Çingiz İldırım: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
{{Dövlət xadimi
| azərbaycan dilində adı = Çingiz İldırım
Sətir 81 ⟶ 79:
| xələfi_9 =
| doğum tarixi = {{doğum tarixi|1890|7|10}}
| doğum yeri = [[Qubadlı]], [[
| ölüm tarixi =
| ölüm yeri = [[Suxanovka]], [[Moskva]]
| sülaləsi =
Sətir 91 ⟶ 89:
| uşaqları =
| imzası =
| mükafatları = {{"Lenin" ordeni}}
}}
'''Çingiz İldırım''' (tam adı '''Sultanov Çingiz İldırım oğlu''') — Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti donanmasının komandanı, xalq komissarı.
== Həyatı ==
1890-cı ilin 10 iyulunda bəy ailəsində dünyaya gəlmişdir. Atası İldırım Qubadlıda ilk məktəbin açılmasına nail olmuş və 2 oğlunu - Çingizlə Cabbarı həmin məktəbdə oxutdurmuşdur. Kənd məktəbini bitirdikdən sonra Çingiz Şuşadakı realnı məktəbdə təhsilini davam etdirmişdir. Bu məktəb 1906-cı ildə bağlanmış, Çingiz isə təhsil ardınca Vladiqafqaza yollanaraq orta təhsilini 1909-cu ildə orada tamamlamışdır.<ref>http://teleqraf.com/news/toplum/1817.html</ref> Həmin ildə 19 yaşlı Çingiz, Sankt-Peterburqa ali təhsil almaq üçün yollanmış və Politexnik institutun dağ-sənaye şöbəsinə qəbul olunmuşdur. Ali təhsilini 1916-cı ildə başa vurduqdan sonra oradakı “Ayvaz” zavodunda mühəndis-metallurq kimi iş fəaliyyətinə başlamışdır.<ref>http://www.azeribalasi.com/showthread.php/73770-Cingiz-Yldyrym</ref> Yüksək səviyyəli mühəndis-metallurq olmuşdur.
=== [[Azərbaycan Demokratik Respublikası]]na qədərki fəaliyəti ===
Petroqradda inqilabi hadisələr başlayan zaman gənc Çingiz hadisələrdən kənarda qalmamış və bolşeviklərə qoşulmuşdur. O, 1917-ci ilin 25 oktyabrında Qış Sarayının alınmasında iştirak etmiş, yenicə qurulan Sovet hakimiyyətində isə əsas sənədini bir müddətlik unutmalı olaraq Millətlər Komissarlığında çalışmış, habelə, RSFSR Xalq Komissarları Sovetinin nəzdindəki müsəlmanlarla iş üzrə Büroya rəhbərlik etmişdir. Çingiz İldırım 1918-ci ildə Petroqradda ilk dəfə olaraq müsəlman hərbi eskadronu (“İldırımiyyə”) yaratmışdır. Elə həmin dövrdə də Peterburq fəhlə və əsgər deputatları Sovetinə deputat seçilmişdir. 1918-ci ildə "Qızıl Şimal" və "Hürriyyət" ı qəzetlər nəşr etdirmişdir.
=== [[Azərbaycan Demokratik Respublikası]] dövründəki fəaliyəti ===
1919-cu ilin əvvəlində Çingiz İldırım Azərbaycana qayıtmış və ADR hökumətindən ADR donanmasının komandanı vəzifəsini almışdır. Qarabağ general-qubernatorluğu yanındakı Şuraya üzv təyin olunmuşdur. Həmin vaxt Qarabağın general-qubernatoru onun əmisi oğlu Xosrov bəy Sultanov olmuşdur.
=== [[Azərbaycan Demokratik Respublikası]]na xəyanəti ===
1919-cu ilin avqustunda Çingiz İldırım artıq Bakı limanı rəisinin baş köməkçisi və eyni vaxtda da hərbi limanın rəis müavini olmuşdur. Bolşevik partiyasının tapşırığı ilə Bakıdan Rusiyaya neft daşımaq üçün Xüsusi dəniz ekspedisiyası təşkil etmişdir. 27 aprel gecəsi komandanlıq etdiyi ADR donanmasından 3 rəngli Azərbaycan bayraqlarını çıxardaraq qırmızı bolşevik bayrağı asmışdır. Bolşeviklərə təslim olmaq istəməyən 6 min nəfərlik komandanlıq etdiyi və Bakını müdafiə etməli olan AXC ordusunu, top atəşləriylə Nargin adasında mühasirədə saxlayaraq bolşeviklərə təslim etmişdir. Öz hərbi rütbəsi və vəzifəsindən istifadə edərək Bayılda quraşdırılmış artileriya sistemini sıradan çıxarmışdır. 28 aprel günü Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti parlamentinə: ''-"2 saata hakimiyyəti bolşeviklərə təhfil verməsəniz parlamenti başınıza yıxacağam!"'' adlı nota göndərərək 23 ay ömür sürmüş Müstəqil Azərbaycanın varlığına son qoylmasına yardım etmişdir.<ref>https://ok.ru/bilirsenmi/topic/63808242606173</ref> Bakıda Sovet hakimiyyətinin qurulmasında əsas rollardan birini oynayan Çingiz İldırım aprelin 28-də elan olunan ilk Sovet hökumətində Hərbi və dəniz işləri üzrə Xalq komissarı təyin olunmuşdur.<ref>http://teleqraf.com/news/toplum/1817.html</ref>
=== SSRİ dövründəki fəaliyəti ===
Çingiz İldırım aprelin 28-də elan olunan ilk Sovet hökumətində Hərbi və dəniz işləri üzrə Xalq komissarı təyin olunmuş və bu vəzifədə qısa müddət, iyunun 26-sına qədər çalışmışdır. Məhz onun sayəsində generallar Səməd Mehmandarov və Əliağa Şıxlinski Sovet hakimiyyəti ilə əməkdaşlığa razı olmuşlar. 1922-ci ildə Çingiz İldırım sənaye vergisi ''(“prednaloq”)'' yığımı üzrə fövqəladə səlahiyyətli şəxs təyin olunmuşdur. Bakı-Culfa dəmir yolunun çəkilişinə rəhbərlik etmişdir. 1923-24-cü illərdə Bakı tramvayının ''(bu, SSRİ dövrünün ilk tramvayı idi.)'' tikintisində rəhbərlik edənlərdən biri olmuşdur. 1926-cı ildə isə Bakı-Sabunçu elektrik dəmiryolunun tikintisinə başçılıq etmişdir. ''(bu, SSRİ dövründə elektrikləşdirilmiş ilk dəmiryolu xətti idi.)''
1928-ci ildə Çingiz İldırıma yeni vəzifə - poçt və teleqraf Xalq komissarı vəzifəsi tapşılırmışdır. 1 il sonra onun Azərbaycanda fəaliyyəti Moskvaya çağırılması ilə tamamlanmşdır. Onun böyük arzularından biri [[Daşkəsən]]də metallurgiya kombinatının tikintisinə rəhbərlik etmək olmuşdur. Lakin ona həmin dövrdə dünyanın ən iri metallurgiya zavodu olacaq “Maqnitka”nın ''(Maqnitoqorsk metallurgiya kombinatı)'' tikintisinə başçılıq etmək tapşılırmışdır.
== Filmoqrafiya ==
| |||