Xosrov Ruzbeh: Redaktələr arasındakı fərq

 

[[1937]]-ci ildə Xosrov Ruzbeh Ali hərbi məktəbi leytenant rütbəsi ilə bitirib, topçu alayında xidmət etməyə başladı. O, zenit toplarındakı elektrik və optik cihazlarının nəzəri əsaslarını öyrənməklə məşğul olmuş və «Zenit toplarındakı optik qurğuların nəzəri əsasları» adlı kitabını yazmışdır. Ruzbeh həm də mərmilərin hədəfini dəqiq hesablamaq üçün qurğu işləyib hazırlamış və bunun məsafələrə görə hesablama cədvəlini tərtib etmişdir. Döyüş zamanı bu cədvəldən istifadə edildikdə vaxta xeyli qənaət olunur. Ruzbeh, hərəkətdə olan hədəflərə yüngül silahdan atəş açmağı məşq etmək üçün sistem yaratmış və «hərəkət edən hədəflərə yüngül toplardan atəş açmağın nəzəri əsasları» mövzusunda kitab yazmışdır. Onun təklif etdiyi sistemə görə daha arxasınca hədəf aparan təyyarələrdən istifadəyə ehtiyac qalmırdı. Bundan başqa Ruzbeh piyada ordu üçün nəzərdə tutulan müxtəlif silah növlərinə dair hesablamalar təklif etmişdir.

 

 

Ruzbeh tərcümə ilə məşğul olur, mexanikaya, termodinamika, ali riyaziyyat, fizika, həndəsə və astronomiyaya dair əsərlər onu çox maraqlandırır. O, «Qrafostatika», «Analitik həndəsə», «Tərsimi həndəsə», «Həndəsi optika», «Fiziki optika», «Maddələr müqaviməti», «Nəzəri mexanika», «Termodinamika», «Astronomiya və kosmoqoniya» kimi tədris vəsaitlərini tərcümə etmişdir. Eləcə də o, «Rus dilini təkbaşına öyrənənlərə kömək» kitabını fransız dilindən fars dilinə tərcümə etmiş və onu fars dilinin xüsusiyyətlərinə müvafiq olaraq işləmişdir. Ruzbeh fəlsəbəyə aid «Fəlsəfənin əsasları», «Elmi sosializm və utopik sosializm» adlı kitabların da müəllifidir.

Xosrov Ruzbeh kitabı sevirdi. O, heç də yüksək olmayan maaşının çox hissəsini kitab almağa sərf edir və özü üçün üç min əsərin toplandığı qiymətli bir kitabxana yaradır. Ruzbehin Tehran küçələrindən birində kirayə ilə yaşadığı balaca otaq kitab rəfləri ilə dolu idi.

 

Ruzbeh məhkəmədə belə dedi: «Mən, arxayın həyat tərzinə və qarşımda açılan gözəl perspektivlərə uyub təhqir və məşəqqətlərlə dolu öz keçmişimi necə unuda bilərdim! Daha çətin və daha ağır şəraitdə yaşayan və güzəranlarının yaxşılaşacağına heç bir ümidi olmayan yüz minlərlə Ruzbehlərin halını necə düşünməyə bilərdim! Yalnız yoxsul olduğuma görə kübarzadələrin mənə sarı yönəldilən o təhqiramiz nəzərlərini, nəştər kimi qəlbimə sancılan o tərs baxışları necə unuda bilərdim! Nail ola biləcəyim təkcə rahat, tox həyat xatirinə bunların hamısını mən necə unuda bilərdim!

Ruzbeh öz ətrafında həm milyonlarla həmvətəninin müsibətli yoxsulluğunu, İran xalqının bədbəxtlik və əzablarını, həm də kapitalistlərin və mülkədarların var-dövlətini, cahi-cəlalını görürdü.

 

Ruzbehin ölkədəki mövcud istibdad quruluşuna qarşı barışmaz münasibəti, onun dünyagörüşünün formalaşmasında başlıca rol oynayan bu münasibət ictimai fırtınalarda və daxili axtarışlarda yaranmışdı.

Ruzbehin dünyagörüşünün bərqərar olduğu dövrdə İranda inqilab hərəkatı yüksəlməkdə idi. Ətrafda hər şey coşurdu. İranın tarixində ilk dəfə olaraq ölkənin bnr çox şəhərlərində minlərlə nümayişçinin iştirakilə çoşqun mitinqlər ksçirilirdi. Həmkarlar ittifaqları meydana gəlir, partiyalar işləməyə başlayır, İran Xalq Partiyası yaradılır. [[1943]]-cü ildə Ruzbeh bu partiyanın üzvu olur. Bu dövrü xatırlayaraq Ruzbeh deyirdi: «qəzetlərdə və ümumiyyətlə bu partiyanın mətbuatında dərc olunmuş məqalələri oxuyanda hiss etdim ki, bu–mənim istədiyim təşkilatdır və o, mənim çoxdankı arzu və meyllərimi fəal bir formaya sala bilər».

Bu dövrdən başlayaraq Ruzbeh marksizm-leninizm klassiklərinin əsərlərini inadla öyrənir və marksizm-leninizm ideyalarının alovlu təbliğatçısı olur. Ruzbeh öz haqqında belə deyirdi: «Artıq mən, əsər yazmaq, tərcümə etmək və ya tədqiqat aparmaq yolu ilə cəmiyyətə xidmət etmək istəyən Ruzbeh deyildim. Mən birdən-birə dəyişdim. Əzəmətli bir tufan əsəblərimə və ruhuma hakim kəsildi. Kiçik işlərlə məşğul olmaq haqqındakı məhdud fikirləri bir kənara atdım və milyonlarla həmvətənimin bədbəxtliyinə son qoymaq üçün vəziyyəti kökündən və əsaslı surətdə dəyişməyi qət etdim».

 

Ruzbeh, Siyaməklə və İran ordusunun partiyaya daxil olmuş digər ən yaxşı zabitləri ilə birlikdə «İranın azadlıqsevən zabitlər təşkilatı»nı yaradır və bu təşkilatın mərkəzi komitəsinə üzv seçilir.

Zabitlər təşkilatına vətənpərvər əhvali-ruhiyyəli, həqiqi, namuslu və bilikli bir adam kimi tanınmış ən yaxşı zabitlər daxil idi.

Hökumət orqanları Xosrov Ruzbehi üç dəfə həbsə almış, lakin o hər dəfə həbsxanadan qaçmış və işini davam etdirmişdir. Ruzbeh hər dəfə həbsxanadan çıxdıqda zabitlər təşkilatını möhkəmləndirmək üçün yeni quvvətlə işə başlayırdı.

1950-ci il dekabrın 15-də «Qəsr» həbsxanasından qaçmaq xüsusilə cəsarətli bir iş idi. Günün günorta çağı yük maşını ilə uzun müddətli həbs cəzalarına məhkum olunmuş on nəfər partiya rəhbəri həbsxanadan qaçmışdı; Xosrov Ruzbeh də onların sırasında olmuşdu. Bu iş qabaqcadan düşünülmüş və yaxşı təşkil edilmişdi. Ondan sonra Ruzbehin şöhrəti geniş xalq kütlələri içərisində, xüsusilə orduda daha çox artdı.

 

Partiyanın fəaliyyətinin tamamilə dayandırılması həqiqətən onların öz xəyanətlərini xalqdan gizlətmələri üçün ən yaxşı vasitə olardı. Belələri də var idi ki, partiya sıralarında qalmaqda davam edirdilər, lakin zindana düşdükdə qətiyyətsizlik göstərir, xəyanətkarlıq yolu ilə gedirdilər. Xəyanətkarlıq «İranın azadlıqsevən zabitlər təşkilatı»nın dağılmasına gətirib çıxardı.

1954-cü il avqust ayının ikinci yarısında həmin təşkilat üzvlərinin kütləvi həbsləri başlandı. Ordu, polis və jandarmın yüzlərlə ən bilikli və şərəfli zabitləri həbs edildi.

 

O zaman İran qəzetləri xəbər verirdilər ki, hərbi təşkilata kapitan Xosrov Ruzbeh, polkovnik İzzətulla Hüseyn Siyamək, Podpolkovnik Məhəmməd Əli Abbas Mübəşeri və sair zabitlər rəhbərlik edirdilər. Gizlənməyə imkan tapan kapitan Ruzbehdən başqa onların hamısı həbs olundu. Zabitlər, Xosrov Ruzbehin silahdaşları məhkəmədə özlərini görünməmiş mərdliklə aparıb qəhrəmanlar kimi həlak oldular. Polkovnik Siyaməkin, Podpolkovnik Mubəşerinin, mayor Vəkilinin, mayor Vəziryanın və onların silah yoldaşlarının adları İran xalqlarının xatirində həmişəlik yaşayacaqdır.

Kapitan Mərzvan öz həbsxana kamerasının divarına belə yazmışdı: «Bu axşam mənim həyatımın axırıncı gümüdür. Öz ürəyimi yoxladım–sakitdir. Ümid edirəm ki, bütün siyasi məhbuslar özlərini mənim kimi hiss edirlər». Mehtəri ölüm çağında habsxana kamerası divarında bu sözləri yazmışdı: «Mehtəri ölümə hazırdır. Siyasi məhbuslara salam!».

 

 

Elmli zabitlərdən biri, inqilab üçün çox iş görmüş olan mayor Vəkili güllələnməsinə bir gün qalmış ailəsinə yazdığı məktubunda bslə qeyd etmişdi: «Mən sevdiyim adamların hamısı ilə və məni sevənlərin hamısı ilə, əziz xalqımla, naminə güllələnəcəyim xalqla vidalaşıram. Mən günahsız öldürülürəm. Mən nə xəyanət etmişəm, nə də çasus olmuşam. Mənim təqsirim bundan ibarətdir ki, öz xalqım və vətənim üçün çalışmışam. Mən ölümdən qorxmamışam və son dəqiqəyədək ölümlə üz-üzə getmişəm. Sizə və öz xalqıma səadət diləyirəm».

İşığa çatmaq üçün can atsan pərvanətək,

Səni yandırsalar da səsin çıxmasın gərək».

Ruzbehin mühakiməsi məhkəmə binasında deyil, bütün normalar pozulmaqla həbsxananın dəftərxanasında, onun acı xatirələri ilə əlaqədar olan bir otaqda aparılırdı. Onu vəkil tutmaqdan məhrum etdilər, işi ilə tanış olmaq və müdafiəyə hazırlaşmaq üçün qanunda nəzərdə tutulan qədər vaxt vermədilər. Hətta mətbuat numayəndələri də mühakiməyə buraxılmadı.

Gizli məhkəmə prosesinin təşkili, qəbul olunmuş ümumi hüquq normalarının pozulması ancaq Ruzbehə təzyiq göstərmək məqsədi güdürdü.

Hökumət orqanları Ruzbehin işini adi cinayət işinə çevirmək istəyirdilər. Lakin onun göstərdiyi mətanət və şücaət İran irticasının bu niyyətini pozdu. Ruzbeh özü özünü müdafiə etmək qərarına gəldi və bu vəzifəni ləyaqətlə yerinə yetirdi. Ruzbehin məhkəməsi İranın mövcud quruluşunun mühakiməsinə çevrildi. Xosrov Ruzbeh məhkəmədə deyirdi: «Məndə nifrət oyadan kapitalizm quruluşudur, bəşər cəmiyyətinin, eləcə də İran cəmiyyətinin bütün bədbəxtliklərini doğuran quruluşdur.

 

 

== Mənbə ==