip olsa da, tamaşaçının yadında qalır. <ref name ="Mustafa Mərdanov"></ref>

Mustafa Mərdanovun "50 il Azərbaycan səhnəsində xatirələrim" kitabı [[1959]]-cu ildə çap edilmişdir. Ölümündən sonra – [[1973]]-cü ildə "Mənim müasirlərim" xatirə kitabı nəşr edilib oxuculara çatdırılmışdır.<ref name ="Mustafa Mərdanov"></ref>

Mustafa Mərdanov bir neçə il Teatr Xadimləri İttifaqına rəhbərlik etmişdir.<ref name ="Mustafa Mərdanov"></ref>