İsmaililər: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Sətir 21:
 
=== İnkişafı ===
Sonuncu Abbasi xəlifələrinin zəifliyindən istifadə edən ismaililər İfriqiyyədə (indiki [[Tunis]]) hakimiyyətə gəlmişlər. Sonra onlar bütün Şimali Afrikanı və Siciliyanı ələ keçirib, hicrətin 347-ci ilində ([[969]]-cu ildə) isə Misiri tutmuşlar. Yeni dövlətin paytaxtı [[Qahirə]] şəhəri olmuşdur. Daha sonra [[Yəmən]], [[Hicaz]][[Suriya]] da onun tərkibinə qatılmışdır. Bu dövlət Fatimilər xilafəti kimi tanınmağa başlamış və birinci fatimi xəlifəsi Übeydullah özünü Mehdi elan edərək xilaskar kimi təqdim olunmuşdur. Amma XII əsrin sonunda Fatimi xilafəti zəifləyərək ərazilərini itirdiyindən, ismaililərin də müxtəlif təriqətlərə parçalanması prosesi başlanılmışdır.
 
[[1094]]-cü ildə Fatimi xəlifəsi Müstənsirin ölümündən sonra onun oğlu Nizar varis elan edilmişdir. Amma xəlifəliyi onun kiçik qardaşı Mustəli ələ keçirmişdir. Nizar isə İsgəndəriyyəyə qaçıb qiyam qaldırmaq istəsə də, məğlub olub zindanda öldürülmüşdür. Bundan sonra Nizarın tərəfdarları onun nəslindən olanları imam kimi tanımışlar; onları nizarilər, yaxud "şərq ismaililəri" adlandırmışlar. Xəlifə Mustəlinin nəslinə sadiq qalanları isə müstəlilər adı ilə tanımağa başlamışlar. Bu iki təriqətin kəskin qarşıdurması nəticəsində ismaililik daha da zəifləmiş və öz mövqelərini itirmişdir. Fatimilər xəlifəliyinin varlığına isə [[1171]]-ci ildə görkəmli siyasətçi, sərkərdə və dövlət xadimi sultan [[Səlahəddin Əyyubi]] son qoymuşdur.
 
Nizarilər müsəlman dünyasının şərqində daha çox yayılmışlar. Onlar, [[1256]]-cı ildə monqol hökmdarı Hülaki xanın hücumu zamanı dağıdılmış İranın şimalındakı Ələmut zirvəsini qalaya çevirərək, onun ətrafında dövlət içində "müstəqil dövlət" yaratmışlar. Bu dövlətin yaradıcısı "yeni ismaililik" ideyalarını irəli sürmüş [[Həsən ibn Səbbah]] idi. Siyasi təriqət olmuş nizarilər uzun illər başqa dövlətlərə qarşı təxribatlar törətmiş, hətta açıq sui-qəsdlərə belə əl atmışlar. Dağlıq ərazilərdə yerləşdiklərinə görə ətrafdakı müsəlman dövlətləri onlara qarşı üğurlu hərbi əməliyyat keçirə bilməmişlər. Lakin şərqdən gələn monqollar onları darmadağın etmişlər. Qeyd edək ki, nizarilərin "xidmətindən" hətta avropalı hökmdarlar da öz siyasi rəqiblərini öldürmək üçün istifadə edirmişlər.s
[[Monqollar]] [[Ələmut]] qalasını ələ keçirəndən sonra nizarilər hər yerdə şiddətli təqib olunaraq, ziyanlı bir təriqət nümayəndələri kimi öldürülmüşlər.