|
[[Şəkil:Ephesians 2,12 - Greek atheos.jpg|thumb|240px|III əsrin əvvəllərində papirus üzərində yazılmış "Efeslilərə müraciət"də yunan dilindəki {{lang|grc|αθεοι}} (''atheoi'') (2:12) ifadəsi "tanrısız" mənasını verir.]]
[[Şəkil:Socrates Louvre.jpg|thumb|[[Sokrat]]]]
'''Ateizm''', — geniş mənada, tanrıların mövcudluğuna inamın olmamasıdır.<ref name="encyc-unbelief-def-issues" /><ref name="oxdicphil" /><ref name="religioustolerance" /><ref>{{cite encyclopedia |url=http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/atheism |encyclopedia=[[OxfordDictionaries.com]] |title=Atheism |publisher=[[Oxford University Press]] |accessdate=April 23, 2017}}</ref>Daha az bir konsepsiyada Ateizmateizm hər hansı ilahi bir varlıq olduğuna dair inancın rəddidir.<ref name="eb2011-atheism" /><ref name="encyc-philosophy" /> Daha da dar bir mənada ateizm xüsusilə heç bir tanrı yoxdur, mövqeyidir.<ref name="encyc-unbelief-def-issues"Ateizm /><refən name="oxdicphil"azı /><refbir name="RoweRoutledge"tanrının /><ref>{{citemövcudluğuna encyclopediainam |url=https://plato.stanfordilə ümumi mənada [[teizm]]lə ziddiyyət təşkil edir.edu/entries/atheism-agnosticism/#1
|encyclopedia=[[Stanford Encyclopedia of Philosophy]]|title=Atheism and Agnosticism |publisher=|accessdate=|author=[[J.J.C. Smart]]}}</ref> Ateizm ən azı bir tanrının mövcudluğuna inam ilə<ref name="OED-theism">{{cite book |title=Oxford English Dictionary |edition=2nd |year=1989 |quote=Belief in a deity, or deities, as opposed to atheism}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/theism |title=Merriam-Webster Online Dictionary |quote=...belief in the existence of a god or gods... |accessdate=2011-04-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110514194441/http://www.merriam-webster.com/dictionary/theism |archivedate=2011-05-14 <!--DASHBot-->|deadurl=no}}</ref><ref>{{cite web |last=Smart |first=J. J. C. |title=Atheism and Agnosticism |publisher=The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2013 Edition)|editor-last=Zalta |editor-first=Edward N. |url=http://plato.stanford.edu/archives/spr2013/entries/atheism-agnosticism/ }}</ref> ümumi mənada [[Teizm|teizmlə]] ziddiyyət təşkil edir.<ref name="reldef" /><ref name="OED-theism" />
Etimoloji kökə əsasən Ateizmateizm qədim yunan sözü olub "ἄθεος" (ateos) mənası "tanrı yoxdur" deməkdir. Qədim dövrdə daha iri cəmiyyət tərəfindən ibadət edilən tanrılara inanmayan və ya onlara ibadət etməktən imtina edənlər üçün alçaldıcı bir söz kimi istifadə edilirdi. <ref name="drachmann" /> <ref name="Battling Whitmarsh" /> Ateizm termini ortodoks əhali tərəfindən dini inanclarını bölüşməyənlərin kateqoriləşdirilməsində istifadə edilirdi. <ref name="Battling Whitmarsh">{{cite book|last1=Whitmarsh|first1=Tim|title=Battling the Gods: Atheism in the Ancient World|publisher=Knopf Doubleday|isbn=978-0-307-94877-9 |chapter=8. Atheism on Trial}}</ref> Ateizm termini aktual olaraq 16-cı əsirdəəsrdə meydana çıxdı. <ref name="Hunter ch 1">{{cite book|last=Wootton|first=David|editor1-last=Hunter|editor1-first=Michael|editor2-last=Wootton|editor2-first=David|title=Atheism from the Reformation to the Enlightenment|date=1992|publisher=Clarendon Press|location=Oxford|isbn=0-19822736-1|chapter=1. New Histories of Atheism}}</ref> BunulaBununla bərabər azad düşüncənin yayılması, skeptisist sorğulama və dəvamında dini tənqidin artması ilə ateizm termininin tətbiq nöqtəsi daralmağa başladı. Ateist terminindən istifadə edərək özlərini təyin edən ilk şəxslər 18-ci əsrdə [[ Maarifçilikmaarifçilik dövrü |Maarifçilik dövründə]] ndə yaşayırdılar. {{sfn|Armstrong|1999}}<ref name="Hunter ch 1" /> Fransız İnqilabı "Bənzəri görünməmiş ateizm" ilə qeyd olunan, insan ağılının üstünlüyünü müdafiə edən tarixin ilk böyük siyasi hərəkatına şahid oldu. <ref name="HancockLambert">{{cite book |last=Hancock |first=Ralph |title=The Legacy of the French Revolution |year=1996 |publisher=Rowman and Littlefield Publishers |location=Lanham, United States |isbn=978-0-847-67842-6 |page=22 |url=https://books.google.com/books?id=uPgQy3VJ3iIC |accessdate=2015-05-30}} [https://books.google.com/books?id=uPgQy3VJ3iIC&pg=PA22 Extract of page 22]</ref>▼
Ateist arqumentlər fəlsəfi yanaşmadan sosial və tarixi yanaşmalara qədər uzanır. İlahi varlıqlara inanmamaq üçün empirik sübutların olmaması <ref, name="logical" /><ref>{{cite web |url=http://shook.pragmatism.org/skepticismaboutthesupernatural.pdf |title=Skepticism about the Supernatural |last=Shook |first=John R. |accessdate=2012-10-02}}</ref>,fənalıq problemi, ziddiyyətli dini mətinlər, yanlışlanma potensialı ola bilən konsepsiaların rədd edilməsi, inançsızlıq arqumentləri iləri <ref name="logical" /><ref name="Drange-1996" /> sürülür. Bəzi ateistlərin [[Sekulyarizm|sekulyar]] fəlsəfəni mənimsəməsinə <ref name="honderich" /><ref>{{cite book |last=Fales |first=Evan |title=Naturalism and Physicalism |postscript=baxmayaraq, }} in {{harvnb|Martin|2006|pp=122–131}}.</ref> baxmayaraq,bütün ateistlərin riayət etdiyi bir ideologiya və ya davranış dəsti yoxdur. <ref>{{harvnb|Baggini|2003|pp=3–4}}.</ref> Ateizm teizmdən daha həssas bir mövqedədir hansı ki, tanrının mövcud olmadığının sübut olunması ateistlər üzərinə şamil edilmir, ancaq teizmin məntiqliliyini təmin etmək üçün teistlər tanrının mövcudluğunu sübut etməlidir. <ref>{{harvnb|Stenger|2007|pp=17–18}}, citing {{cite book |last=Parsons |first=Keith M. |title=God and the Burden of Proof: Plantinga, Swinburne, and the Analytical Defense of Theism |year=1989 |location=Amherst, New York |publisher=Prometheus Books |isbn=978-0-879-75551-5}}</ref>Lakin başqaları belə bir mövqedə olma fikri ilə razılaşmırdılar. <ref name="Nagel1959" />▼▲Etimoloji kökə əsasən Ateizm qədim yunan sözü olub "ἄθεος" (ateos) mənası "tanrı yoxdur" deməkdir. Qədim dövrdə daha iri cəmiyyət tərəfindən ibadət edilən tanrılara inanmayan və ya onlara ibadət etməktən imtina edənlər üçün alçaldıcı bir söz kimi istifadə edilirdi.<ref name="drachmann" /> <ref name="Battling Whitmarsh" /> Ateizm termini ortodoks əhali tərəfindən dini inanclarını bölüşməyənlərin kateqoriləşdirilməsində istifadə edilirdi.<ref name="Battling Whitmarsh">{{cite book|last1=Whitmarsh|first1=Tim|title=Battling the Gods: Atheism in the Ancient World|publisher=Knopf Doubleday|isbn=978-0-307-94877-9 |chapter=8. Atheism on Trial}}</ref> Ateizm termini aktual olaraq 16-cı əsirdə meydana çıxdı.<ref name="Hunter ch 1">{{cite book|last=Wootton|first=David|editor1-last=Hunter|editor1-first=Michael|editor2-last=Wootton|editor2-first=David|title=Atheism from the Reformation to the Enlightenment|date=1992|publisher=Clarendon Press|location=Oxford|isbn=0-19822736-1|chapter=1. New Histories of Atheism}}</ref> Bunula bərabər azad düşüncənin yayılması, skeptisist sorğulama və dəvamında dini tənqidin artması ilə ateizm termininin tətbiq nöqtəsi daralmağa başladı. Ateist terminindən istifadə edərək özlərini təyin edən ilk şəxslər 18-ci əsrdə [[Maarifçilik dövrü|Maarifçilik dövründə]] yaşayırdılar.{{sfn|Armstrong|1999}}<ref name="Hunter ch 1" /> Fransız İnqilabı "Bənzəri görünməmiş ateizm" ilə qeyd olunan, insan ağılının üstünlüyünü müdafiə edən tarixin ilk böyük siyasi hərəkatına şahid oldu.<ref name="HancockLambert">{{cite book |last=Hancock |first=Ralph |title=The Legacy of the French Revolution |year=1996 |publisher=Rowman and Littlefield Publishers |location=Lanham, United States |isbn=978-0-847-67842-6 |page=22 |url=https://books.google.com/books?id=uPgQy3VJ3iIC |accessdate=2015-05-30}} [https://books.google.com/books?id=uPgQy3VJ3iIC&pg=PA22 Extract of page 22]</ref>
Ateizm konsepsiyaları fərqlilik göstərdiyindən, ateistlərin mövcud sayının dəqiq qiymətləndirilməsi çətindir. <ref name="Martin2007">{{cite book |last=Zuckerman |first=Phil |editor=Martin, Michael T |title=The Cambridge Companion to Atheism |year=2007 |publisher=Cambridge University Press |location=Cambridge, England |isbn=978-0-521-60367-6 |ol=22379448M |page=56 |url=https://books.google.com/books?id=tAeFipOVx4MC&pg=PA56 |accessdate=2011-04-09}}</ref>[[WIN/GIA|Dünya Miqyaslı Müstəqil Şəbəkə / Qallup Beynəlxalq Assosiasiası (]][[İngilis dili|ing]].'''Worldwide Independent Network/Gallup International Association''' ('''WIN/GIA''')) tərəfindən iki qlobal anket sorğusu keçirilmişdi. 2015-ci ildə anketə qatılan 64 000-dən çox iştirakçıdan 11%-i özlərini "etiqadlı ateist" olaraq göstərmişdi, halbuki, 2012-ci ilin əvvəlində keçirilən sorğuda respondentlərin 13%-i "etiqadlı ateist" idi. <ref name="WIN/GIA">{{cite web |author=<!--none specified--> |url=http://www.wingia.com/web/files/news/14/file/14.pdf |title=Religiosity and Atheism Index |publisher=[[WIN/GIA]] |date=27 July 2012 |location=[[Zurich]] |accessdate=2013-10-01}}</ref><ref name="wingia2">{{cite web |author=<!--none specified-->|url=http://www.npr.org/blogs/thetwo-way/2015/04/13/399338834/new-survey-shows-the-worlds-most-and-least-religious-places |title=New Survey Shows the World's Most and Least Religious Places |publisher=[[NPR]] |date=13 April 2015 |accessdate=2015-04-29}}</ref> Bununla yanaşı, digər tədqiqatçılar [[WIN/GIA|WIN/Gallup]] göstəriciləri ilə ehtiyatlı olmağı məsləhət görmüşlər ,. Çünki çünki,onilliklər ərzində eyni müşahidədən istifadə edən və daha böyük nümunə ölçüsünə malik olan digər tədqiqatlar ardıcıl olaraq aşağı göstəricilərə çatmışdır. <ref name="Demographics Oxford Keysar">{{cite book|last1=Keysar|first1=Ariela|last2=Navarro-Rivera|first2=Juhem|editor1-last=Bullivant|editor1-first=Stephen|editor2-last=Ruse|editor2-first=Michael|title=The Oxford Handbook of Atheism|date=2017|publisher=Oxford University Press|isbn=0199644659|chapter=36. A World of Atheism: Global Demographics}}</ref>[[BBC|Britan Yayım Korporasiyası (BBC)]] tərəfindən 2004-cü ildə aparılan araşdırma, ateistlərin dünya əhalisinin 8% -ni təşkil etdiyi qeyd edildi. <ref name="BBC-2004-demographics" />Digər köhnə təxminlər, ateistlərin dünya əhalisinin 2% -ni , dinsizlərin isə 12%-ni təşkil etdiyini göstərmişdi. <ref name="eb2007-demographics" /> Bu sorğulara görə, Avropa və Şərqi Asiya ən yüksək ateizm göstəricisi olan bölgələrdir. 2015-ci ildə [[Çin Xalq Respublikası|Çin]] əhalisinin 61%-nin ateist olduğunu bildirdi. <ref name="GallupInternational">{{cite web|title=Gallup International Religiosity Index|url=https://www.washingtonpost.com/blogs/worldviews/files/2015/04/WIN.GALLUP-INTERNATIONAL-RELIGIOUSITY-INDEX.pdf|website=Washington Post|publisher=WIN-Gallup International|date=April 2015}}</ref> [[Avropa İttifaqı |Avropa İttifaqında]] nda keçirilən 2010-cu il [[Avrobarometr]] sorğusuna əsasən, [[Avropa İttifaqı|AB ]] əhalisinin 20% -i "hər hansı bir ruh, tanrı və ya həyat gücünə" inanmadığı qeyd olundu. <ref name="EU">{{cite book|author= |title=Social values, Science and Technology |publisher=Directorate General Research, European Union |year=2010 |pages=207 |url=http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_341_en.pdf |format=PDF |accessdate=2011-04-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430163128/http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_225_report_en.pdf |archivedate=2011-04-30 |deadurl=yes |df= }}</ref>▼▲Ateist arqumentlər fəlsəfi yanaşmadan sosial və tarixi yanaşmalara qədər uzanır.İlahi varlıqlara inanmamaq üçün empirik sübutların olmaması<ref name="logical" /><ref>{{cite web |url=http://shook.pragmatism.org/skepticismaboutthesupernatural.pdf |title=Skepticism about the Supernatural |last=Shook |first=John R. |accessdate=2012-10-02}}</ref>,fənalıq problemi,ziddiyyətli dini mətinlər,yanlışlanma potensialı ola bilən konsepsiaların rədd edilməsi,inançsızlıq arqumentləri iləri<ref name="logical" /><ref name="Drange-1996" /> sürülür.Bəzi ateistlərin [[Sekulyarizm|sekulyar]] fəlsəfəni mənimsəməsinə<ref name="honderich" /><ref>{{cite book |last=Fales |first=Evan |title=Naturalism and Physicalism |postscript=,}} in {{harvnb|Martin|2006|pp=122–131}}.</ref> baxmayaraq,bütün ateistlərin riayət etdiyi bir ideologiya və ya davranış dəsti yoxdur.<ref>{{harvnb|Baggini|2003|pp=3–4}}.</ref> Ateizm teizmdən daha həssas bir mövqedədir hansı ki,tanrının mövcud olmadığının sübut olunması ateistlər üzərinə şamil edilmir,ancaq teizmin məntiqliliyini təmin etmək üçün teistlər tanrının mövcudluğunu sübut etməlidir.<ref>{{harvnb|Stenger|2007|pp=17–18}}, citing {{cite book |last=Parsons |first=Keith M. |title=God and the Burden of Proof: Plantinga, Swinburne, and the Analytical Defense of Theism |year=1989 |location=Amherst, New York |publisher=Prometheus Books |isbn=978-0-879-75551-5}}</ref>Lakin başqaları belə bir mövqedə olma fikri ilə razılaşmırdılar.<ref name="Nagel1959" />
▲Ateizm konsepsiyaları fərqlilik göstərdiyindən,ateistlərin mövcud sayının dəqiq qiymətləndirilməsi çətindir.<ref name="Martin2007">{{cite book |last=Zuckerman |first=Phil |editor=Martin, Michael T |title=The Cambridge Companion to Atheism |year=2007 |publisher=Cambridge University Press |location=Cambridge, England |isbn=978-0-521-60367-6 |ol=22379448M |page=56 |url=https://books.google.com/books?id=tAeFipOVx4MC&pg=PA56 |accessdate=2011-04-09}}</ref>[[WIN/GIA|Dünya Miqyaslı Müstəqil Şəbəkə / Qallup Beynəlxalq Assosiasiası(]][[İngilis dili|ing]].'''Worldwide Independent Network/Gallup International Association''' ('''WIN/GIA''')) tərəfindən iki qlobal anket sorğusu keçirilmişdi.2015-ci ildə anketə qatılan 64 000-dən çox iştirakçıdan 11%-i özlərini "etiqadlı ateist" olaraq göstərmişdi,halbuki,2012-ci ilin əvvəlində keçirilən sorğuda respondentlərin 13%-i "etiqadlı ateist" idi.<ref name="WIN/GIA">{{cite web |author=<!--none specified--> |url=http://www.wingia.com/web/files/news/14/file/14.pdf |title=Religiosity and Atheism Index |publisher=[[WIN/GIA]] |date=27 July 2012 |location=[[Zurich]] |accessdate=2013-10-01}}</ref><ref name="wingia2">{{cite web |author=<!--none specified-->|url=http://www.npr.org/blogs/thetwo-way/2015/04/13/399338834/new-survey-shows-the-worlds-most-and-least-religious-places |title=New Survey Shows the World's Most and Least Religious Places |publisher=[[NPR]] |date=13 April 2015 |accessdate=2015-04-29}}</ref> Bununla yanaşı, digər tədqiqatçılar [[WIN/GIA|WIN/Gallup]] göstəriciləri ilə ehtiyatlı olmağı məsləhət görmüşlər, çünki,onilliklər ərzində eyni müşahidədən istifadə edən və daha böyük nümunə ölçüsünə malik olan digər tədqiqatlar ardıcıl olaraq aşağı göstəricilərə çatmışdır.<ref name="Demographics Oxford Keysar">{{cite book|last1=Keysar|first1=Ariela|last2=Navarro-Rivera|first2=Juhem|editor1-last=Bullivant|editor1-first=Stephen|editor2-last=Ruse|editor2-first=Michael|title=The Oxford Handbook of Atheism|date=2017|publisher=Oxford University Press|isbn=0199644659|chapter=36. A World of Atheism: Global Demographics}}</ref>[[BBC|Britan Yayım Korporasiyası (BBC)]] tərəfindən 2004-cü ildə aparılan araşdırma, ateistlərin dünya əhalisinin 8% -ni təşkil etdiyi qeyd edildi.<ref name="BBC-2004-demographics" />Digər köhnə təxminlər, ateistlərin dünya əhalisinin 2% -ni , dinsizlərin isə 12%-ni təşkil etdiyini göstərmişdi.<ref name="eb2007-demographics" /> Bu sorğulara görə, Avropa və Şərqi Asiya ən yüksək ateizm göstəricisi olan bölgələrdir.2015-ci ildə [[Çin Xalq Respublikası|Çin]] əhalisinin 61%-nin ateist olduğunu bildirdi.<ref name="GallupInternational">{{cite web|title=Gallup International Religiosity Index|url=https://www.washingtonpost.com/blogs/worldviews/files/2015/04/WIN.GALLUP-INTERNATIONAL-RELIGIOUSITY-INDEX.pdf|website=Washington Post|publisher=WIN-Gallup International|date=April 2015}}</ref> [[Avropa İttifaqı|Avropa İttifaqında]] keçirilən 2010-cu il [[Avrobarometr]] sorğusuna əsasən, [[Avropa İttifaqı|AB]] əhalisinin 20% -i "hər hansı bir ruh,tanrı və ya həyat gücünə" inanmadığı qeyd olundu.<ref name="EU">{{cite book|author= |title=Social values, Science and Technology |publisher=Directorate General Research, European Union |year=2010 |pages=207 |url=http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_341_en.pdf |format=PDF |accessdate=2011-04-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430163128/http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_225_report_en.pdf |archivedate=2011-04-30 |deadurl=yes |df= }}</ref>
== Təyini və növləri ==
Müəlliflər ''ateizmi'' necə ən yaxşı şəkildə təyin və təsnifləndirmək üzərində razılaşmırlar<ref, name="eb1911-atheism" />,hansı fövqəltəbii qüvvənin tanrı hesab edilməsi, öz-özlüyündə ixtiyarı düşüncəmi və fəlsəfi mövqemi ya da birinin olmaması, şüurlu imtinamı tələb etməsi yoxsa açıq aydın imtinamı tələb etməsi kimi mövzularda rəqabət aparılır. Ateizm [[Aqnostisizm|aqnostiszmləaqnostisizm]]lə uzlaşma xüsusiyyətinə görə eyni qəbul edildi,<ref name="agnosticism-compatible" /><ref name="flint-agnostic-atheism" /><ref name="encyc-unbelief-compatible" /><ref name="martin-agnosticism-entails" /><ref name="barker-agnostic-atheism" /><ref name="besant-open-to-new-truth" /><ref name="holyoake-question-of-probability" />həmçinin bir-biri ilə ziddiyyət təşkil etdiyi qeyd olundu.<ref name="eb2011-atheism-critique" /><ref name="eb2011concise-atheism" /><ref name="eb1911-atheism-sceptical" />Müxtəlif kateqoriyalar ateizmin müxtəlif formalarını ayırd etmək üçün istifadə edilmişdir.
=== Diapozon ===
Ateizmin təyin edilməsi ilə əlaqədar qeyri-müəyyənlik və mübahisələrdən bir qismi,''tanrı'' və ''ilah'' kəlimələrinin tərifinin təyini ilə bağlı uzlaşmada yaşanan çətinliklərlə əlaqədardır. Tanrı və illah konsepsiyalarının dəhşətli dərəcədə çoxluğu ateizmin tətbiqi ilə bağlı fərqli düşüncələrə gətirib çıxarır. Roma papası Xristiyanları [[Paqanizm|ilahiləşdirilmiş bütlərə]] ibadət etmədikləri üçün ateist olaraq günahlandırdı. Teizmin hər hansı bir ilahi inancı əhatə etdiyi kimi başa düşülməsi ilə ,tədricən bu aspekt xoşagəlməz hala düşdü.{{sfn|Martin|2006}}
Rədd edilən fenomenlərin diapozonuna gəldikdə isə, ,ateizm hər bir ilahi varlığın, [[Spiritualizm|spiritual]] , [[Fövqəltəbii qüvvə|fövqəltəbii]] ya da transsendental konseptlərin, [[Buddizm|Buddizm,buddizm]], [[Hinduizm|Hinduizm,hinduizm]], [[Caynizmcaynizm]] və [[Daosizm|Daoizmdaosizm]] kimi, bir çoxuna qarşı çıxabilərçıxa bilər.<ref name="eb2011-Rejection-of-all-religious-beliefs" />
=== Örtülü və Açıq ===
[[Şəkil:Ateizm növləri.png|thumb|Diaqramda güclü/zəif örtülü/açıq ateizm arasında əlaqə göstərilmişdir. |258x258px]]
Ateizmin tərifi bir insanın ateist kimi qəbul edilməsi üçün ilahi varlıqların anlayışına qoyması lazım olan düşüncə dərəcəsinə görə dəyişir. Ateizm bəzən hər hansı bir ilahi varlığın mövcud olduğuna dair sadə inamın olmaması ilə müəyyən edilmişdir. Bu geniş tərifə yeni doğulmuş və [[Teokratiya|teokratik]] fikirlərə məruz qalmayan insanlar daxil edilir. [[Pol Anri Holbax]] deyirdi: "Hər uşaq ateist olaraq doğular: onların tanrı haqqında fikirləri yoxdur"<ref>{{cite book |last=d'Holbach |first=P. H. T. |authorlink=Baron d'Holbach |title=Good Sense |url=http://www.gutenberg.org/ebooks/7319 |year=1772 |accessdate=2011-04-07}}</ref>.Eyni şəkildə, Corc H. Smith (1979) bunu təklif etdi: "[[Teizm]] ilə tanış olmayan adam, bir tanrıya inanmadığı üçün ateistdir. Bu kateqoriyada olanlar, həm də bu məsələləri başa düşmək üçün konseptual qabiliyyəti olan, lakin bu məsələlərdən hələ xəbərsiz olan uşaqları da əhatə edir. Bu uşağın tanrıya inanmaması onu ateist olaraq təyin edir."<ref>{{harvnb|Smith|1979|p=14}}.</ref> Smith ''örtlü ateizm'' terminini ortaya çıxartdı hansı ki, "Teistik inancların onları şüurlu olaraq rədd etmədən olmaması " şəklində tərif verirdi və ''açıq ateizm-iateizmi'' isə şüurlu olaraq teizmə inamsızlıq şəklində təyin edirdi. Ernest Naqel Smithin ateizm təriflərininin ziddiyətli olduğunu bəyan edir və göstərirdiki sadəcə ''açıq ateizm "''doğru ateizm"dir və örtülü ateizm yanlız "teizmin yoxluğudur"<ref name= Nagel1959>{{cite book.
|title= Basic Beliefs: The Religious Philosophies of Mankind |chapter=Philosophical Concepts of Atheism
|first=Ernest |last=Nagel |authorlink=Ernest Nagel
|year=1959 |publisher=Sheridan House
|quote=I shall understand by "atheism" a critique and a denial of the major claims of all varieties of theism ... atheism is not to be identified with sheer unbelief ... Thus, a child who has received no religious instruction and has never heard about God, is not an atheist – for he is not denying any theistic claims. Similarly in the case of an adult who, if he has withdrawn from the faith of his father without reflection or because of frank indifference to any theological issue, is also not an atheist – for such an adult is not challenging theism and not professing any views on the subject.}}
<br />reprinted in ''Critiques of God'', edited by Peter A. Angeles, Prometheus Books, 1997.</ref>.
=== Pozitiv və Neqativneqativ ===
Antoni və Maykıl Martin kimi filosoflar pozitiv (güclü) ateizm ilə negativneqativ (zəif) ateizmin bir-biri ilə ziddiyət təşkil etdiyini deyirdilər<ref name="presumption">{{harvnb|Flew|1976|pp=14ff}}: "In this interpretation an atheist becomes: not someone who positively asserts the non-existence of God; but someone who is simply not a theist. Let us, for future ready reference, introduce the labels 'positive atheist' for the former and 'negative atheist' for the latter."</ref>{{sfn|Martin|2006}} .Pozitiv ateizm açıq şəkildə təsdiq edir ki, heç bir tanrı mövcud deyil. Neqativ ateizm isə daha çox qeyri-teizmin digər bütün formalarına daxildir. Bu təsnifata əsasən kim bir teist deyilsə, ya negativneqativ ya da pozitiv ateistdir. Neqativ və pozitiv terminlərinin köhnə mənşəyə aid olmasına və fəlsəfi ədəbiyyətdəədəbiyyatda (bir az fərqli şəkildə) və Katolikkatolik apologetikasında istifadə edilməsinə baxmayaraq , ''güclü'' və ''zəif'' terminləri nisbətən yenidir. Ateizmin bu demarkasiyası altında, ən çox [[Aqnostisizm|aqnostiklər]] neqativ ateist kimi təyin edilir.
Misal olaraq, Martinin aqnostizmin neqativ ateizmə yol açdığını iddiya etməsinə baxmayaraq, bir çox aqnostik, öz əqidəsini ateizmdən fərqli olaraq görürlər. Onlar ateizmi teizmdən ya da eyni inanc bərabərliyi tələb edilməsindən daha haqlı olmadığını hesab edə bilərlər. Biliyin etibarsızlığı iddiyası və ya tanrıların varlığına qarşı çıxmaq bəzən ateizmin bir [[Inaçinanc sıçrayışı|inac sıçrayışı]] tələb etməsinin göstəricisidir. Ümumi ateist cavablara bunlar daxildir, isbatlanmamış [[Din|''dini'']] təkliflər digər isbatsız təkliflər qədər etibarsız olmağa layiqdir və bir tanrının varlığının imkansızlığı bir və ya digər imkanlı ehtimalın bərabərliyi demək deyildir. Şotlandıyalı filosof [[J. J. C. Smart]] hətta müdafiə edir ki, "bəzən bir ateist özünü hətta ehtirasla, fəlsəfi spektizmin əsasında bizə riyaziyyat və formal məntiqin həqiqətləri xaricində , hər şeyi biləbilərikbilə bilərik deməyi qadağan edən, məntiqsiz bir aqnostiq olaraq təsvir edə bilər". Nəticədə [[Riçard Dokinz]] kimi bəzi ateist müəlliflər teist, ateist və aqnostik mövqelərini [[teistik yəqinlik spektrumuna]] görə fərqləndirməyi təklif etdi, hansı ki, hər birinin "tanrının varlığının" şərhi fərqli şəkildədir.
=== Təyini mümkünsüz ya da qeyri məhdud olaraq ===
XVIII əsrin əvvəllərində qərb dünyasında tanrının varlığı belə qəbul edildi və hətta həqiqi ateizmin mümkünatı da sorğulandı ki, buna [[Innatizm|innatizm]] deyilirdi, hansı ki, insanların doğuşdan tanrı inancına sahib olduğunu və ateizmin sadəcə bu inancı sonradan inkar etdiyini qəbul edən bir düşüncə mövqeyidir.<ref>{{cite bookHəmçinin |last=Cudworthateistlərin |first=Ralphtanrıya |authorlink=Ralphböhran Cudworthvaxtı |title=Theolan Trueölüm Intellectualdöşəyi Systemçevrilməsi ofmüddətində thetanrıya Universe:inandıqlarını theidda firstedən part,düşüncə whereinmövqeyi alldə thevardır reasonvə and"Tülkü philosophydəliyində ofheç atheismbir isateist confutedyoxdur" andşəklində itsdə impossibilityadlandırılır. demonstratedBununla |year=1678}}</ref>birlikdə bu görüşün əksinə bir çox misallar gətirildi hansı ki, onlardan biri hərfi mənası ilə "tülkü dəliyindəki ateist" şəklində təyin edilirdi.
Həmçinin ateistlərin tanrıya böhran vaxtı olan ölüm döşəyi çevrilməsi müddətində tanrıya inandıqlarını idda edən düşüncə mövqeyi də vardır və "Tülkü dəliyində heç bir ateist yoxdur" şəklində də adlandırılır.Bununla birlikdə bu görüşün əksinə bir çox misallar gətirildi hansı ki,onlardan biri hərfi mənası ilə "tülkü dəliyindəki ateist" şəklində təyin edilirdi.
Bəzi ateistlər "ateizm" termininin ehtiyaclılığı üzərində şübhəlidirlər. Sem Heyrisin özünün yazdığı Xristiyan ümmətinə məktub kitabında deyirdi.
"Əslində, ateizm bir termindir hansı ki, mövcud olmamalıdır.Heçkimin Heç kimin özünü "qeyri-[[Astrologiya|astroloq]]" ya da "qeyri-[[Əlkimya|əlkimyaçı"]] şəklində müəyyənləşdirməsinə ehtiyacı yoxdur. Bizim Elvisin hələ də həyatda olduğuna ya da yad planetlilərin galaksimizdənqalaktikamızdan keçib sadəcə bir fermaçıyafermerə və onun mal-qarasına sataşdığına şübhə ilə yanaşanlar üçün onları təyin edəcək sözlərimiz yoxdur. Ateizm dərrakəli insanların əsassız dini inanclara qarşı çıxışının gürültüsundəngurultusundan başqa bir şey deyil".
=== Praqmatiq Ateizmateizm ===
Praqmatiq ateizm dini inancları, tanrı və ya tanrılara olan inancı rədd etməylietməyi lazım bilən bir görüşdür hansı ki, bu fenomenləri praqmatiqpraqmatik həyat üçün lazımsız sayırlar. Bu düşüncə növü apateizm və praktiki ateizmlə əlaqəlidir.
= Arqumentlər =
[[Şəkil:D'Holbach.jpg|thumb|[[Pol Anri Holbax]]]]
]]
=== Ontoloji arqumentlər ===
Ateistlər tanrının varlığına qarşı[[, dizayn arqumenti]] və ya [[Pasqal bəhsi]] kimi teistik arqumentlərə cavab vermək üçün bəzi arqumentlər irəli sürürlər.
=== Epistemoloji arqumentlər ===
Ateistlər həmçinin tanrının varlığının bilinəməyəcəyini və ya varlığının isbatlanamayacağını müdafiyə etdilər.
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
| 