|
Kənd [[1921]]-cü ildə Sovet rəhbərliyi tərəfindən tarixən ancaq [[azərbaycanlı]]ların məskunlaşdığı bütöv Göyçə mahalı ilə birlikdə Ermənistana verilib.
Kəndin himini salan Kəsəmənlilər tayfasının banisi Vəliağa olmuşdur. Vəliağanın özü Qazax mahalının [[Dağ- Kəsəmən|Dağ Kəsəmən kəndindəndirkəndi]]<nowiki/>ndəndir. Vəliağa əvvəlcə [[Göyçə mahalınınmahalı]]<nowiki/>nın [[Kəvər rayonununrayonu]]<nowiki/>nun [[Göyçə gölü]] ətrafına yaxın olan [[Vəliağalı|Vəliağalı kəndininkəndi]]<nowiki/>nin, sonra isə XIV əsrin sonlarında (1387-1388) və XV əsrin əvvəlində (1400) indiki Zod kəndinin himini salmışdır. Vəliağa və onunla birlikdə Zoda gələn ağsaqqallar yaşamaq üçün əlverişli suyu və münbit torpağı, maldarlıq üçün əlverişli olduğunu görüb həmin yeri daimi yaşayış yeri seçmişlər. Kəndin ərazisi Qazax mahalının yaylaqları olmuşdur. Vəliağa nəinki Zod kəndini özünə daimi yaşayış məskəni seçmişdir, hətta indiki Dərə kəndinin ərazisini də özü üçün yaylaq yeri seçmişdir.
Kəndin ilk adı yarandığı ilk gündən 1988-ci ilə qədər 3 dəfə dəyişdirilmişdir.
İlk adı III-V əsrlərdən - XIV əsrin sonları (1387-1388), XV əsrin əvvəlinə (1400) qədər Başkalafa olmuşdur. Vəliağa köçüb gələnə qədər həmin yerlərdə III-V əsrlərdə Alban türklərininalbanların yaşamasını təstiq edən böyük kalafalıqlardan ibarət olduğuna görə kəndin adı Başkalafa adlandırılmışdır.Kəndin ikinci adı 1813-1814-cü illərə qədər Vəliağa olmuşdur. Bu adın mənası kəndin himini salan, Qazax mahalının [[Qıraq Kəsəmən|Qıraq Kəsəmən kəndindənkəndi]]<nowiki/>ndən Göyçə mahalına gələn Vəliağanın adı ilə bağlıdır. Kəndin üçüncü adı 1813-1814-cü illərdən 1988-ci ilin dekabrına qədər Zod olmuşdur. Bu adın mənası Söd sözündən götürülmüşdür. Vaxtı ilə orada alban türkləri dövründə şəhər tipli böyük yaşayış məskəni olmuşdur. Kəndin keçmiş yeri kənd yaxınlığındakı kiçik dağların ətəyində yerləşdiyinə görə Söt adlandırılmışdır.
Mübariz təbiətli kənd əhalisinin 1988-ci ildə tam deportasiyasında Ermənistan SSR rəhbərliyi və [[Sovet Ordusu]]nun birləşmələri yaxından iştirak etmişlər. Azərbaycan SSR-inin o vaxtkı rəhbərliyinin qətiyyətsizliyi də kənd əhalisinin kütləvi köçürülməsinə şərait yaratmışdır.
Ermənistanı [[1988]]-ci ildə tərk edərək və [[Göygöl]] rayonuna pənah gətirmiş, milliyyətcə rus olan L.V.Tolstyak [[Azərbaycan Qaçqınlar Cəmiyyəti]]nəCəmiyyətinə yazdığı öz izahatında göstərmişdir: "1988-ci ilin noyabrın 27-də Ermənistan SSR Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini (daha sonralar Ermənistan KP MK-nın birinci katibi) V.Movsesyan Vardenis rayonunun Zod kəndinə gəlib əhalinin kəndi tərk etməsi üçün üç gün vaxt veridiyini bəyan etdi və əlavə etdi ki, bu müddətdə kəndi tərk etməsələr, onların təhlükəsizliyinə təminat verilməyəcək".
Zodlular hazırda əsasən [[Göygöl]] rayonunda, xüsusən həmin rayonun [[Yeni Zod]] kəndində və respublikanın bütün bölgələrində məskunlaşmışlar.
== Ərazisi ==
Kənd rayon mərkəzindən 9 km şərq tərəfdə yerləşmişdir. Kənd şimal tərəfdən 3 km Zərzibil və 2 km Ağkilsə kəndləri ilə, Basarkeçər yolunun şimal tərəfindən 3 km İnəkdağı kəndi ilə, eləcə də Azərbaycan Kəlbəcər rayonu ilə şərq tərəfdən 25-30 km həmsərhəddir. Kəndin eni 2 km, uzunluğu isə 5 km-dir. Kəndin 6000 hektar torpağı olmuşdur. Ondan 3000 hektarı otaraq və biçənək, 3000 hektarı isə əkinə yararlı torpaq sahələridir. Kəndin mərkəzində III-V əsrlərə aid olan, üzərində "Qrabar" əlifbası ilə yazılan Alban türklərininalbanların tarixindən bəhs edən xaç daşlarını tarixi abidələr, kəndin və eləcə də mahalın tanınmış ziyarətgah yeri olan, Seyidlər tayfasının banisi Qara seyidin ocağını da dini abidələrə misal göstərmək olar.
Kəndin adları Türk toponimlərindən ibarət çoxçoxlu mənzərəli və gəzməli yerləri vardır. Onlardan Hənifə bulağı, Murtuz bulağı, Turş su, Gödək bulaq, Qoşa bulaq,Dənizin bulağı, mənbəsi qızıl mədənindən başlayan və kəndin mərkəzindən keçən Böyük çay, Ellərin komu, Calalların komu, Sarının dərəsinin komu, Qatarın komu, Raza oğlu örüşü, Qararın örüşü, Sarının dərəsi, Şahqulunun dərəsi, Ardıclı dərəsi, AşırrımınAşırımın dərəsi, Aşırrımın komu, və başqa yerləri göstərmək olardı. Kəndin 8 un dəyirmanı olmuşdur. Onlardan 6-sı su ilə işləyən ,2-si isə xod, yəndi elektrik enerjisi ilə işləyən dəyirmanlardır.
Su dəyirmanları 1973-1974 illərə, 1983-1984-cü illərdə tikilən xod dəyirmanları isə 1988 -ci ilin dekabrına qədər fəaliyyətdə olmuşdur. Həmin dəyirmanlardan qonşu kəndlərin də əhalisi istifadə edərdi.
| 