09:10, 30 oktyabr 2008 tarixindəki versiya redaktə Kimse (müzakirə \| töhfələr) 1.406 redaktə Hürufilik ← Əvvəlki redaktə		04:43, 31 mart 2009 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Xqbot (müzakirə \| töhfələr) Botlar 62.768 redaktə k Bot redaktəsi əlavə edilir: ca:Fazlallah al-Hurufi al-Astarabadi; cosmetic changes Sonrakı redaktə →
Sətir 3: \|şəkil məlumat= \|şəkil miqyası = 100 \|Adı = FƏZLULLAH NƏİMİ<br />فضل‌الله استرآبادی \|Tam Adı = Nəimi Şah Fəzlullah ibn əbu Məhəmməd Təbrizi (Fəzl) \|Digər Adları = Sətir 16: \|} == Həyatı == '''Nəimi Şah Fəzlullah ibn əbu Məhəmməd Təbrizi''' ('''Fəzl''') dini-fəlsəfi cərəyan olan [[Hürufilik\|hürufiliyin]] banisi və [[Azərbaycan]]ın ən nəhəng [[sufi]]lərindən biridir. Sətir 25: Məlumdur ki, 1369-cu ildə o, [[İsfahan]]da olmuş, sonra isə [[Məkkə]], [[Nişapur]], [[Xorasan]], [[İraq]], Azərbaycan və [[Orta Asiya]]nı gəzmişdir. Ardıcıllarının hürufi [[Qur'an]]ı kimi müqəddəs saydıqları "Cavidannamə" ("Əbədiyyət kitabı"), yaxud "Cavidani-Kəbir" ("Böyük əbədiyyət kitabı") adlı əsərini Fəzl [[Şirvan]]da həbsxanada qələmə almışdır. Onun "Növm-namə" əsərində də zəngin biblioqrafik mə'lumatlar var. Burada Nəimi özünün [[Suriya]]dan Orta Asiyaya qədər bütün [[müsəlman dünyası]]na səfərləri, olduğu şəhərlər, tanış olduğu adamlar, haqda danışır. Burada [[Bakı]], Nişapur, [[Toqçi]], [[Cəzirə]], [[Borucerd]], [[Mazandaran]], [[Xarəzm]], [[Damqan]], [[Sufiyan]], [[Baqi Sufiyan]] kimi şəhərlərin adları çəkilir. Həmin əsərində Fəzl hər şeydən əvvəl özünün gördüyü [[Yuxu (psixika)\|~~yuxu~~yuxular]]~~ları~~ı təsvir edir. Guya o, həmin yuxuları ömrünün son 30 ilində görür. Bu yuxuların məzmunu bir yandan Fəzlin [[müqəddəslik\|müqəddəsliyini]] sübut etməyə, digər tərəfdən ardıcıllarının əməl etməli olduğu öncəgörmələrin təsvirinə həsr olunub. O [[peyğəmbər]]anə yuxularına istinad edərək öz ardıcıllarını üsyana səsləyir: "''... mən gördüm ki, əlimdə par-par yanan bir [[qılınc]] tutmuşam və bir münəccim öz elminə uyğun olaraq, onun üzərində yazıb ki, bir neçə üsyan olacaq. Bu üsyan sözündən sonra bir neçə dəfə Astrabadlı Fəzl sözləri yazılmışdı və həmin qılınc mənim əlimdə idi.''" Bu dəhşətli yuxu hətta Fəzl [[Teymur]]un əlində ölsə belə, hürufiləri üsyana səsləyir, Fəzlin əbədi diri olduğundan xəbər verirdi: "''Cəmadi-əl-ülya ayında çərşənbə gecəsi Borucerddə belə bir yuxu gördüm ki, bir axsaq adam bir nəfəri ardımca göndərib ki, məni e'dama aparsın... mən gördüm ki, o, aparıb məni öldürdü, ancaq onu da gördüm ki, mən sağam. Düzdür. Doğrudur.''" O, həmçinin Fəzlin "oyanış" tarixçəsini, öz tə'limini necə yaydığını da təsvir edir. Bir [[dərviş]] son nəfəsində Fəzli yanına çağırıb, artıq dünyanı onun tə'limi barədə xəbərdar etmək vaxtının çatdığını söyləyir. Fəzl bundan sonra doqquz ardıcılını başına yığıb, indiyə qədər hamıdan gizli saxladığı tə'limini onlara açıqlayır. Bunlardan dördü ona daha yaxın idi. Sətir 31: Məhəmməd Əli Tərbiyətin "Danişməndane - Azərbaycan" kitabında onların adları çəkilir: ''Onun sirrina vaqif olan dostları<br />'' ''Məcid, Mahmud, Kamal Haşimi,<br />'' ''Əgər Bül-Həsənlə rastlaşsan, onu da dördüncü say<br />'' ''Zira o bu kitabı onlara vəsiyyət etdi.<br />'' [[Orta əsr]] müəlliflərinin əksəriyyəti belə bir fikir üzərində birləşirlər ki, Fəzl öz tə'limini ilk dəfə Azərbaycanda, [[Təbriz]]də 1386-cı ildə açıqlamışdır. Buna görə də hürufilər Azərbaycanı "Sərzəmin-e-rəstaxiz" ("Oyanış yeri") adlandırırlar. Fəzlin ən sadiq tərəfdarlarından olan Əli ül-Əla özünün "Kürsünamə' əsərində hürufiliyin yaranmasında Azərbaycanın rolunu belə təsvir edir: ''Sevimli Fəzlin vəhdət günəşi<br />'' ''İlk dəfə Azərbaycanda doğdu.<br />'' ''O müqəddəs ölkəmizdən biridir,<br />'' ''Elə buna görə də mə'na günəşi burdan doğdu.<br />'' ''Bu ölkə Allahın mərhəmətinə nail olub<br />'' ''O, peyğəmbər və müqəddəslər taxtıdır.<br />'' Bu vaxta qədər Nəimi [[sufi]]liyi öyrənirdi. O, məşhur sufi şeyxi [[Şibli]]nin ardıcılı idi. Nəiminin həyatında Bakının xüsusi rolu olub. Belə ki, o burada hürufi hərəkatının mərkəzini yaratmışdı. Əli-ül-Əlanın "Qiyamətnamə" əsərində göstərilir ki, Fəzl Bakıdan getdikdən sonra da bu mərkəz və onun ardıcılları fəaliyyətlərini dayandırmamışdılar: ''Bakı tərəfdən səs gəlsə<br />'' ''Ayağa dur, əlini-əlinə vurub sevin.<br />'' ''Ora bizim sevimlimizin olduğu yerdir<br />'' ''Özü getsə də yeri orada qalır.<br />'' Fəzlin əsas əsərləri, o cümlədən "Cavidannamə" və yaxud "Cavidane-Kəbir", "Vəsiyyətnamə" də Bakıda və Azərbaycanda qələmə alınıb. Bunlardan başqa onun "Məhəbbətnamə", "Ərşnamə", "İskəndərnamə" və başqa əsərləri də var. Özünün son əsəri olan "Vəsiyyətnamə'ni də Fəzl Azərbaycan torpağında, e'dam olunmazdan əvvəl yazıb. Sətir 58: Bu qanlı və faciəli hadisə 1394-ci ildə [[Naxçıvan]]dakı [[Əlincə qalası]]nda baş verdi. Bir çox tədqiqatçılar belə hesab edirlər ki, [[Teymur]] Fəzlin e'dam olunmasından ötrü bu qalanı bilərəkdən seçmişdir. Çünki bu qala Teymurilərə müqaviməti ilə ad çıxarmış və Teymurun əleyhinə daimi çıxışları ilə tanınmışdı. Nəimi elə burada da dəfn olunub. Onun məzarı və onun üzərindəki baş daşı bizim günlərə qədər gəlib çatmışdır. == Yaradıcılığı == == Həmçinin Bax == [[Kateqoriya:Azərbaycan ədəbiyyatı]] [[ca:Fazlallah al-Hurufi al-Astarabadi]] [[de:Faslullah Naimi Täbrisi]] [[en:Fazlallah Astarabadi (Naimi)]]

Fəzlullah Nəimi: Redaktələr arasındakı fərq