Metan: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Sevinc Cavidan tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Dexbot tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Teq: Geri qaytarma
Sətir 32:
Sənaye və Energetika Nazirliyində alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrinin işlənilməsi tədbirləri çərçivəsində hazırda bu dağ kəndində biokütlədən qaz istehsalına dair layihəyə baxılır
 
Heyvandarlıq məhsullarından istifadə etməklə bunun 24-27 mln. m<sub>3</sub>-ni əldə etmək mümkündür.<ref>http://www.ekspress.az/2010/04/06/get=9488</ref>
== Arktika üzərində metan ==
Metan öz əhəmiyyətinə görə Yer atmosferdəki qazlar arasında su buxarı və karbon qazından sonra üçüncü yeri tutur. Metan, əsasən bakteriyaların fəaliyyəti nəticəsində əmələ gəlir, lakin onun digər mənbələri də mövcuddur.
Məlumdur ki, Arktikanın dərinliklərində metanhidrat yataqları mövcuddur. Öz təbiətinə görə bunlar kristal qəfəslərində metan molekulları yerləşmiş adi buzlardır. Onlar yalnız böyük təzyiqlər – dənizlərin 200 m-dən artıq dərinliklərində və 1ºC-dən yüksək olmayan temperaturlarda mövcud ola bilirlər. Bərk metanhidratın bir həcmində təxminən 160-180 həcm metan qazı saxlanılır. Qızdırıldıqda metanhidrat parçalanır, suda həll olmuş metan qazı suyun üst qatına keçərək atmosferə çıxa bilir. Barents dənizinin dərinliyi bir neçə yüz metrə çatır. Yay aylarında suyun ilıq və bu səbəbdən yüngül qatları metanla doymuş soyuq dərinlik sularını üst qata keçməyə qoymur. Payızda suyun üst qatı soyuyur və noyabr ayından başlayaraq dənizin, praktiki olaraq, bütün qatı qarışır və bunun nəticəsində metanın atmosferə intensiv tullantısı baş verir. Qlobal istiləşmə nəticəsində suyun dərin qatlarında temperaturun artması nəticəsində bu tullantılar çoxalır.
Arktik dənizləri üzərində Avropa peyki “Metop-A”-da yerləşdirilmiş İASİ spektrometri vasitəsilə aparılan tədqiqatlar son üç il ərzində metan qazının artımını və bu illərdə onun artma sürətini qiymətləndirməyə imkan yaratmışdır. Peyk göstəricilərinə görə arktik dənizlər üzərindəki atmosferdə metanın maksimal anomal miqdarları 2010-2016-cı illərin noyabr-dekabr aylarında baş vermişdir.
Metan tullantılarının artması, bu qazların infraqırmızı şuaları udması nəticəsində hava temparaturunun yüksəlməsinə - “istixana effektinə” gətirib çıxarır. Lakin bu gün “istixana effekti” nəticəsində havanın temperaturunun idarə olunmayan qlobal şəkildə artması barədə mülahizələr söyləmək hələ tezdir, çünki əvvəla arktik dənizlərinin sahəsi elə də böyük deyil, ikincisi Qərbi-Sibir və Kanadanın göl və bataqlıqlardan metanın emissiyası temperaturun yüksəlməsilə artır və toplamda metanın qlobal istehsalına daha böyük təsir göstərir. Üçüncüsi metanın konsentrasiyasının atmosferdə müşahidə olunan qlobal artımı, onun 2004-cü ildə olduğu kimi, azalması ilə də əvəzlənə bilər.
Beləliklə, peyk vasitəsilə Arktika üzərində metanın konsentrasiyasının təyini ilə model hesablamalarının birgə aparılması yaxın illərdə arktik metanın qlobal iqlim dəyişikliklərindəki rolu ilə bağlı suallara cavab verməyə imkan yaradacaqdır.
 
<ref>http://www.ekspress.az/2010/04/06/get=9488</ref>
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
«Наука и жизнь» № 11, 2017, səh.48
{{qaralama}}
 
== Mənbə ==