Abşeron yarımadası: Redaktələr arasındakı fərq

 

[[Yanardağ]] Dövlət Tarix-Mədəniyyət və Təbiət Qoruğuərazisi 2007-ci ildə dövlət tarix-mədəniyyət və təbiət qoruğu elan edilmişdi. Ərazisi 64,55 ha təşkil edir. Bu əraziyə Qurd yuvası, iki qədim qəbirstanlıq və qədim məscid, Qotur su bulağı, Əli daşı türbəsi, Kardaşı, Qırməki vadisi və Yanardağ aiddir. Bu kənddə vaxtilə 7 pir olmuşdur: Qız, Qırx, Kasıb, Od, Qotur su və d.Məhəmmədi kəndi ərazisində, dağın ətəyində təbii qazın çıxması nəticəsində alovlanan, tarixi bilinməyən təbiət abidəsi kəndən 1 km məsafədə, Məhəmmədi-Digah şose yolunun solunda yerləşir. Ərazidəki yanmalar yerin dərinliklərindəki mövcud neftli-qazlı çöküntü laylarında süxur yuyulmaları, tektonik qırılmalar, habelə palçıq vulkanlarının püskürməsi və vulkanik-tektonik proseslərin nəticəsində yaranan çatlar vasitəsilə səthə çıxan təbii qaz axınlarının alışıb yanması nəticəsində əmələ gəlmişdir. Bəzən Yanardağda alovun hündürlüyü 10-15 metrə çatır. Buradakı yanma prosesinin hələ qədim dövrlərindən başlaması ilə bağlı məlumatlar tarixi mənbələr vasitəsi ilə öz təsdiqini tapmışdır. Yanardağın əks istiqamətində yanan üç təpə olub. İndi həmin təpələr sönüb. Bakının rəmzi hesab olunan üç yanar alov dili və dəniz simvolu da Yanardağın mövcudluğuna istinadən qəbul edilib. Erkən orta əsrlər dövrünü işıqlandıran bir çox mənbələrdə Bakı şəhərinin Xəzər dənizi sahillərində gecə gündüz yanan torpaqların, hətta yanan suyun olması ilı bağlı maraqlı məlumatlar verilmiş, ərazi Atəşi-Baquan adlandırılmışdır. Ərazidə “əbədi odların” olması və onların gecə-gündüz yanması ilə bağlı məlumat verən ilk mənbələrdən biri bizanslı Poniyli Priskdir. Prisk V əsrin əvvəllərində Qafqaz Albaniyası Bakısını təsvir edərkən, «sualtı qayadan qalxan od»dan söz açaraq yazır: “Kaspi dəniz sahillərində sualtı qayalar mövcuddur ki, buradan gecə-gündüz od çıxır”. Məsudinin, İstəxrinin, Müqəddəsinin, Qərnatinin, Həməvinin, Əbu Duləfin, Qəzvininin və b. cоğrаfiyаçı alimlərin кitаblarındа da buna aid məlumаtlara təsаdüf оlunur.

Palçıq vulkanlarının qoruğu. [[Bakı]] və Abşeron yarımadasında yerləşən palçıq vulkanlarına antropogen təsirlərin aradan qaldırılması və mühafizəsinin təşkilini, eləcə də fəaliyyətinin öyrənilməsinin böyük elmi və praktiki əhəmiyyətini nəzərə alaraq, bu təbiət sərvətlərinin qorunması məqsədilə,''Bakı və Abşeron yarımadasının palçıq vulkanları Təbiət Qoruğu'' yaradılaraq, 52 palçıq vulkanına 2007-ci ildə dövlət təbiət qoruğu statusu verilmişdir. 1966-cı ildə yaradılan qoruğ2007-ci ildə “YUNESKO-nun dünya mədəniyyət irsi siyahısına” aid edilmişdir. 2012-ci ildə qoruqda arxeoloji muzey açılmış və yenidənqurma işləri aparılmışdır.Azərbaycan yer kürəsində palçıq vulkanlarının unikal və klassik inkişaf regionu kimi tanınmışdır. Planetimizdə olan 800 palçıq vulkanından 300-dən çoxu Azərbaycanın şərqində və onunla həmsərhəd Xəzər akvatoriyasında yerləşir. Palçıq vulkanlarının əksəriyyəti Bakı və Abşeron yarımadasında yayılmış və onlardan bəziləri təbiət abidəsi kimi formalaşmışdır. Son illər Bakı və Abşeron yarımadasında yerləşən palçıq vulkanlarınına antropogen təsirlərin artması nəticəsində onların əraziləri dağıdılır, orada intensiv inşaat işləri aparılır, vulkanların püskürmə ehtimalı olan zonalarında yaşayış binaları inşa olunurdu. Bu səbəbdən ölkə ərazisində mövcud olan palçıq vulkanlarının mühafizəsini təşkil etmək, təbiətin bu nadir hadisələrinə daha qayğı ilə yanaşmaq aktual əhəmiyyət kəsb edirdi. Əlavə olaraq, təbii görkəmi və geoloji xüsusiyyətlərinə görə 23 palçıq vulkanına təbiət abidəsi statusu verilmişdir.Аbşeronda: [[Keyrəki palçıq vulkanı|Keyrəki]], [[Bozdağan|Bozdaq]]-Qobu, [[Lökbatan palçıq vulkanı|Lökbatan]], Otman-Bozdağ;