Məmməd Ağpolad: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 47:
Məmməd bəy Rzayev əvvəlcə Gəncə üsyanında, daha sonra isə 5 iyun [[1921]]-ci ildə [[Nuru Paşa]]<nowiki/>nın komandanlığıyla başlayan [[Qarabağ]] üsyanında iştirak edir. Hər iki üsyan yatırılır. Məmməd bəy komandiri olduğu topçu batareyasıyla birgə Cümhuriyyət ordusunun süvari və piyada alaylarının sağ qalan əsgərləri ilə bərabər döyüşlərdə iştirak edərək [[Füzuli|Qaryagin]] və [[Cəbrayıl]] istiqamətində geri çəkilərək [[Araz çayı]]<nowiki/>ndan keçib [[İran]]<nowiki/>a daxil olurlar.
 
Məmməd bəyAğpolad bu hadisələri belə təsvir edir:
{{sitat|“İşğalçı bolşevik ordusu ilə aparılan savaşlardan sonra Azərbaycan birliyinin bir qismi ilə bərabər Xudafərin körpüsündən 4 səhra toplu batareyamızla İrana keçdik. Uzun bir dolaşmadan və macəradan sonra Araz çayını təkrar keçərək Naxçıvanın Ordubad qəzasına gəldik. Yol olmadığı üçün 4 səhra topunu İranda tərk etmək məcburiyyətində qaldıq. Lakin topların durbinlərini, nişangahlarını, çaxmaqlarını və bir qisim qoşqu ləvazimatlarını özümüzlə birgə gətirdik. Naxçıvanda bir depoda durbinsiz, nişangahsız, çaxmaqsız iki ədəd top tapdıq. Onları işlək hala gətirərək 11 tümənin Naxçıvanda yerləşən Veysəl bəyin komandanlığında ki, taboru ilə birgə Dəvəli və Şahtaxtıda erməni ordusu ilə savaşdıq”.}}
 
Şahtaxtıda 11 tümənin 1 taborunun iki bölüyü və Məmməd bəyin komandiri olduğu topçu batareyası 2000 nəfərlik erməni silahlı qüvvələrinin şiddətli hücumuna məruz qalırlarqalır. Qeyri bərabər keçən döyüşlərdə Türk birlikləri savaşa– savaşadöyüşərək geri çəkilərək [[Araz çayı]] üzərindən İrana[[İran]]<nowiki/>a keçmək məcburiyyətində qalırlar. Məmməd bəy öz batareyası ilə Maku üzərindən Türkiyəyə[[Türkiyə]]<nowiki/>yə keçərək 12 iyulda Bəyazidə çatır. Özləri ilə gətirdikləri 2 səhra topunu Bəyaziddə 11 topçu alaya təhvil verərək 23 nəfər silahdaşı ilə birgə Ərzuruma[[Ərzurum]]<nowiki/>a doğru hərəkət edirlər. Bir həftə sonra Ərzuruma daxil olub, özləri ilə gətirikləri 18 ingilis ayğırı ilə Soyuq Cermik bölgəsində yerləşən Azərbaycan hərbi birliyinə qatılırlar. Məmməd bəylə birgə Türkiyəyə[[Türkiyə]]<nowiki/>yə gedən 23 nəfərdən, bizə yalnız Mir Davud Seyidzadənin adı məlumdur.
 
=== Qurtuluş savaşında və Türk ordusunda xidməti ===
Bir müddət Ərzurumda qaldıqdan sonra Türkiyə Böyük Millət Məclisinin qərarı ilə bir süvari, bir piyada alayı və topçu batareyasından ibarət 1200 nəfərlik Azərbaycan birliyi Kazım Qarabəkir paşanın komandanlıq etdiyi Şərq ordusunun (15-ci kolordu) sıralarına qəbul olunur.
 
Məmməd bəy Qurtuluş savaşına Cahangir bəy Bərkərin batareyasının tərkibində tağım komandiri olaraq qatılmışdı. [[1920]]-ci ilin payızından başlayaraq, [[1921]]-ci ilin əvvəllərinə qədər Şərqi Anadolunun ermənilərdən qurtarılması ilə sona çatan Doğu Hərəkatında igidliklə vuruşur. Sarıqamışın, Qarsın, Gümrünün geri alınması əməliyyatlarında iştirak edərək, Qurtuluş savaşının ilk zəfərlərinin qazanılmasında böyük xidmətlər göstərmişdir. Qarsın Bənli Əhməd kəndi yaxınlığında Berna meydan müharibəsində toplarının dəqiq atəşi ilə düşmən təyyarələrini müharibə meydanından qovanlardan biri olduğu üçün komandirlərinin rəğbətini qazanmış, savaş bitikdən sonra göstərdiyi igidliklərə görə [[Mustafa Kamal AtatürkünAtatürk]]ün imzası olan təqdirnamə ilə təltif olunmuşdu. Savaşdan sonra [[1925]]-ci ildə “Şeyx Səid” üsyanının, [[1926]]-cı ildə kürd aşirətlərinin başlatdığı 1-ci Ağrı, [[1927]]-ci ildə 2-ci Ağrı üsyanının qarşısının alınmasında iştirak etmişdir.
 
[[1928]]-ci ilin avqust ayında baş leytenant (üsteğmen) rütbəsi ilə təltif olunur. Təhsilini artırmaq üçün İstanbulda Hərbi məktəbə daxil olur. [[1929]]-cu ildə topçu məktəbindən məzun olduqdan sonra İzmirdə olan Foça Artilleriya qrupunda batareya komandiri vəzifəsinə təyin olunur. [[1930]]-cu ildə kapitan (yüzbaşı) rütbəsinə yüksəldilir. [[1939]]-cu ildə Muğlada yerləşən Topçu alayında 6-cı batareyanın komandiri vəzifəsinə təyin edilir. [[1940]]-cı ildə mayor (minbaşı) rütbəsi ilə təltif olunduqan sonra Çatalcada 64– cü tümənin topçu alayının II taborunun, 1943– [[1943]]-cü ildə 40– cı tümənin topçu alayının, 1945– [[1945]]-ci ilin dekabr ayında Qarsda[[Qars]]<nowiki/>da 49-cu Topçu alayın II taborunun komandiri vəzifələrində çalışır. 1946– [[1946]]-cı ilin avqustunda polkovnik – leytenant rütbəsinə (yarbay) yüksəldilərək Əzururmda III ordunun silah anbarının, [[1948]]-ci ilin iyul ayında Diyarbəkirdə 7–[[Diyarbəkir]]<nowiki/>də 7-ci Kolordunun motorlu topçu alayının komandir müavini vəzifəsinə təyin olunur. 1949– [[1949]]-cu ildə polkovnik (albay) rütbəsinə yüksəldilərək Diyabəkirdə Təftiş Komissiyasının başqanı təyin olunur. [[1950]]-ci ilin may ayında vəzifə başında olarkən infarkt keçirir. Bir müddət müalicə alıqdan sonra yenidən xidmətə qayıdır. [[1950]] – ci ildə Əskişəhərdə Təftiş Komissiyasının başqanı vəzifəsinə təyin edilir. Lakin səhhəti imkan vermədiyi üçün [[1951]]-ci ilin iyul ayında təqaüdə çıxır.
 
== Həmçinin bax ==