Böyük palıd uzunbığı: Redaktələr arasındakı fərq

| müəllif = Linnaeus, 1758

'''Böyük palıd uzunbığı''' ({{lang-lat|Cerambyx cerdo L.}}) - [[Buğumayaqlılar]] tipinin [[BərabərqanadlılarSərtqanadlılar]] dəstəsinin [[Mənənələr]] fəsiləsinədəstəsinə aid olan növ.

Böcəklərin uçuşu [[may]] ayından [[avqust]] ayınadək davam edir. Əsasən [[meyvə]], [[meşə]] və introduksiya edilmiş bəzək ağaclarına palıda[[palıd]]a, cökəyə[[cökə]]yə, tuta[[tut]]a, əriyə, qoza[[qoz]]a, at şabalıdına[[şabalıd]]ına və şama[[şam]]a zərər verir. Bakı və Sumqayıt şəhərlərində daha çox yayılmışdır. Yaşlı fərdlər ağacların ifraz etdiyi şirə ilə qidalanırlar. Bir neçə gün cütləşmədən sonra, iyun-iyul aylarında ağacların gövdəsi daxilinə yumurta qoymağa başlayırlar. 12-14 gündən sonra yumurtadan çıxan sürfələr gövdənin içərisində qidalanaraq öz inkişaflarını 2-3 ilə başa vururlar. Müşahidələrə əsasən ağacın gövdəsinin daxilində 18-20 sürfə olur. Sürfələrin puplaşması üçüncü ildə baş verir. Onların təbiətdə görünməsi mayın axırlarından başlayaraq sentyabr ayının əvvəllərinə qədər davam edir. İldə 3 nəsil verir. Bu uzunbığa yoğun gövdəli ağaclarda daha çox təsadüf olunur. Bəzən cavan gövdəli, nazik ağacların və kötüklərin də üzərində rast gəlinir.<ref>E.F.Səfərova. Abşeronda bəzək bitkilərinə zərərverən cücülər, onların biotənzimlənməsində entomofaqların rolu (Dissertasiya). Bakı, 2013</ref> Bir nəslin inkişafı 3 ilə kimi davam edir ki, onun iki ildən çoxunu sürfə mərhələsi təşkil edir. Sürfələrdə puplaşma prosesi adətən üçüncü ilin yayının ortalarında gedir. Sürfələr puplaşmadan qabaq yemləndikləri yerdə mağaracıq düzəldirlər. Puplardan çıxan böcəklər həmin mağaracıqda gələn ilin [[may]]ına kimi qışı keçirirlər. Yetkin böcəklərin təbiətdə uçuşu [[Azərbaycan]] şəraitində mayın birinci yarısında, kütləvi surətdə isə [[iyun]] və [[iyul]] aylarında müşahidə olunur. Böcəklərdə yumurta qoyma prosesi [[iyun]]-[[iyul]] aylarında gedir. Bu uzunbığın zədələdiyi ağacların zədələndiyi yerlərdən [[qara]] rəngdə şirə axır. Sürfələrin ağacın oduncaq hissəsində getdiyi yolun uzunluğu bəzən bir metrə kimi çatır.<ref>N.H. Səmədov. Azərbaycanın uzunbığ böcəkləri. </ref>

Geniş areallı növ olub, əsasən palıd ağacı və qismən müxtəlif meşə ağacları ([[fıstıq]], [[vələs]], [[qarağac]], [[cökə]]), [[qoz]], [[şabalıd]] və s. ağacların üzərində yaşayır. Geniş yayılmışdır. Ona orta və [[Cənubi Avropa]]da və [[Şərqi Afrika]]da, [[Krım]]da, [[Qafqaz]]da, [[Ön Asiya]]da, və [[Ukrayna]]da təsadüf edilir. Azərbaycanda[[Azərbaycan]]da [[Şəki]]-[[Zaqatala]], [[Quba]]-[[Xaçmaz]], [[Şamaxı]]-[[Qobustan]], [[Dağlıq Qarabağ]], [[Naxçıvan MR]] və [[Lənkəran]] vilayətlərində yayılmışdır. Bir növün bir neçə yarımnövü vardır ki, onlardan keçmiş [[SSRİ]]-də ikisi yayılmışdır. [[Azərbaycan]]da yayılan böyük palıd uzunbığı respublikanın bütün rayonlarında müşahidə olunmuşdur.<ref>N.H. Səmədov. Azərbaycanın uzunbığ böcəkləri. </ref>