Qıpçaqlar: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Sətir 9:
Qıpçaqlar (kumanlar) - Qədim [[türk]] [[xalq]]ı. Qıpçaqlardan ilk dəfə eramızdan əvvəl [[Orta Asiya]] mənbələrində danışılmışdır. Dilləri qıpçaq türkcəsidir.
 
Qıpçaqlar, VIII -IX [[əsr]]lər ətrafında [[Orta Asiya]]dan Urala keçmiş və burada üstünlük qazanmışlar, daha sonra oğuzlarla birgə [[Orta Asiya]]ya yayılmışdılar. [[Tarix]] səhnəsinə IX -XI [[əsr]]lər arasında çıxmışlar. Qıpçaqlar, monqol zəbtindən əvvəl də Sır-dərya, İdil və Don arasında, [[Qafqaz]] və [[Krım]] [[dağ]]larında, [[Xəzər]]in [[şimal]] düzlüyü ilə bu günki [[Qazaxıstan]]ın orta və [[şimal]]-[[qərb]] arasında yaşayıb bir çox [[türk]] [[tayfa]]ları ilə qarışmışlar və [[İran]], [[Suriya]], [[Rusiya]], [[Şərqi Avropa]] və [[Bizans]] ilə hərbi, ticarət və iqtisadi əlaqələr qurmuşlar. Əvvəllər "Oğuz çölü" deyilən [[torpaq]]lar, artıq XIII [[əsr]]də Dəşti Qıpçaq adıylaadı ilə xatırlanmağa başlanmışdır. [[Çin]]dən [[Don çayı]]na, [[Ural]]dan [[Qara dəniz]]ə qədər olan sahəyə yayılan qıpçaqlar, bu dövrdən sonra da böyük bir hərəkətləsürətlə yeni ərazilərə yayılırdılar.
 
Macar tarixçilərinin məlumatlarına görə, [[1020]]-ci illərdə, [[Qərbi Sibir]]də böyük bir kimek-qıpçaq [[tayfa]] birliyi vardır. Kuman (macarca Kun) [[tayfa]] quruluşunun, kunlar və sarıqların yanında ən əhəmiyyətli olan qıpçaqlar, bu dövrdə birləşmişlər və qarışmışlar və sonralar çox məşhur olan Kuman adı da bu dövrdə ortaya çıxmışdır. Kuman-Qıpçaq birliyindən əvvəl, Kuman [[xalq]]ı daha şərqdə yaşayarkən, Sarı [[Uyğurlar]]ı məğlub edərək ölkələrini işğal etmişlər və bu [[xalq]]ın bir qisimini özlərinə bağlamışlar. Kuman-Sarı Uyğur birləşməsi, X [[əsr]]in ikinci yarısında, çinliləri və qonşuları sürüşləri sıxışdırmaqla [[qərb]]ə, [[oğuzlar]]ın və qarların [[torpaq]]larına yönəlmişlər. Bu köçün ardınca, yuxarıda göstərilən Oğuz çölü, artıq [[tarix]] qaynaqlarında Qıpçaq çölü adlandırılmışdır. Onların [[tarix]]də az olan bu yürüşləri, XI [[əsr]]də Rus knyazlarına qarşı qazandıqları silsilə qələbələrdən sonra, Karpatlara, Balkanlara qədər davam etmişdir. İnkişaf edən Qıpçaq-Kuman birliyi, XIII [[əsr]]in sonlarına qədər, bu bölgənin təyinedici bir gücü olmuşdur.