Vikipediya

Yavuz Sultan Səlim külliyəsi: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
k Mr rqasimzade Yavuz Səlim məscidi səhifəsinin adını Yavuz Sultan Səlim külliyəsi olaraq dəyişdi.: tam adı belədir
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{qaralama-az}}
{{Tarixi abidə
|adı = Yavuz Sultan Səlim məscidikülliyəsi
|orijinal adı =
|şəkil = [[Şəkil:YavuzSultanSelimMosqueIstanbul.jpg|300px]]
|şəkil_izah =
|ölkə = {{flaqifikasiya|Türkiyə}}
|şəhər = [[İstanbul]]
|yerləşir =[[Fateh rayonu]], [[İstanbul]]
|aidiyyatı =
|sifarişçi = [[Qanuni Sultan Süleyman Qanuni]]
|tikilmə_tarixi = 1520—1528[[1522]]
|üslubu = [[Osmanlı memarlığı]]
|vəziyyəti = stabilFəaliyyətdədir
|Commons kateqoriyası = Yavuz Selim Mosque
|Xəritəsi = {{Yer xəritəsi
Sətir 19 ⟶ 18:
|long=28.951333
|mark=Locator Dot2.gif |marksize=15 |position=bottom |width=300 |float=center |caption=}}
}}'''Yavuz Sultan Səlim külliyəsi''' – [[İstanbul]]<nowiki/>da [[XVI əsr]]<nowiki/>də [[Sultan Süleyman Qanuni]] tərəfindən atası [[Yavuz Sultan Səlim]]<nowiki/>in şərəfinə inşa olunan külliyə.
}}
'''Yavuz Səlim Məscidi''' ({{lang-tr|Yavuz Selim Camii}}) — [[1522]]-ci ildə [[İstanbul]]da inşa edilib.
 
[[Fateh rayonu]]<nowiki/>nun Yavuzsəlim səmtində yerləşən külliyənin əsas strukturu [[məscid]], iki mehmanxana, [[I Səlim|Sultan Səlim]] və [[Ayşə Hafsa Sultan|Hafsa Sultan]] türbəsi, şahzadələr türbəsi, məktəb və imarətdən ibarətdir. Əsas binalardan uzaq olsa da, yaxınlıqdakı qoşa hamam da külliyəyə aid edilir. Bundan başqa yenə [[Sultan Süleyman Qanuni|Sultan Süleyman]] dövründə [[Memar Sinan|Memar Sənan]] tərəfindən nisbətən kiçik olan ikinci bir Sultan Səlim külliyəsi də inşa edilib. [[İbrahim Peçevi|İbrahim Peçəvi]]<nowiki/>yə görə, [[Sultan Süleyman Qanuni|Sultan Süleyman]] atasının vəfatından sonra məzarı üzərinə bir türbə, məscid, imarət, məktəb, mədrəsə, darüş-şəfa (xəstəxana) və darüz-ziyafə (yeməkxana) inşa edilməsini əmr etmiş, bunun üçün daxili xəzinədən 400 min qızıl ayrılmışdır. Külliyənin məscid, mehmanxana, türbə, məktəb və imarəti dövrün baş memarı olan Əli Əcəmi tərəfindən, hamam və karvansaray isə [[Memar Sinan|Memar Sənan]] tərəfindən inşa edilmişdir. Bunlardan başqa sonradan əlavə olunan [[I Əbdülməcid|Sultan Əbdülməcid]] türbəsi və külliyə çalışanlarının yaşaması üçün ayrılan bina da külliyənin strukturuna aid edilir. Məscidin əsas qapısı üzərindəki 3 sətirlik [[ərəbcə]] kitabəyə görə, külliyənin inşası [[1522]]-ci ilin [[dekabr]]ında [[I Səlim|Sultan Səlim]]<nowiki/>in əmriylə başlamışdır. Lakin [[I Səlim|Sultan Səlim]]<nowiki/>in [[21 sentyabr]] [[1520]] tarixində vəfat etdiyini nəzərə alsaq, məscidin inşasının [[I Səlim|Sultan Səlim]] tərəfindən əmr edildiyini, ancaq gözlənilmədən vəfatının ardından inşanın oğlu tərəfindən tamamlandığını başa düşərik. İsmayıl Danışmənd isə heç bir mənbə göstərmədən məscidin inşasının [[17 may]] [[1521]] tarixində başladığını qeyd edir.
==Tarixi==
Fateh Fənərin, Yavuz Səlimin, Yavuz Səlim prospektində Tabakyunus Küçəsinin solundadır. İstanbulun 7 təpəsindəki 7 Səlatin məsciddən biridir. Xalicə ən yaxın olan təpədə inşa edilmişdir. 1522-ci ildə inşa olunub, memarının kim olması mübahisəlidir. Memar Əli tərəfindən inşa edildiyi düşünülməkdədir.Çünkü Memar Sinan 1522-ci ildə saray tərəfindən tanınmırdı.
 
Məscidinin məsrəflərinin ödənilməsi üçün isə əvvəlcə [[Rumeli əyaləti|Rumeli]], daha sonra [[Anadolu əyaləti|Anadolu]]<nowiki/>dakı bəzi əmlaklar və gəlirlər [[vəqf]] edilmişdir. Bundan başqa külliyənin vəqfiyyəsinə [[İstanbul]]<nowiki/>da yerləşən qoşa hamam və bir neçə dükan, [[Rumeli əyaləti|Rumeli]] və [[Anadolu əyaləti|Anadolu]]<nowiki/>dakı bəzi kənd və tarlaların gəlirləri aid edilir.
Yavuz Sultan Səlimin əmri ilə inşa edilmiş və Qanuni Sultan Süleyman tərəfindən türbə, imarət, mədrəsə əlavə olunmuşdur. Məscidin bir tərəfi sarnıç, bir tərəfi Qırxnərdivan deyilən bir uçurumdur. Üç qapıyla həyətə girilir: Türbə qapısı, Çarşı qapısı, Qırxnərdivan qapısı. Ağaclı geniş bağçalı həyət şadırvanlıdır.
 
Külliyənin dörd qapısı var. [[Övliya Çələbi]], bu qapılara ad vermişdir: Haliç istiqamətindəki qırxpillə qapısı, qiblə tərəfindəki türbə qapısı, şimal-qərb tərəfində yerləşən bazar qapısı və Çuxurbostan qapısı. Külliyənin şimalındakı boş ərazidə isə vaxtilə imarətin olduğu bilinir. Məscidin qibləsində [[I Səlim|Sultan Səlim]] türbəsi və digər türbələr yerləşir.
Son camaat yeri 18 sütunun üstünə oturub, 22 qübbə ilə örtülüdür. Həyətin ortasında IV Muradın tikdirdiyi abdestlik iti qübbəsi var. Həyətin xarici üzündə, son camaat yerinin daxili üzündə çox qiymətli çinilər vardır. Ana qübbə dörd divardan aşağı yenir. Bir Şərəfəli iki minarəsi var.
 
Məscid böyük günbəzi və təkşərəfəli iki minarəsi ilə mehmanxanası olan məscidlərin ən sonuncusudur. Kəsmə daşdan inşa olunan məscidin tikintisində bəzi yerlərdə qırmızı daşlardan istifadə edilmişdir. Klassik üslubdakı daxili meydança 3 qapılıdır və kənarları günbəzlə örtülüdür. Mərmərlə döşənən meydançanın ortasında çeşmə yerləşir. [[Övliya Çələbi]]<nowiki/>nin yazdığına görə, səkkiz sütunlu və iti uclu günbəzi olan bu çeşmə [[IV Murad]] tərəfindən inşa edilmişdir.
İçəridə mehrabın solunda mərmər 8 sütun üzərində Hünkar Məhfili, sağda müəzzin Məhfili, qiblə qapısı üzərində başqa bir müəzzin Məhfili vardır. Mərmər minbər də daxil olmaq üzrə bütün işçilər oymacılık və kakmacılık, çinicilik və təzhip, xətt və naxış sənət əsərləriylə təchiz edilmişdir. Pəncərələr və qapılarda oymacıq sənəti mükəmməldir. Mehrabı çevirən çini gözəlliyi yalnız bu məsciddə görülür. Məscidin iki yanında dokuzar qübbəli iki misafirhane vardır. Qarşı tərəfində bir mədrəsəsi var.
 
Günbəzi divarın içərisində gizlədilən 4 böyük kəmərin üzərində yerləşir. Minarələri isə mehmanxanalara bitişik vəziyyətdə ucalır. Məscidin günbəzi əsas divarlara görə olduqca böyük olsa da, bu görünüş məscidi heybətli göstərir. Meydançanın divarlarında isə klassik üsluba uyğun olaraq iki sıralı pəncərələr yerləşir. Bundan başqa meydançanın yan qapıları sadə, ön tərəfindəki ana qapısı isə olduqca dəbdəbəli bəzəmələrlə hazırlanmışdır. Məscidin daxili interyeri 24,35 × 24,30 m. ölçülərində kvadrat planlı inşa edilmişdir. Qiblə tərəfindəki divarda altda 4, yanlarda isə 2 pəncərə var.
==Yavuz Sultan Səlim Türbəsi==
Məscidin yanındadır. Üç qübbəli türbənin ən sağındakı səkkizbucaqlı türbə Yavuz Səlimindir. İki sıralı pəncərələr, 4 rəngli sütunu və 5 kəməri vardır. Bu revaklı qapıdan içəri girərkən rəngarəng çinilər göz qamaşdırır. Qapılar sədəf qaxmalı, abonozdur. Üst tərəfdə "Hər kəs ölümü dadacaqdır" sözləri yazılmışdır.
 
Yavuz Səlimin məzarı türbənin ortasındadır. Qəbirin baş tərəfində taxta çıxışı və ölüm tarixi yazılıdır. Bir qapıda Abdülhaq Həmid şeiri Hulusi Əfəndi xəttiylə asılıdır. Pəncərə qanadları ebony və fil dişi kakmalıdır. Türbə memarı Əcəmi Əlidir. Digər türbələrdə Sultan Yavuz Səlimin qızı Xədicə Sultan, Aişə Hafsa Sultan, şahzadələr Murad, Mahmud, Abdullah və digərində Sultan Abdülməcid basdırılmış. Yavuzun sandıqası üzərində bir xalat vardı və bu xalat İbn Kamala aid idi (Yavuzla at sürərkən kaftanına palçıq sıçratan alim).
 
==Mənbə==▼
*[http://tr.visit2istanbul.com/yavuz-selim-camii/]
*[http://harika.istanbul.gov.tr/Default.aspx?pid=9422 T.C. İstanbul Valiliği (Harika İstanbul) / Şahzadə cami təqdimat səhifəsi]
 
==Xarici keçidlər==
 
▲== Mənbə ==
* Peçuylu İbrâhim, Târih, I, 425;
* Evliya Çelebi, Seyahatnâme, I, 147-148, 315, 325, 344;
* İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri 953 (1546), tür.yer.;
* Süleymaniye Vakfiyesi (haz. Kemâl Edîb Kürkçüoğlu), Ankara 1962;
* İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri: 1009 (1600) Tarihli (haz. Mehmet Canatar), İstanbul 2004, tür.yer.;
* Hezârfen Hüseyin Efendi, Telhîsü’l-beyân fî Kavânin-i Âl-i Osmân (haz. Sevim İlgürel), Ankara 1998, s. 50;
* Ayvansarâyî, Hadîkatü’l-cevâmi‘, I, 14, 15, 125;
* Danişmend, Kronoloji, II, 45, 65, 68, 85;
* Ekrem Hakkı Ayverdi, XIX. Asır İstanbul Haritası, İstanbul 1958, Pafta C 6;
* Semavi Eyice, İlk Osmanlı Devrinin Dinî-İçtimaî Bir Müessesesi: Zaviyeler ve Zaviyeli Camiler, İstanbul 1963;
* Tahsin Öz, İstanbul Camileri, Ankara 1965, II, 129-131;
* Selâhattin Tansel, Yavuz Sultan Selim, Ankara 1969, s. 250;
* Cahid Baltacı, XV-XVI. Asırlarda Osmanlı Medreseleri, İstanbul 1976, s. 536-542;
* M. Çağatay Uluçay, Padişahların Kadınları ve Kızları, Ankara 1980, s. 29, 30, 32;
* Yüksel, Osmanlı Mi‘mârîsi VI, s. 516-547;
* M. Kâzım Çeçen, Mimar Sinan ve Kırkçeşme Tesisleri, İstanbul 1988, s. 165;
* a.mlf., II. Bayezid Su Yolu Haritaları, İstanbul 1997;
* Hakkı Önkal, Osmanlı Hanedan Türbeleri, Ankara 1992, s. 122, 128;
* C. Gurlitt, İstanbul’un Mimari Sanatı (trc. Rezan Kızıltan), Ankara 1999, s. 78;
* Mübahat S. Kütükoğlu, XX. Asra Erişen İstanbul Medreseleri, Ankara 2000;
* Stefanos Yerasimos, Süleymaniye (trc. Alp Tümertekin), İstanbul 2002, s. 17, 28;
* Yıldırım Yavuz, “Abdülhamid I Medresesi”, DBİst.A, I, 37;
* Doğan Kuban, “Sultan Selim Külliyesi”, a.e., VII, 63.
[[Kateqoriya:Türkiyə məscidləri]]
[[Kateqoriya:1522-ci ildə yarananlar]]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Yavuz_Sultan_Səlim_külliyəsi"