Azərittifaq: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 1:
'''Azərbaycan İstehlak Cəmiyyətləri İttifaqı''', ''Azəriittifaq''- [[AXC]]-də istehlak kooperasiyasının rəhbər təşkilat və təsərrüfat mərkəzi.
==Tarixi==
[[Azərbaycan]]da kooperasiya hərəkatı neft mədənləri rayonlarında ([[Balaxanı]], [[Bibiheybət]]) fəhlə istehlak kooperativlərinin təşkili ilə başlamışdır. İlk istehlak cəmiyyəti [[Bakı]]da ([[1887]]), daha sonra isə [[Xankəndi]]də ([[1899]]) yaradılmışdır. [[1915]]-ci ilin [[may]]ında [[Bakı]]nın 12 istehlak cəmiyyəti (10 mədən-zavod və 2 şəhər) birləşərək “''Topdansatış Əməliyyatları Cəmiyyəti-Kooperasiya''” adlı istehlak cəmiyyətləri ittifaqını yaratdılar.<ref>Qaravəliyev Ə.M Azərbaycanda istehlak kooperasiyasının tarixi, [[Bakı|Bak]]ı [[1967]], səh 68</ref> Həmin il [[dekabr]] ayının ayının ortalarında həmin cəmiyyət özündə 18 istehlak cəmiyyətini özündə birləşdirirdi. [[1916]]-cı ilin [[dekabr]]ında isə onların sayı 48-ə çatmışdı. [[1917]]-ci ilin [[iyul]]unda [[Tiflis]] və [[İrəvan]] [[quberniya]]larının ittifaqın tərkibinə daxil olması ilə əlaqədar müvəkillərin növbəti yığıncağında ittifaq “''Xəzər İstehlak Cəmiyyətləri İttifaqı''” (mərkəzi idarəsi [[Bakı]]da olmaqla) adlandırıldı.
[[1918]]-ci ilin əvvəlində [[Azərbaycan]]da artıq 287 istehlak cəmiyyəti fəaliyyət göstərirdi. Onların yarıdan çoxunu, təxminən 56 faizini kənd istehlak cəmiyyətləri, 32 faizini şəhər, 10 faizini isə mədən-zavod cəmiyyətləri təşkil edirdi. [[Rusiya]]da baş verən inqilab ərzaq böhranı yaradmaqla, bu cəmiyyətlərin dağılmasına səbəb oldu.
==“İttifaq” AXC dövründə==
[[AXC]] hökümətinin [[1918]]-ci ilin [[sentyabr]]ında [[Bakı]]ya köçməsi istehlak cəmiyyətlərinin də işində dönüş yaratdı, dağılmış təşkilatlar bərpa olunmağa başladı. Bunların 6-sı mədən-zavod, 5-i kənd, 8-i isə .əhər ([[Bakı]]) cəmiyyətləri idi.
[[1919]]-cu ilin [[yanvar]] ayının 1-də ittifaqın 138574 manat pay kapitalı var idi. Pay kapitalının azlığı istehlak kooperasiyasının [[1918]]-ci il ərzində zəif inkişaf etməsi ilə bağlı idi. Buna baxmayaraq, [[1919]]-cu il [[yanvar]] ayının 1-də dövriyyəsi 41 milyon, 500 min manat olmuşdu. İttifaq, ilk növbədə, özünün sənayə qabiliyyətini genişləndirməyə, konyunkturadan asılı olmayan möhkəm iqtisadi dayaq yaratmağa başladı, [[sabun]] istehsalını genişləndirdi, [[sürtkü yağları]] istehsalını təşkil etdi, makaron fabriki, yeni mətbəə, habelə [[1919]]-cü ildə [[Qafqaz]]dakı ilk konserv zavodunu və tənəkə fabrikini də aldı.
İttifaq qeyri-istehsal sahəsində də fəaliyyət göstərirdi. Belə ki, [[1918]]-ci ilin sonu-[[1919]]-cü ilin əvvəllərində musiqi studiyası, orta təhsil müəssisəsi, əhaliyə ucuz tibbi yardım göstərən ambulatoriya açmışdı. Nəşriyyat sahəsində də canlanma müşahidə olunurdu. “Yedineniye” (“Birlik”) jurnalının əvəzinə, əvvəlcə “Vestnik prikaspiyskoy kooperasii” (“Xəzəryani kooperasiya xəbərləri”), sonra isə “Trudavoya jizn”(“Zəhmət həyatı”) çıxmağa başladı. [[1919]]-cu ildə “Zəhmət həyatı” cəmi 5 nömrə nəşr edildi. [[Azərbaycanca|Azərvaycan dili]]ndə təqvim və bir necə kitabça nəşr edildi.<ref>Azərbaycan mətbuat tarixi, səh 97</ref>
[[1918]]-ci ilin axırlarından ittifaqın təlimat şöbəsinin də işi fəallaşdı. [[AXC]] ərazisində kooperasiya cəmiyyətlərinin fəaliyyətini bərpa etmək üçün, əsasən, [[azərbaycanlı]] təlimatçılar işə cəlb olundular. [[1920]]-ci ilin [[fevral]]ında ittifaq növbəti qurultayında yenidən təşkil olunaraq “''Azərittifaq''” adlandı.
==Mənbə==
| |||