Suraxanı rayonu: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Arzey9 (müzakirə | töhfələr)
Redaktənin izahı yoxdur
Arzey9 (müzakirə | töhfələr)
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 25:
 
Suraxanı rayonu [[3 noyabr]] [[1934]]-cü ildə yaradılıb, [[18 aprel]] 1990-cı ilədək [[Orconikidze rayonu]] adlanırdı<ref>[http://www.elibrary.az/docs/azerbaijan/gl2.pdf Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI. İnzibati-ərazi vahidləri. Səh. 8]</ref>. Həmin tarixdən isə [[Bakı|Bakı şəhəri]]<nowiki/>nin [[Orconikidze rayonu]] Suraxanı rayonu adlandırıb<ref>[http://www.elibrary.az/docs/azerbaijan/gl2.pdf Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI. İnzibati-ərazi vahidləri. Səh. 5]</ref>.
 
[[Azərbaycan]]ın maddi mədəniyyət abidələri sırasında [[Bakı]]<nowiki/>nın Suraxanı rayonunda yerləşən, XVII-XVIII əsrlərə aid [[atəşpərəst]] məbədinin qalıqları üzərində inşa olunmuş və [[UNESCO]]-nun “Dünya irsinin ilkin siyahısı”na daxil edilmiş “[[Atəşgah]] məbədi” Dövlət tarix-memarlıq qoruğunun özünəməxsus yeri var.“[[Atəşgah]]” XVII-XVIII əsrlərdə təbii qazların çıxdığı “əbədi”, sönməz alovların yerində inşa edilmiş od məbədidir.Bu alovlar hələ çox qədim zamanlardan məlum idi, insanlar onlara ehtiramla yanaşırdılar. İndiki ibadətgah da vaxtı ilə dini buralarda hakim olmuş [[atəşpərəst]]<nowiki/>lərin- [[Zərdüştilik|zərdüşt]]<nowiki/>lərin qədim məbədlərinin yerində tikilmişdir. Bu məbədin ilk tikilişi təqribən II-III əsrlərə aiddir.Ölkəmizdə milli mənəvi dəyərlərin qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi istiqamətində mühüm layihələr həyata keçirilir. Prezident [[İlham Əliyev]]<nowiki/>in tapşırıqlarına əsasən tarix və mədəniyyət abidələrinə dövlət səviyyəsində diqqət və qayğı gündən-günə artır. Dövlətimizin başçısının bununla bağlı imzaladığı fərman və sərəncamlar, aparılan məqsədyönlü siyasət və [[Heydər Əliyev Fondu]]<nowiki/>nun dəstəyi ilə həyata keçirilən layihələr nəticəsində bir sıra abidələrimizin [[UNESCO]]-nun mədəni irs siyahısına daxil edilməsi, qədim tariximizi yaşadan məbədlərin təmir və bərpası, bölgələrdə aparılan genişmiqyaslı arxeoloji ekspedisiyalar bunun ən yaxşı göstəricisidir. [[Azərbaycan]]ın maddi mədəniyyət abidələri sırasında [[Bakı]]<nowiki/>nın Suraxanı rayonunda yerləşən, XVII-XVIII əsrlərə aid atəşpərəst məbədinin qalıqları üzərində inşa olunmuş və [[UNESCO]]-nun “Dünya irsinin ilkin siyahısı”na daxil edilmiş “[[Atəşgah]] məbədi” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunun özünəməxsus yeri vardır.
 
==Mədəniyyəti==
Sətir 33 ⟶ 31:
[[Atəşgah|"Atəşgah" məbədgahı]]
 
Od məbədi olan «[[Atəşgah]]» [[Bakı]]<nowiki/>nın 30 kilometrliyində, [[Abşeron yarımadası]]<nowiki/>nda Suraxanı qəsəbəsinin cənubi-şərq hissəsində yerləşir.Məbəddə [[Aleksandr Düma|Düma]], [[Dmitri Mendeleyev|Mendeleyev]], [[Vasili Vereşagin|Vereşşagin]], professor Berezin, akademik Dorn kimi məhşur alim və səyyahlar qalmışlar. «[[Atəşgah]]»ın sahəsi 1368 m2 və yaxud 0,14 ha-dır.«[[Atəşgah]]» məbədi [[Azərbaycan SSR Nazirlər SovetininSoveti]]<nowiki/>nin 03.01.[[1964]]-cu il tarixli, 3 saylı qərarı ilə yaranmışdır.XVII-XVIII əsrlərdə qədim atəşpərəstlər məbədinin qalıqları üzərində, təbii qazın çıxdığı əbədi məşəlin yerində inşa edilmiş bu məbəd 26 hücrədən və mərkəzi səcdəgahdan ibarətdir. 19 dekabr 2007-ci ilə qədər [[Atəşgah]] məbədi "[[Şirvanşahlar sarayı|Şirvanşahlar Sarayı Kompleksi]]" Dövlət tarixi-memarlıq qoruq-muzeyinin filialı kimi fəaliyyət göstərmişdir.Atəşgah məbədinin özünəməxsusluğu, unikallığı və YUNESKO[[UNESCO]]-nun Dünya İrsinin İlkin siyahısına daxil edilməsi "[[Atəşgah|Atəşgah məbədi]]" abidəsinin müstəqil fəaliyyətinə və mühafizəsinə zərurət yaratdığından, eyni zamanda burada turizmin inkişaf etdirilməsi məqsədi ilə Azər¬baycan[[Azərbaycan Prezidenti|Azərbaycan Respublikası PrezidentininPrezidenti]]<nowiki/>nin 19 dekabr [[2007]]-ci il tarixli Sərəncamı ilə [[Atəşgah|Atəşgah məbədininməbədi]]<nowiki/>nin ərazisi [[Azərbaycan RespublikasınınRespublikası]]<nowiki/>nın "Atəşgah məbədi" Dövlət tarix-memarlıq qoruğu elan edilmişdir.
 
 
 
[[2012]]-ci ilin sentyabrından başlayaraq [[Heydər Əliyev FondununFondu]]<nowiki/>nun dəstəyi ilə məbədətrafı ərazilərin abadlaşdırılması, yardımçı binaların tikintisi işləri sürətlə həyata keçirilmiş, yeddi ay ərzində başa çatdırılmışdır. Burada kütləvi tədbirlərin keçirilməsi üçün hər cür şərait yaradılmış, müasir işıqlandırma sistemi qurulmuşdur.
 
Qoruğun sahəsi 4,2 min kvadratmetrdən 15 min kvadratmetrə qədər genişləndirilmişdir. Sahəsi iki min kvadratmetrdən artıq olan əsas bina xüsusi memarlıq üslubunda inşa olunmuşdur. Məbədlə həmahəng inşa olunan əsas binada idarə, dəmirçi kürəsi, dəmirçi emalatxanası, mis və çini qablar, taxta üzərində oyma, xalça, kəlağayı və həsir toxuma emalatxanaları, suvenirlər, rəsm qalereyası mövcuddur. Xüsusi memarlıq üslubunda yaradılan muzeydə [[Bakı şəhəri]][[Abşeron rayonu]] ərazisində vaxtilə mövcud olan qədim yaşayış binalarını və abidələri əks etdirən guşələr yaradılmışdır. Burada əcdadlarımızın istifadə etdikləri məişət əşyaları və incəsənət nümunələri nümayiş olunur. Muğam evində isə buraya gələn ziyarətçilərin istirahətinin yüksək səviyyədə təşkili məqsədilə ayrıca guşə yaradılmışdır. Burada [[Muğam|Azərbaycan muğamınınmuğamı]]<nowiki/>nın təbliği məqsədilə müxtəlif konsertlərin təşkili də nəzərdə tutulmuşdur.
 
2013-cü il martın 29-da [[Azərbaycan Prezidenti|Azərbaycan Respublikasının Prezidenti]] cənab [[İlham Əliyev]][[Heydər Əliyev FondununFondu]]<nowiki/>nun Prezidenti, [[UNESCO|YUNESKO]][[İSESKO]]-nun Xoşməramlı səfiri, [[Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi|Mİlli MəclisinMəclis]]<nowiki/>in deputatı [[Mehriban Əliyeva|Mehriban xanım Əliyeva]] “Atəşgah“[[Atəşgah|Atəşgah Məbədi”Məbədi]]” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunda aparılan bərpa və yenidənqurma işlərindən sonra yaradılan şəraitlə tanış olmuşlar.
 
[[Atəşgah]] məbədi XVII-XVIII əsrlərdə təbii qazların çıxdığı “əbədi”, sönməz alovların yerində inşa edilmiş od məbədidir. İndiki ibadətgah da atəşpərəstlərin[[Zərdüştilik|atəşpərəst]]<nowiki/>lərin-zərdüştlərin qədim məbədlərinin yerində tikilmişdir. Bu məbədlər təqribən II-III əsrlərdə inşa edilmişdir. XVII əsrdə məbədin ətrafında bir-birinin yanında ibadətxana, 26 hücrə və karvansara inşa edilmişdir. Vaxtilə hücrələrdə müxtəlif dini ayinlərin icra olunması və oda sitayiş edən kahinlərin fəaliyyəti üçün lazımi şərait də olmuşdur. Məbədə gələn zəvvarlar karvansarada istirahət imkanı da əldə etmişlər. XVIII əsrin əvvəlində məbəd artıq bizim dövrə gəlib çıxdığı şəkli almışdır.
 
Beşkünc planda tikilmiş abidənin həyətində mərkəzi səcdəgahın yuxarısı günbəzlə tamamlanan dördkünc tikili ucalır. Giriş portalının üstündə Abşeronda[[Abşeron yarımadası|Abşeron]]<nowiki/>da ənənəvi olan qonaq otağı - “Balaxana” yerləşir. Yeni memarlıq ənənələri ilə tikilmiş [[Atəşgah]] məbədi özündə qədim od səcdəgahlarının elementlərini qoruyub saxlamışdır. Məbədin ən erkən tikilisi olan karvansara [[1713]]-cü ilə aiddir, üstündə qədim sanskrit dilində yazı vardır.
 
[[2015]]-ci il aAprelinAprelin 26-da Azərbaycanın[[Azərbaycan]]ın və dünyanın idman tarixində əlamətdar hadisə baş vermiş, [[Azərbaycan Prezidenti|Azərbaycan Respublikasının Prezidenti]] cənab [[İlham Əliyev]] “Atəşgah“[[Atəşgah]] Məbədi” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunda [[2015 Avropa Oyunları|I Avropa OyunlarınınOyunları]]<nowiki/>nın məşəlini alovlandırılmış, xanımı, birinci [[Avropa Oyunları]] Təşkilat Komitəsinin sədri [[Mehriban Əliyeva|Mehriban xanım Əliyeva]], Avropa Olimpiya Komitəsinin prezidenti [[Patrik Hikki]] mərasimdə iştirak etmişlər.<ref>http://surakhani-ih.gov.az/page/16.html</ref>
 
==Qəsəbələr==
Sətir 57:
 
==İqtisadiyyatı==
2017-ci ilin 9 ayında Suraxanı rayonunda sənaye məhsulunun istehsalı 229,9 milyon manat, tikinti-quraşdırma işləri 24,0 milyon manat, nəqliyyat xidmətləri 11,7 milyon manat, əsas kapitala yönəldilən investisiyalar 25,9 milyon manat, kənd təsərrüfatı 4,9 milyon manat, pərakəndə ticarət dövriyyəsi 235,8 milyon manat, orta aylıq əmək haqqı 590 manat təşkil etmiş, əhaliyə 118,2 milyon manat məbləğində pullu xidmətlər göstərilmiş, 3684 yeni iş yeri açılmışdır.Rayon infrastrukturunun yenidənqurulması davam etdirilmiş, 18,3 km. yeni qaz kəməri çəkilmiş və ya əsaslı təmir olunmuş, müxtəlif diametrli borularla 9888,0 p.m. su və 832,0 p.m. kanalizasiya xətləri çəkilmiş, 4720,0 p.m. qəzalı su xətti dəyişdirilmiş, yüksəkgərginlikli elektrik yarımstansiyası tikilmiş, biri təmir olunmuş, Hövsan qəsəbəsində yüksəkgərginlikli elektrik yarımstansiyasının tikintisi davam etdirilmiş, 1743,0 p.m. istilik xətləri dəyişdirilmişdir.
Müxtəlif mənbələr hesabına rayonda küçələrə və məhəllədaxili ərazilərə 250,0 min kv.m. asfalt örtüyü salınmış, Qaraçuxur qəsəbəsində Etibar Bəkirli küçəsinin 2,0 km hissəsi yenidən qurulmuş, uzunluğu 12,0 km. olan Zığ-Əmircan-Yeni Suraxanı avtomobil yolunun 3,0 kilometrlik hissəsi uzunluğu 6,8 km olan Zığ-Hövsan avtomobil yolu yenidən qurulur.Yenidən qurulan yolların ətrafının estetik görünüşünün yaxşılaşdırılması məqsədi ilə yolların ətrafında irimiqyaslı təmir-tikinti, abadlıq işləri aparılır. Yolların kənarında yöndəmsiz vəziyyətdə olan, mövcud tikinti normalarının tələblərinə cavab verməyən, ətraf ərazinin ümumi görünüşünə xələl gətirən yerüstü kommunikasiya xətləri yerin altına salınır, yeraltı kommunikasiya xətləri təmir edilir və ya dəyişdirilir, qalan hissələri nizama salınaraq rənglənir. Hal-hazırda yenidən qurulan Zığ-Əmircan-Yeni Suraxanı avtomobil yolunun 3,0 kilometrlik hissəsində “Azərsu” ASC tərəfindən qəzalı vəziyyətdə olan 2 ədəd 400,0 mm. diametrli qəzalı su xətti dəyşdirilir, layihənin davamı olaraq Yeni Suraxanı qəsəbəsi Səttar Bəhlulzadə, Atamoğlan Rzayev küçələrində yeni su xətti çəkilir. Həmin hissədə artıq 5800,0 p.m su xətti çəkilmiş və işlər davam etdirilir.
Rayon infrastrukturunun yenidənqurulması davam etdirilmiş, 18,3 km. yeni qaz kəməri çəkilmiş və ya əsaslı təmir olunmuş, müxtəlif diametrli borularla 9888,0 p.m. su və 832,0 p.m. kanalizasiya xətləri çəkilmiş, 4720,0 p.m. qəzalı su xətti dəyişdirilmiş, yüksəkgərginlikli elektrik yarımstansiyası tikilmiş, biri təmir olunmuş, Hövsan qəsəbəsində yüksəkgərginlikli elektrik yarımstansiyasının tikintisi davam etdirilmiş, 1743,0 p.m. istilik xətləri dəyişdirilmişdir.
Müxtəlif mənbələr hesabına rayonda küçələrə və məhəllədaxili ərazilərə 250,0 min kv.m. asfalt örtüyü salınmış, Qaraçuxur qəsəbəsində Etibar Bəkirli küçəsinin 2,0 km hissəsi yenidən qurulmuş, uzunluğu 12,0 km. olan Zığ-Əmircan-Yeni Suraxanı avtomobil yolunun 3,0 kilometrlik hissəsi uzunluğu 6,8 km olan Zığ-Hövsan avtomobil yolu yenidən qurulur.
Yenidən qurulan yolların ətrafının estetik görünüşünün yaxşılaşdırılması məqsədi ilə yolların ətrafında irimiqyaslı təmir-tikinti, abadlıq işləri aparılır. Yolların kənarında yöndəmsiz vəziyyətdə olan, mövcud tikinti normalarının tələblərinə cavab verməyən, ətraf ərazinin ümumi görünüşünə xələl gətirən yerüstü kommunikasiya xətləri yerin altına salınır, yeraltı kommunikasiya xətləri təmir edilir və ya dəyişdirilir, qalan hissələri nizama salınaraq rənglənir. Hal-hazırda yenidən qurulan Zığ-Əmircan-Yeni Suraxanı avtomobil yolunun 3,0 kilometrlik hissəsində “Azərsu” ASC tərəfindən qəzalı vəziyyətdə olan 2 ədəd 400,0 mm. diametrli qəzalı su xətti dəyşdirilir, layihənin davamı olaraq Yeni Suraxanı qəsəbəsi Səttar Bəhlulzadə, Atamoğlan Rzayev küçələrində yeni su xətti çəkilir. Həmin hissədə artıq 5800,0 p.m su xətti çəkilmiş və işlər davam etdirilir.
Rayonda tikinti-quraşdırma işləri davam etdirilmiş, Yeni Günəşli “D” yaşayış sahəsində “Xəzər inşaat XXI əsr” MTK, “AB” yaşayış sahəsində “Atlanta” MTK, “V” yaşayış sahəsində “İB.İN.M-İNŞAAT” MTK, Zığ qəsəbəsində “Şahinlər” MMC, Qaraçuxur qəsəbəsi Y.Eyvazov küçəsində “Elit-R” MTK tərəfindən çoxmərtəbəli yaşayış binalarının inşası, Hövsan qəsəbəsində “Xəyal Adası” yaşayış kompleksinin salınması işləri davam etdirilmişdir.
Rayonda eyni zamanda Qaraçuxur qəsəbəsi, Əhməd Mehbalıyev küçəsi 34 və 36, Qəzənfər Vəliyev küçəsi 13 ünvanda yerləşən istismara yararsız 3 ədəd yaşayış binalarının əvəzinə 12 və 14 mərtəbəli yaşayış binasının tikintisi, “ATEF Şirkətlər Qrupu” MMC tərəfindən yüksək gərginlikli avadanlıqlar istehsalı zavodunun, Əmircan qəsəbəsində 100 yerlik uşaq bağçasının tikintisi, Qaraçuxur qəsəbəsində Neftçilər parkının əsaslı təmiri işləri də davam etdirilmişdir.