Qara Davud paşa: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
{{Dövlət xadimi|azərbaycan dilində adı='''Qara Davud Paşa'''|adın originalı=كارا دافود باشا|portret=|portretin ölçüsü=300|izah=|titul=[[Durğunluq dönəmi Osmanlı sədrəzəmləri|Osmanlı sədrəzəmi]]|dövr əvvəl=[[20 may]] [[1622]]|dövr son=[[13 iyun]] [[1622]]|sələfi=[[Ohrili Hüseyn Paşa]]|xələfi=[[Mere Hüseyn Paşa]]|titul_2=|bayraq_2=|bayraq2_2=|dövr əvvəl_2=|dövr son_2=|sələfi_2=|xələfi_2=|titul_3=|bayraq_3=|bayraq2_3=|dövr əvvəl_3=|dövr son_3=|sələfi_3=|xələfi_3=|doğum tarixi=|doğum yeri=|ölüm tarixi=[[5 fevral]] [[1623]]|ölüm yeri=[[Yeddiqüllə zindanları]], [[İstanbul]], [[Osmanlı imperiyası]]|sülaləsi=|atası=|anası=|həyat yoldaşı=[[Dilrüba Sultan]]|uşaqları=|imzası=}}'''Qara Davud Paşa''' (ö. [[5 fevral]] [[1623]]) — [[II Osman|Gənc Osman]]ın qətl olunub, [[I Mustafa|I Mustafan]]ın üsyançılar tərəfindən yenidən [[taxt]]<nowiki/>a çıxarıldığı qarışıq dövrdə ümumilikdə 23 gün [[sədrəzəm]] olmuş Osmanlı dövlət adamıdır.
==Həyatı==
Əslən [[Boşnaklar|bosniyalı]] olan Davud Paşa [[Əndərun]] təhsili aldıqdan sonra sırayla çuxadar, qapıçılar kəndxudası və qapıçıbaşılığa qədər yüksəldi ([[1600]]). [[1604]]-cü ilin [[sentyabr]]ında [[Vəzir|vəzirliklə]] yanaşı, [[Rumeli əyaləti|Rumeli bəylərbəyliyi]]<nowiki/>nə gətirilən Davud Paşa növbəti il [[Kastamonu]]<nowiki/>ya, ardından [[Anadolu əyaləti|Anadolu]]<nowiki/>dakı [[Cəlali üsyanları|Cəlali]] üsyançılarının üzərinə göndərildi. Ancaq məğlub olaraq geri çəkilən [[Nasuh Paşa]]<nowiki/>nın [[paytaxt]]<nowiki/>a gələrək [[padşah]]ı səfərə təhrik etməsi nəticəsində Davud Paşa [[Sərdar-ı əkrəm|sərdar]]<nowiki/>lıqdan alındı və [[I Əhməd]] səfərə özü rəhbərlik etməyi qərarlaşdırdı.
[[Padşah]]ın [[Bursa|Bursay]]<nowiki/>a gəldiyini öyrənən bəzi üsyançı [[sipahilər]]<nowiki/>in [[Sədrəzəm|sədarət]] [[Regent|naibi]] Sofu Sinan Paşa vasitəsilə günahları bağışlandı və Davud Paşanın rəhbərliyi ilə [[Bursa]] və [[Bolu]] qalalarının qorunması ilə vəzifələndirildi. Bu əsnada [[III Mehmed]]<nowiki/>in qızı [[Dilrüba Sultan]]<nowiki/>la evlənən Davud Paşa [[1606]]-cı ilin [[avqust]]<nowiki/>unda yenidən [[Vəzir|vəzirliyə]] gətirildi və [[Rumeli əyaləti|Rumeli bəylərbəyi]] seçildi. Həmin il [[İzmit]] qalasının mühafizəsi ilə vəzifələndirilən Davud Paşa [[Vəzir|ikinci vəzirliyə]]<nowiki/>dək yüksəldi. [[1616]]-cı ilin əvvəllərində yenidən [[Rumeli əyaləti|Rumeli bəylərbəyliyi]]<nowiki/>nə gətirilən Davud Paşa bu vəzifədə ikən [[Sədrəzəm]] [[Öküz Mehmed Paşa]]<nowiki/>nın [[İrəvan]] səfərinə qatıldı.
[[I Mustafa]]<nowiki/>nın ilk səltənətində xanımının da istəyilə, [[1617]]-ci ilin [[noyabr]]ında [[kaptan-ı dərya]] oldu. Ancaq [[II Osman]]ın [[taxt]]<nowiki/>a çıxmasıyla həm [[Kaptan-ı dərya|kaptan-ı dəryalıq]]<nowiki/>dan, həm də [[Vəzir|vəzirlik]]<nowiki/>dən alınaraq əvvəlcə [[Rumeli əyaləti|Rumeli bəylərbəyliyi]]<nowiki/>nə, ardından [[Silistrə əyaləti|Silistrə bəylərbəyliyi]]<nowiki/>nə gətirildi. Uzun müddət mərkəzdən uzaq qalan Davud Paşa Hotin səfəri ([[1621]]-[[1622]]) əsnasında yenidən [[Rumeli əyaləti|Rumeli bəylərbəyliyi]]<nowiki/>nə, səfərin ardından isə [[Köstəndil]] hakimliyinə gətirildi.
19 Mayıs 1622’de Sultan Osman’ın tahttan indirilip yerine I. Mustafa’nın ikinci defa hükümdarlığa getirilişinin ertesi günü Vâlide Sultan’ın iltimasıyla sadrazam oldu. Hatta sadrazam olur olmaz II. Osman’ın hapsedildiği Orta Cami’ye giderek hemen onu boğdurtmak istediyse de başaramadı. Daha sonra Sultan Mustafa’yı Topkapı Sarayı’na nakleden Dâvud Paşa II. Osman’ı bir pazar arabasına koyarak âsilerin eza, cefa ve hakaretleriyle Yedikule’ye hapsetti. Sultan Osman’ı getiren asker dağıldıktan sonra kethüdâsı Ömer, cebecibaşı ve subaşı kethüdâsı Kelender Uğrusu ile birlikte Yedikule zindanlarının kapısını kapattıktan sonra akşama doğru II. Osman’ı kementle boğdu. Hatta işlediği cinayeti ispat için Sultan Osman’ın bir kulağını kesip cebecibaşı ile Vâlide Sultan’a gönderdi.
II. Osman’ın öldürülmesi İstanbul’da ve Anadolu’da büyük karışıklıklara sebep olmuş, Dâvud Paşa ancak yirmi dört gün kadar kalabildiği sadrazamlıktan 13 Haziran 1622’de azledilmiştir. 1623 yılı başlarında üst üste ayaklanan sipahilerin Sultan Osman’ın kanını dava ederek Dâvud Paşa’nın idamını istemeleri üzerine onunla birlikte suç ortakları olan Kelender Uğrusu ve cebecibaşı I. Mustafa’nın fermanıyla Yedikule’ye hapsedildiler. Dâvud Paşa iki gün sonra buradan alınarak Cellât Çeşmesi önüne getirildi, başı kesilmek için cellâdın önüne çökertildiği sırada koynundan I. Mustafa’nın Sultan Osman’ın öldürülmesine dair hatt-ı hümâyunu ile kazaskerlerin yine maktul sultanın katledilmesi yolunda verdikleri fetvayı çıkarıp feryada başladı. Karısının para yedirdiği cellâtbaşı da idam hususunda ağır davranınca karışıklık başladı, para ile tutulmuş on kişi kendisini oradan kaçırarak Orta Cami’ye getirdiler. Dâvud Paşa burada sadrazam gibi davranarak adamlarına terakkî* ve bahşişler dağıttı, ayrıca mansıblar tevcih etti.
Ancak daha sonra Sultan Mustafa’nın fermanıyla Orta Cami’den alındı, II. Osman’ı bindirdiği pazar arabasıyla tekrar Yedikule’ye getirilerek hapsedildi ve Sultan Osman’ın öldürüldüğü yerde suç ortağı Kelender Uğrusu ile birlikte katledildi. Cesedi Aksaray’daki Murad Paşa Camii hazîresine defnedildi. Kitâbesiz taşı ile Millet caddesine bakan mezarı hemen dikkati çekmektedir.
== Mənbə ==
* Mustafa Sâfî, Zübdetü’t-tevârîh, Beyazıt Devlet Ktp., Veliyyüddin Efendi, nr. 2428, I, vr. 172b;
* Hüseyin Tûgı Çelebi, Musîbetnâme, Wien National Bibliothek, nr. H.O. 74;
* Bostanzâde Yahyâ Efendi, Vak‘a-i Sultan Osman Han, Süleymaniye Ktp., Hâlet Efendi, nr. 611;
* Atâî, Zeyl-i Şekāik, s. 679;
* Mehmed b. Mehmed, Nuhbetü’t-tevârîh ve’l-ahbâr, İstanbul 1276, s. 225, 248-249;
* Hasan Beyzâde Ahmed Paşa, Târih (haz. Nezihi Aykut, doktora tezi, 1980), İÜ Ed.Fak. Tarih Semineri Kitaplığı, nr. 3277, II, 251-252, 311-312, 344-346;
* Topçular Kâtibi Abdülkadir Efendi, Târih, Wien National Bibliothek, nr. 1053, vr. 177b, 202b-203ª, 228b, 265ª, 286ª, 296ª, 300b vd.;
* Peçuylu İbrâhim, Târih, II, 310, 311, 386-388;
* Solakzâde, Târih, s. 675-676, 689-690, 717-721, 726 vd.;
* Kâtib Çelebi, Fezleke, I, 252, 256, 268-270, 298-300, 346-347;
* Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi, Ravzatü’l-ebrâr, Bulak 1248, s. 499-500, 511, 536, 543, 545, 550;
* Mehmed Halîfe, Bişâretnâme-i Sultan Mustafa Han, Wien National Bibliothek, nr. mixt. 21, vr. 189ª;
* Abdurrahman Hibrî Efendi, Defter-i Ahbâr, İÜ Ktp., TY, nr. 3648, vr. 104ª;
* Müneccimbaşı, Sahâifü’l-ahbâr, II, 621, 624, 643, 644, 648-651, 655;
* Naîmâ, Târih, I, 411-413, 431-436;
* Hadîkatü’l-vüzerâ, s. 67-68;
* Ayvansarâyî, Hadîkatü’l-cevâmi‘, I, 204;
* Sefînetü’l-vüzerâ, Süleymaniye Ktp., Hafid Efendi, nr. 245, vr. 5ª;
* Hammer (Atâ Bey), VIII, 220-226, 227 vd., 230-232, 242-245;
* Sicill-i Osmânî, II, 325;
* “Davud Paşa, Kara”, İA, III, 498;
* V. J. Parry, “Dawud Pasha”, EI² (İng.), II, 183-184.
| |||