Azərittifaq: Redaktələr arasındakı fərq

[[Azərbaycan]]da kooperasiya hərəkatı neft mədənləri rayonlarında ([[Balaxanı]], [[Bibiheybət]]) fəhlə istehlak kooperativlərinin təşkili ilə başlamışdır. İlk istehlak cəmiyyəti [[Bakı]]da ([[1887]]), daha sonra isə [[Xankəndi]]də ([[1899]]) yaradılmışdır. [[1915]]-ci ilin [[may]]ında [[Bakı]]nın 12 istehlak cəmiyyəti (10 mədən-zavod və 2 şəhər) birləşərək “''Topdansatış Əməliyyatları Cəmiyyəti-Kooperasiya''” adlı istehlak cəmiyyətləri ittifaqını yaratdılar. Həmin il [[dekabr]] ayının ayının ortalarında həmin cəmiyyət özündə 18 istehlak cəmiyyətini özündə birləşdirirdi. [[1916]]-cı ilin [[dekabr]]ında isə onların sayı 48-ə çatmışdı. [[1917]]-ci ilin [[iyul]]unda [[Tiflis]] və [[İrəvan]] [[quberniya]]larının ittifaqın tərkibinə daxil olması ilə əlaqədar müvəkillərin növbəti yığıncağında ittifaq “Xəzər“''Xəzər İstehlak Cəmiyyətləri İttifaqı”İttifaqı''” (mərkəzi idarəsi Bakıda[[Bakı]]da olmaqla) adlandırıldı.

[[1918]]-ci ilin əvvəlində Azərbaycanda[[Azərbaycan]]da artıq 287 istehlak cəmiyyəti fəaliyyət göstərirdi. Onların yarıdan çoxunu, təxminən 56 faizini kənd istehlak cəmiyyətləri, 32 faizini şəhər, 10 faizini isə mədən-zavod cəmiyyətləri təşkil edirdi. Rusiyada[[Rusiya]]da baş verən inqilab ərzaq böhranı yaradmaqla, bu cəmiyyətlərin dağılmasına səbəb oldu.

[[AXC]] hökümətinin [[1918]]-ci ilin senytyabrında[[sentyabr]]ında Bakıya[[Bakı]]ya köçməsi istehlak cəmiyyətlərinin də işində dönüş yaratdı, dağılmış təşkilatlar bərpa olunmağa başladı. Bunların 6-sı mədən-zavod, 5-i kənd, 8-i isə .əhər ([[Bakı]]) cəmiyyətləri idi.

[[1919]]-cu ilin [[yanvar]] ayının 1-də ittifaqın 138574 manat pay kapitalı var idi. Pay kapitalının azlığı istehlak kooperasiyasının [[1918]]-ci il ərzində zəif inkişaf etməsi ilə bağlı idi. Buna baxmayaraq, [[1919]]-cu il [[yanvar]] ayının 1-də dövriyyəsi 41 milyon, 500 min manat olmuşdu. İttifaq, ilk növbədə, özünün sənayə qabiliyyətini genişləndirməyə, konyunkturadan asılı olmayan möhkəm iqtisadi dayaq yaratmağa başladı, sabun istehsalını genişləndirdi, sürtgü yağları istehsalını təşkil etdi, makaron fabriki, yeni mətbəə, habelə 1919-cü ildə Qafqazdakı ilk konserv zavodunu və Tənəkə fabrikini də aldı.