Azərbaycan Ərəb xilafətinin tərkibində: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 239:
Ərəblər hələ [[Məhəmməd|Hz. Məhəmməd]] (s.ə.s.) dövründən etibarən "əhli Kitab" adlandırdıqları başqa dinə etiqad edənləri, ümumiyyətlə, dinsiz hesab etdikləri bütpərəstlərdən fərqləndirir, sonuncuları zorla da olsa dini baxımdan da ram etməyə çalışır, vahid Allaha inam gətirib, ona öz qaydalarına əsasən etiqad edən xristian və yəhudilərə qarşı iltifatlarını əsirgəmirdilər.
Yeni dini nəyin bahasına olursa-olsun dinsizlər arasında yaymağı qarşısına məqsəd qoymuş Məhəmməd peyğəmbər və onun ardıcılları islamı silah gücünə qəbul etmiş bəzi adamlara, xüsusilə bədəvilərə inanmır, yeni dini etiqadın ürəklərdə hələ tam möhkəmlənmədiyi bu dövrdə həmin adamlarla ehtiyatlı olmağı tövsiyə edirdilər. Quranda "Əl-hücurat" ("Hücrələr") surəsinin aşağıdakı ayəsi buna sübutdur: ''"Bədəvi ərəblər dedilər: Biz iman gətirdik. [Onlara] de: – Siz iman gətirmədiniz, ancaq [belə] deyin: biz təslim olduq, belə ki, iman hələ sizin ürəklərinizə daxil olmayıb və əgər Allaha və onun rəsuluna itaət etsəniz, o, sizin işlərinizdən heç bir şey əskiltməz. [Çünki] Allah bağışlayan və rəhm edəndir"''<ref>{{Quran
Məhz buna görə iman gətirənləri "muminuna", yəni "möminlər", Allaha inamla yeni dini qəbul edənləri – təslim olanları ("əsləmə") isə "muslimuna" – müsəlmanlar, yəni "təslim olmuşlar, tabe olmuşlar" adlandırdılar.
Sətir 257:
Artıq X əsrdə Azərbaycanın demək olar, bütün şəhərlərində came (ellik) məscidləri vardı. Hətta X əsrin məşhur coğrafiyaşünas-səyyahı əl-[[Müqəddəsi]] şəhəri kənddən fərqləndirən əsas cəhəti məhz hər hansı yaşayış yerində came məscidin olmasında görürdü. "Dərbəndnamə"nin məlumatına görə, 733/734-cü ildə əməvi sərkərdəsi Məsləmə ibn Əbdülməlik [[Cümə məscidi (Dərbənd)|Dərbənddə olan came məscidi]]ndən başqa daha yeddi məhəllə məscidi (Xəzər, Fələstin, Dəməşq, Qeysəri, əl-Cəzirə və Mosul) tikdirməyi əmr etdi. Ayrı-ayrı millətlərin, daha doğrusu, tayfaların yaşadığı məhəllələrdə tikilən bu məscidlərə ərəblərlə yanaşı, islamı qəbul etmiş qeyri-ərəblər – məvalilər də gəlirdilər. Mənbələrin məlumatına görə, məhz [[Dərbənd]] islamı ''"kafirlərin"'' yaşadıqları ətraf dağlıq ölkələrə yayırdı. [[869]]-cu ildə Dərbənddə məskunlaşmış ərəb nəslindən olan [[Haşim əs-Suləmi]] bu şəhər-dövləti müstəqil elan edib, [[Dərbənd əmirliyi]]nin əsasını qoyduqdan sonra vaxtaşırı qonşu qeyri-müsəlman dağlılar üzərinə dini bayraq altında işğalçılıq yürüşləri təşkil edirdi. Dağ yerlərində islamlaşma uzun proses şəklini alsa da, bu yürüşlər bəzi dağlıların zorla, bəzilərinin isə könüllülük prinsipi əsasında gec-tez müsəlmanlaşmasına gətirib çıxartdı.
Öz əvvəlki dini etiqadını saxlayan "zimmi" adlandırılan yerli əhali ''"dövlətlinin dövlətinə görə, varlının varına görə, kasıbın kasıblığına görə"'' can vergisi verirdi. Lakin artıq [[Əməvilər]] Xilafəti dövründə çox vaxt öz şəxsi mənfəətlərini güdən xəlifə canişinləri [[Quran]]ın<ref>{{Quran
[[İslam]] bütpərəstliyin və çoxallahlılığın bütün formalarına qarşı müharibə elan etdi, səcdə məqsədilə canlı varlığın şəklini çəkməyi yasaq etdi. Məhz bu addım islamın yayılması ilə Azərbaycanda təsviri incəsənətin tətbiq dairəsinin məhdudlaşmasına gətirib çıxartdı.
Sətir 359:
== İstinadlar ==
{{reflist|
== Ədəbiyyat ==
| |||