20:29, 24 mart 2009 tarixindəki versiya redaktə Sortilegus (müzakirə \| töhfələr) Bürokratlar, İnzibatçılar 272.569 redaktə Redaktənin izahı yoxdur ← Əvvəlki redaktə		01:59, 2 aprel 2009 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Sortilegus (müzakirə \| töhfələr) Bürokratlar, İnzibatçılar 272.569 redaktə Redaktənin izahı yoxdur Sonrakı redaktə →
Sətir 1: ~~{{təkrarlanan məqalə\|Ekzistensionalizm}}~~ '''Ekzistensializm''' (lat. exsistentia-varlıq) - İrrasionalist, subyektiv idealist fəlsəfi cərəyanlardan biri. [[I Dünya Müharibəsi\|Birinci Dünya müharibəsindən]] sonra [[Almaniya]]da, [[II Dünya Müharibəsi\|İkinci Dünya müharibəsi]] dövründə [[Fransa]]da, sonralar isə bir çox ölkələrlə yanaşı [[ABŞ]]-da meydana gəlmişdir. Müasir Qərb incəsənət və ədəbiyyatına bu cərəyanın çox böyük təsiri özünü göstərir. Ekzistensializmin nümayəndələri Marsel, Yaspers, Haydegger, Sartr, Kamyu və başqalarıdır. Bu cərəyan bədii istiqamət kimi həyatın absurdlarına əsaslanır. Ekzistensializm əsas qəhrəman kimi emosional coşqunluqdan əzilən, ehtiraslardan parçalanan dünyanın şəxsiyyətini irəli çəkir. Sətir 11 ⟶ 10: Yazıçı bununla göstərmək istəyir ki, bədii təsvirin və analizin əsil predmeti həyat hadisələri deyil, qadın və kişilərin arasındakı hisslərin çalarları, daxili həyəcanlardır. «Şüur seli» ədəbiyyatı şəxsiyyətin daxii aləmini mütləqləşdirir. '''Ekzistensionalizm''' (latınca exsistensia-varlıq) XX əsrdə [[Fəlsəfə\|fəlsəfədə]] ziyalıların baxışlarına cavab verə biləcək yeni [[dünyagörüşü]] yaratmaq cəhdi kimi meydana gəlmiş irrasionalist fəlsəfi cərəyandır. Əsas nümayəndələri [[Haydegger]], [[Yaspers]] (alman məktəbi), [[Alber Kamyu]], [[Jan Pol Sartr]] (fransız məktəbi) də digərləridir. Ekzistensionalizmin ideya kökləri həyat fəlsəfəsi, [[Qusserl\|Qusserlin]] [[Fenomenologiya\|fenomenologiyası]] və [[Kyerkeqor\|Kyerkeqorun]] dini-mistik təlimidir. Ekzistensionalizmdə özünün səthi-nikbin anlayışı ilə, mövcud cəmiyyətin mütərəqqi inkişafına inamı ilə birlikdə liberalizmin böhranı əks olunmuşdur. Ekzistensionalizm [[pessimizm]] dünyagörüşü kimi meydana gəlmiş və məsələni belə qoymuşdur: tarix fəlakətlər qarşısında liberal-mütərəqqi ideyalarını itirmiş insan necə yaşamalıdır? Ekzistensionalizm [[maarifçilik]] və [[Klassik alman fəlsəfəsi\|klassik alman fəlsəfəsi]] dövrünün [[Rasionalizm\|rasionalizminə]], həmçinin, XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində geniş yayılmış [[Kantçılıq\|kantçı]]-[[Pozitivizm\|pozitivist]] fəlsəfəyə cavab idi. Ekzistensionalistlərin fikrincə, rasional təfəkkürün əsas cəhəti ondan ibarətdir ki, o, subyekt və obyektin əksliyi prinsipindən çıxış edir. Buna görə də, rasionalist bütün gerçəkliyə, o cümlədən də insana yalnız elmi-tədqiqat nöqteyi-nəzərindən baxır, bu baxımdan həmin yanaşma “simasız” xarakter daşıyır. Əksinə, ekzistensionalizm şəxsiyyətdən kənar, “obyektiv ” elmi fikrin əksliyi kimi çıxış etməlidir. Beləliklə, ekzistensionalizm [[Fəlsəfə\|fəlsəfə]] və [[Elm\|elmi]] bir-birinə qarşı qoyur. Məsələn, M. Haydeggerin dediyi kimi, fəlsəfənin predmeti varlıqdan ibarət olmalıdır. Halbuki, elmin predmetini “mövcudluq” təşkil edir. Varlıq vasitəli deyil(mücərrəd təfəkkür vasitəsilə), yalnız vasitəsiz dərk olunur, insana onun varlığı, şəxsi mövcudluğu, yəni, ekzistensiyanın vasitəsi ilə açılır. Ekzistensiyada məhz subyekt və obyektin nə şüurli-elmi, nə də spekulyativ təfəkkürə müəssər olmayan hissələsə parçalanmış bütövlüyü mövcuddur: adi həyatda insan özünü heç də həmişə ekzistensiya kimi dərk etmir; bunun üçün onun sərhəd (trasdentental) situasiyada olması zəruridir, özünüdərk prosesində insanın ölümlə üz-üzə gəlməsindən əhəmiyyətli heç nə ola bilməz. Ekzistensiya olan insan ilk dəfə öz azadlığını da tapmış olur. Ekzistensiya termini ilk dəfə S. Kyerkeqor tərəfindən işlədilmişdir; cərəyanın nümayəndələrinə görə bu termin insanın “Mən”inin elə bir mərkəzi nüvəsidir ki, onun sayəsində insan empirik fərd kimi deyil, konkret, təkrarolunmaz şəxsiyyət kimi çıxış edir. Ekzistensionalizmə görə azadlıq ondan ibarətdir ki, insan təbii, yaxud sosial zərurətin təsiri altında formalaşan bir əşya kimi çıxış etməsin, özü-özünü seçsin, özünü hər bir hərəkəti, davranışı ilə formalaşdırsın. Bununla da azad insan elədiyi hər şeyə görə məsuliyyət daşıyır, “şəraitlə” özünü bəraətləndirmir. ətrafında baş verən hər şey üçün günah hissi-azad insanın hissidir (Berdyayev). Tarixdə baş verən hər şey üçün insanın məsuliyyət daşıması barədə ekzistensialistlərin fikri məhz buradan çıxır. Lakin, azadlığın subyektiv planda şərhi sırf etik baxımdan dəyərləndirilir. [[Kateqoriya:Ədəbi cərəyanlar]] [[Kateqoriya:Fəlsəfi cərəyanlar]] [[af:Eksistensialisme]] [[als:Existenzialismus]] [[ar:وجودية]] [[be-x-old:Экзыстэнцыялізм]] [[bg:Екзистенциализъм]] [[bn:অস্তিত্ববাদ]] [[bs:Egzistencijalizam]] [[ca:Existencialisme]] [[cs:Existencialismus]] [[cy:Dirfodaeth]] [[da:Eksistentialisme]] [[de:Existentialismus]] [[el:Υπαρξισμός]] [[en:Existentialism]] [[eo:Ekzistadismo]] [[es:Existencialismo]] [[et:Eksistentsialism]] [[fa:اگزیستانسیالیسم]] [[fi:Eksistentialismi]] [[fr:Existentialisme]] [[gl:Existencialismo]] [[he:אקזיסטנציאליזם]] [[hu:Egzisztencializmus]] [[ia:Existentialismo]] [[id:Eksistensialisme]] [[is:Tilvistarstefna]] [[it:Esistenzialismo]] [[ja:実存主義]] [[ka:ეგზისტენციალიზმი]] [[ko:실존주의]] [[ku:Hebûnparêzî]] [[la:Exsistentialista]] [[lt:Egzistencializmas]] [[mk:Егзистенцијализам]] [[nl:Existentialisme]] [[nn:Eksistensialisme]] [[no:Eksistensialisme]] [[pl:Egzystencjalizm (filozofia)]] [[pt:Existencialismo]] [[ro:Existenţialism]] [[ru:Экзистенциализм]] [[sh:Egzistencijalizam]] [[simple:Existentialism]] [[sk:Existencializmus]] [[sl:Eksistencializem]] [[sr:Egzistencijalizam]] [[sv:Existentialism]] [[th:อัตถิภาวนิยม]] [[tr:Varoluşçuluk]] [[uk:Екзистенціалізм]] [[ur:موجودیت]] [[uz:Ekzistensializm]] [[vi:Chủ nghĩa hiện sinh]] [[zh:存在主义]] [[zh-min-nan:Chûn-chāi-chú-gī]]

Ekzistensializm: Redaktələr arasındakı fərq