Torpaq: Redaktələr arasındakı fərq

 

Torpağın qranulometrik tərkibi və ya mexaniki tərkibi- (lat. Granulum - dənəcik) – Torpağı təşkil edən (diametrinə görə) müxtəlif ölçülü hissəciklərin faiz, yaxud çəki ilə ifadə olunan nisbi miqdarı. Torpağın [[Qranulometriya (qranulometrik tərkib)|qranulometrik]] elementlər adlanan ayrı-ayrı hissəcikləri bir neçə fraksiya təşkil edir: 10 mm-dən iri hissəciklər daşlar, 10-5 mm-lik iri çınqıl, 5-3 mm-lik xırda [[çınqıl]], 3-1 mm-lik iri [[qum]], 1-05 mm-lik orta [[qum]], 0,5-0,25 mm-lik narın [[qum]], 0,25-005 mmlik [[toz]]<nowiki/>lu [[gil]], 005-0,01 mm-lik narın [[gil]], 0,01-0,005 mm-lik iri [[toz]], 0,005-0,001 mm-lik narın [[toz]] və 0,001 mm-dən kiçik hissəciklər isə lil adlandırılır. Bu fraksiyaları əksər hallarda qruplaşdırıraq 2 yerə ayırırlar: 0,01-dən kiçik hissəciklər – «fiziki [[gil]]»”, 001-dən böyük hissəciklər “fiziki qum”. Torpağın qranulometrik tərkibi onun müxtəlif fiziki təsirlərə münasibətini (qranulometrik və aqreqat tərkibi, strukturu, həcm kütləsi, məsaməliyi, hava, su, istilik, elektrik, radioaktivlik və s.) müəyyən edən xassələrdir. Torpağın [[Qranulometriya (qranulometrik tərkib)|qranulometrik]] tərkibi [[Azərbaycan Respublikası]] [[torpaq]]<nowiki/>larında çox geniş diapazonda – [[qum]]<nowiki/>dan ağır [[gil]]<nowiki/>li tərkibə kimi dəyişir. Torpağın qranulometrik tərkibində bitkiçilikdə və əkinçilikdə çox böyük elmi-təcrübi əhəmiyyətə malikdir.<ref>[http://www.azkurs.org/qerib-memmedov.html?page=9 Torpaqların və torpaqəmələgətirən süxurların qranulometrik tərkibi. Qranulometrik elementlər, onların təsnifatı və xassələri]</ref>

== Torpaqəmələgəlmə ==

Torpaqəmələgəlmədə canlı orqanizmlərin, ilk növbədə yaşıl bitkilərin və mikroorqanizmlərin xüsusi rolu var. Onların fəaliyyətinin təsiri altında dağ süxurlarının torpağa çevrilməsi və münbitliyinin formalaşması ilə bağlı əhəmiyyətli proseslər, o cümlədən bitki qidasının əsasını təşkil edən küli elementlərin və azot birləşmələrinin konsentrasiyası, üzvi maddələrin sintezi və parçalanması, bitkilərin və mikroorqanizmlərin həyat fəaliyyətinin məhsulları ilə dağ süxurlarının mineral birləşmələrinin qarşılıqlı təsiri və s. baş verir. <ref> Qərib Məmmədov. Torpaqşünaslıq və torpaq coğrafiyasının əsasları. Bakı, "Elm", 2007. 660 s.</ref>