İkinci Çeçenistan müharibəsi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur Teq: 2017 viki-mətn redaktoru |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 50:
Şimali Qafqaz regionunda yerləşən Çeçenistan XV əsrdə [[Osmanlı türkləri]] də daxil olmaqla bir çox xarici qüvvələrə qarşı mübarizə aparmışdır. Azad [[kazaklar]] tərəfindən [[Volqa çayı]] sahilindən qovulan Terek kazakları [[1577]]-ci ildə Çeçenistanın düzənlik ərazilərində məskunlaşmışlar. [[1783]]-cü ildə Rusiya və gürcülər tərəfindən idarə olunan [[Kartli-Kaxeti çarlığı]] arasında [[Georgiyevsk müqaviləsi (1783)|Georgiyevsk müqaviləsi]] imzalanmış, nəticədə Kartli-Kaxeti çarlığı Rusiyanın [[Protektorat|protektorat]]ı elan olunmuşdur. Gürcüstan və digər [[Cənubi Qafqaz]] dövlətləri ilə əlaqlərini nizama salan [[Rusiya İmperiyası]] Qafqaz regionunda öz təsir dairəsini genişləndirmək məqsədilə [[1817]]-ci ildə [[Qafqaz müharibəsi]]nə başlamışdır. Rus qoşunları ilk dəfə [[1830]]-cu ildə Çeçenistan dağlarına daxil olmuşdur. Bu münaqişə [[1859]]-cu ilə qədər davam etmişdir. Güclü müqavimətə baxmayaraq, 1859-cu ildə 250,000 nəfərlik rus ordusu general [[Aleksandr Baryatinski]]nin rəhbərliyi altında dağlı xalqların müqavimətini qıra bilmişdir. 1877-78-ci illərdə baş vermiş [[Rusiya-Osmanlı müharibəsi (1877-1878)|Rusiya-Osmanlı müharibəsi]] ərzində də Qafqazda tez-tez ruslara qarşı üsyanlar baş vermişdir.
=== Sovet İttifaqı ===
1917-ci ildə Rusiyada baş vermiş inqilabdan sonra Çeçenistan, [[Dağıstan]] və [[İnquşetiya]] ərazilərində çeçenlər tərəfindən qısa ömürlü [[Qafqaz İmamlığı]]nın əsası qoyuldu. Bu dövlət [[Rusiya vətəndaş müharibəsi]] ərzində hakimiyyət uğrunda mübarizə aparan hər iki tərəfə qarşı gəlmişdir. Çeçenlərin müqavimət hərəkatı 1922-ci ildə [[Bolşevik]] qoşunları tərəfindən boğuldu. [[Sovet İttifaqı]]nın əsasının qoyulmasından aylar əvvəldən Çeçen Muxtar Vilayəti [[Rusiya SFSR]]-nın tərkibinə daxil edilmişdi. 1936-cı ildə Çeçenistan və qonşu dövlət olan İnquşetiyanın ərazisində [[Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikası]] yaradıldı. [[İkinci dünya müharibəsi]] dövründə, 1941-ci ildə Həsən İsrailovun başçılığı altında çeçen inqilabı başladı. Müharibə ərzində [[İosif Stalin]] çeçenləri [[Nasist Almaniyası]]na kömək etməkdə günahlandırdı. 1944-cü ilin fevralında Stalinin əmri ilə bütün çeçenlər və [[inquşlar]] [[Qazaxıstan Sovet Sosialist Respublikası|Qazaxıstan]] və [[Qırğızıstan SSR]]-ə deportasiya olundu. Bu köç zamanı yaşayış yerini məcburən dəyişən insanların dörddə biri həlak oldu. 1957-ci ildə Stalinin ölümündən sonra hakimiyyətə gələn [[Nikita Xruşşov]] çeçenlərə öz ölkələrinə qayıtmağa icazə verdi və 1958-ci ildə Çeçen SSR-nin əsası qoyuldu.
=== Birinci çeçen müharibəsi ===
{{Main|Birinci çeçen müharibəsi}}
1991-ci ildə [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının dağılması|Sovet İttifaqının süqutu]]ndan sonra digər respublikalar kimi Çeçenistan da öz müstəqilliyini elan etdi. 1992-ci ildə çeçen və inquş liderlər birləşmiş Çeçen-İnquş Respublikasının yaradılması barədə razılığa gəldilər. Bu razılaşmaya əsasən İnquşetiya Rusiya Federasiyasının tərkibinə qatılmalı, Çeçenistan isə müstəqil olmalı idi. Müstəqillik məsələsində danışıqlar sonradan 1992-ci ildə kiçik miqyaslı vətəndaş müharibəsinə çevrildi. Bu münaqişədə ruslar müstəqillik tərəfdarı olan [[Cövhər Dudayev]]<nowiki></nowiki>ə qarşı olan qüvvələrə dəstək verirdi. Çeçenistanda sənaye sahəsində çalışanların əksəriyyətini təşkil edən rusların ölkəni tərk etməsindən sonra ölkənin iqtisadiyyatında eniş baş verdi. 1994-cü ildə Rusiya qoşunlarının "konstitusional hüquqları bərpa etmək" məqsədilə Çeçenistan ərazisinə daxil olması nəticəsində [[Birinci çeçen müharibəsi]] başladı. İki illik aramsız döyüşlərdən sonra, 1996-cı ildə [[Xasavyurt müqaviləsi]] imzalandı. Müqavilənin şərtlərinə əsasən Rusiya qoşunları Çeçenistanı tərk etdi.
== Həmçinin bax ==
| |||