Kösəm Sultan: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 53:
== Validə sultanlıq dönəmi ==
===
[[IV Murad|IV. Murad]] [[taxt]]<nowiki/>a keçər keçməz sürətli bir təhsil müddətinə başladı. Bu müddət ərzində isə [[padşah]]ın adına dövləti onun anası Mahpeykər Kösəm Sultan [[Regent|"Səltənət naibəsi"]] olaraq idarə etməkdə idi. [[Padşah]]ın yerinə dövləti onun anasının idarə etməsi isə [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı tarixi]]<nowiki/>ndə bir ilk idi və nəticələri də ağır oldu. Belə ki, [[Səfəvilər]] [[İraq|İraqı]] ələ keçirdib, [[Bağdad]] da daxil olmaq üzrə bir neçə yerdə [[sünnilər]]<nowiki/>i qılıncdan keçirmişdi. [[Səfəvilər|Səfəvi]] orduları [[Mardin]] şəhərinə qədər irəliləmiş, [[Yaxın Şərq]]<nowiki/>də [[sünni]]-[[Şiələr|şiə]] tarazlığı pozulmuşdu. [[Krım]], [[Yəmən]], [[Livan]] və [[Misir|Misirdə]] ciddi üsyanlar baş vermişdi. [[Abxaz Mehmed Paşa|Abaza Mehmed Paşa]] [[Şərqi Anadolu regionu|şərqi Anadolu]]<nowiki/>da iki dəfə üsyan başlatmışdı. [[Yeniçərilər]]ə verilən maaşlar artır amma buna baxmayaraq alınan verginin miqdarı günü gündən azalırdı. [[Səfəvilər]]ə qarşı apardığı siyasətdə uğursuz olan [[Qazi Əkrəm Hüsrəv Paşa|Hüsrəv Paşanın]] [[Sədrəzəm|sədarət]]<nowiki/>dən qovulmasını bəhanə edən əhali [[1632]] tarixində [[Saray|saraya]] zorla daxil olub [[Sultan|sultandan]] keçmiş [[sədrəzəm]] də daxil olmaqla 17 dövlət adamının kəlləsini istədi. Yeni [[sədrəzəm]] [[Hafiz Əhməd Paşa|Hafiz Paşa]] [[yeniçərilər]] tərəfindən öldürüldü və bir çox dövlət adamının evinə hücumlar oldu. [[Sultan]]<nowiki/>dan [[Vəliəhd|şahzadələr]]<nowiki/>ini tələb edən [[Yeniçərilər|yeniçəriləri]] isə [[şeyxülislam]] və [[sədrəzəm]] yatırdı.
Sətir 64:
[[IV Murad|IV. Murad]] ölüm döşəyində ikən [[Qəfəs (Osmanlı)|qəfəs]] həyatı yaşayan doğma qardaşı [[I İbrahim (sultan)|şahzadə İbrahim]]<nowiki/>in də öldürülməsi barədə əmr versə də, [[I İbrahim (sultan)|şahzadə İbrahim]]<nowiki/>in ailənin tək oğlan övladı olması səbəbi ilə Kösəm Sultanın da razılığı alınaraq [[IV Murad|IV. Murad]]ın əmri icra olunmamış və ondan sonra taxta [[I İbrahim (sultan)|şahzadə İbrahim]] oturmuşdur. [[IV Murad|IV. Murad]]ın bu əmri vermə səbəbi isə qardaşı [[I İbrahim (sultan)|İbrahim]]<nowiki/>in zəif xarakterli olması və əgər [[taxt]]<nowiki/>a keçərsə, ölkənin böyük bir uçuruma doğru getməsinə inanması idi.
===
[[I İbrahim (sultan)|I. İbrahim]] şahzadəlik dönəmində hər an öldürüləcəyi qorxusu ilə yaşamış, bu səbəbdən psixoloji cəhətdən zəif xarakteri vardı. Bundan istifadə edən Kösəm Sultan bu oğlunun da səltənətində söz sahibi oldu. [[I İbrahim (sultan)|İbrahim]] taxta çıxanda [[Osmanlı sülaləsi|Osmanlı xanədanı]] pis vəziyyətdə idi. [[I İbrahim (sultan)|Sultan İbrahim]] [[Osmanlı sülaləsi|xanədan]]ın tək kişi varisi idi və hələ də [[Vəliəhd|şahzadə]]<nowiki/>si yox idi. Bu səbəbdən [[Topqapı sarayı|Topqapı Sarayı]]<nowiki/>na dünyanın dörd tərəfindən [[Kəniz|cariyələr]], cadugərlər gəlməyə başlamışdı. Gələn cadugərlər arasında ən məşhuru Cinci Xoca ləqəbi ilə tanınan [[Cindar Hüseyn Əfəndi|Safranbolulu Qarabaşzadə Hüseyn Əfəndi]]<nowiki/>dir. Nəhayət, [[taxt]]<nowiki/>a çıxdıqdan 2 il sonra [[I İbrahim (sultan)|Sultan İbrahim]]<nowiki/>in 3 oğlu : [[IV Mehmed|şahzadə Mehmed]], [[II Süleyman|şahzadə Süleyman]] və [[II Əhməd|şahzadə Əhməd]] dünyaya gəldi. Bunun qarşılığında Kösəm Sultan Cinci Xocaya Safranboluda imarət tikdirmişdir.
Sətir 70:
[[I İbrahim (sultan)|Sultan İbrahim]]<nowiki/>in ilk [[Hasəki Sultan|hasəki]]<nowiki/>si olan, əslən [[ukrayna]]<nowiki/>lı olan [[Turhan Xədicə Sultan|Turhan Xədicə Sultanın]] [[2 yanvar]] [[1642]] tarixində ilk oğlan uşağını dünyaya gətirməsi [[saray]]<nowiki/>da böyük bir şənliyə səbəb oldu. [[IV Mehmed|Şahzadə Mehmed]]<nowiki/>in təlim-tərbiyəsi ilə Kösəm Sultanın qızı [[Atiyə Sultan]] şəxsən özü maraqlanmışdır. [[I İbrahim (sultan)|I. İbrahim]]<nowiki/>in [[1647]] tarixində evləndiyi səkkizinci [[Hasəki Sultan|hasəki]]<nowiki/>si [[Hüma Şah Sultan]]ın [[saray]]<nowiki/>a gəlişi ilə Kösəm Sultan gözdən düşdü. Hətta, [[I İbrahim (sultan)|I. İbrahim]] bacıları [[Ayşə Sultan]], [[Fatma Sultan]], [[Xanzadə Sultan]]ın və qardaşı qızı [[Əsməhan Qaya Sultan]]ın bütün mülklərini əllərindən alaraq [[Hüma Şah Sultan]]<nowiki/>a hədiyyə etmişdir. Bundan sonra oğlunun təkbaşına hakimiyyətə can atmasını hiss edən Kösəm Sultan gözünü belə qırpmadan öz doğma oğlundan imtina etmiş və dövlət adamları ilə görüşərək oğlu [[I İbrahim (sultan)|I. İbrahim]]<nowiki/>i devirmişdir.
===
[[I İbrahim (sultan)|Sultan İbrahim]]<nowiki/>in taxtdan endirilərək yerinə uşaq yaşdakı [[IV Mehmed|şahzadə Mehmed]]<nowiki/>in [[sultan]] olması, Kösəm Sultanı gücləndirmişdi. Çünki [[IV Mehmed|IV. Mehmed]] hələ 6 yaşında idi və 21 yaşlı anası [[Turhan Xədicə Sultan]] dövlət işlərində hələ çox şeyləri bilmirdi. Nəvəsinin səltənəti dönəmində [[Validə sultanlar|"Validə-i Müəzzəm"]] olaraq anılan Kösəm Sultan [[Yeniçərilər|Yeniçəri Ocağı]]<nowiki/>nı öz tərəfinə çəkmişdi.
|