Bəsrə: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 60:
}}
'''Bəsrə''' ([[Ərəb dili]]:البصرة ) — Cənubi [[İraq]]da şəhər. Bəsrə mühafazasının inzibati mərkəzi. Əhalisi 2,02 mln. nəfər (2005). İran körfəzinin 55 km-liyində, [[Şəttül-Ərəb|Şətt-ül-ərəb çayında]] port (1980-ci illərədək qabarma zamanı okean gəmiləri daxil ola bilirdi; sonralar çay yatağını lil basdığından yalnız kiçik tonnajlı gəmilər daxil olur). Nəqliyyat qovşağı. Beynəlxalq hava limanı var.
 
== Tarixi ==
Bəsrnin əsasını 637/638 ildə xəlifə Ömər ibn əl-Xəttab qoymuşdur. 8–9 əsrlərdə ərəb-müsəlman mədəniyyətinin formalaşmasının (Bəsrə əhalisi mürəkkəb etnik-irqi müxtəlifliyi ilə seçilirdi; burada ərəblər, farslar, Hindistan və Afrika xalqları yaşayırdı), İraqın siyasi və iqtisadi həyatının, həmçinin tunc, saxsı və şüşə məmulatı istehsalının mühüm mərkəzlərindən idi. 762 ildə Abbasilər paytaxtı Bağdada köçürdükdən sonra Bəsər iqtisadi mövqeyini tədricən itirməyə başladı. 923-cü ildə qərmətilərin hücumuna məruz qaldı, 947-ci ildə Büveyhilər tərəfindən zəbt olundu. XI əsrin ortalarından Səlcuqi dövlətinin tərkibində idi. 1258-ci ildə monqollar şəhəri işğal edib viran etdilər. 14–15 əsrlərdə monqol və türk canişinləri tərəfindən idarə olunurdu. 1538-ci ildə Osmanlı imperiyasının Bağdad paşalığına daxil edildi; 1884-cü ildən eyniadlı vilayətin əsas şəhəri oldu.
 
1914-cü ilin noyabrında Bəsrə ingilis qoşunları tərəfindən işğal edildi. Birinci dünya müharibəsindən sonra ingilis mandatı altında olan İraqın tərkibinə qatıldı. Bəsrə İran-İraq müharibəsi (1980–88), Küveyt böhranı (1990–91), müxalif qruplaşmalar ilə hökumət qoşunları arasındakı döyüşlər, ABŞ və müttəfiq qoşunların İraqa müdaxiləsi (2003) zamanı böyük dağıntılara məruz qalmışdır.
 
== Memarlıq ==
Əli məscidi, Təlxə, əz-Zübəyr, ibn Sirin və əl-Həsən məqbərələri tarixi memarlıq abidələrindəndir. 18–19 əsrlərdən Bəsrənin müasir hissəsində fəal tikinti işlərinə başlanmış (o cümlədən Aşar rayonu, 19 əsrin əvvəlləri), şəhər çoxsaylı kanallarla bölünmüşdür (buna görə Bəsərə “Şərqin Venesiyası” adlanır). XX əsrin əvvəllərində Bəsərədə M. Lok, L. Cons və başqa memarların planı əsasında abadlıq işləri aparılmışdır (müasir Margil portu). Universitett (1964 ildən), mərkəzi kitabxana (2004-ci ilin aprelində yanmışdır), Təbiyyat tarixi muzeyi (1971) var.
 
== Qardaş şəhərlər ==