[[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]nin yaranması milli teatrın fəaliyyətində də canlanmaya səbəb oldu. Dövlətin fəal köməyi və müdaxiləsi nəticəsində [[Azərbaycan]] [[teatr]]ının [[inkişaf]]ında mühüm keyfiyyət dəyişiklikləri baş verdi. [[Teatr]]ın repertuarına [[Azərbaycan tarixi]] və milli azadlıq mübarizəsi ilə bağlı yeni əsərlər gəldi. İctimai həyatda [[teatr]]ın rolu artdı.
Əsası [[1873-cü ildəil]]də qoyulmuş peşəkar [[Azərbaycan]] [[teatr]] sənəti XX əsrin əvvəllərində milli mədəniyyətin[[mədəniyyət]]in ən sürətlə irəliləyən sahələrindən idi. [[1900-cu ildəil]]də [[Əbdürrəhim bəy HaqverdiyevinHaqverdiyev]]in rəhbərliyi ilə ilk daimi [[teatr]] truppası yarandı. "Nicat" mədəni-maarif cəmiyyətinin nəzdində yaradılan [[teatr]] bölməsi ([[1906]]), qabaqcıl teatr xadimlərinin bir truppada birləşdirilməsi milli teatrın[[teatr]]ın inkişafında[[inkişaf]]ında mühüm rol oynadı. [[1912-ci ildənil]]dən "Səfa" cəmiyyətinin teatr bölməsi fəaliyyət göstərirdi. [[Azərbaycan]] [[teatr]] sənətinin korifeyləri [[Hüseyn Ərəblinski]], [[Cahangir Zeynalov]], [[Mirzağa Əliyev]], [[Hüseynqulu Sarabski]], [[Sidqi Ruhulla]] və başqaları çox çətin şəraitdə fəaliyyət göstərsələr də, həqiqi xalq sənəti uğrunda fədakarlıqla və inamla mübarizə aparırdılar.
[[Azərbaycan]] teatrının[[teatr]]ının qabaqcıl nümayəndələri cəmiyyətin mütərəqqi qüvvələrinin yardımına arxalanaraq, teatrın[[teatr]]ın ideya-bədii səviyyəsini qaldırmaq və onu təşkilati cəhətdən möhkəmləndirmək üçün pərakəndə [[teatr]] truppalarının birləşdirilməsinə çalışırdılar. Məhz bunun nəticəsində aktyorların yaradıcılığının inkişafına, onların peşəkarlığının yüksəldilməsinə qayğı göstərən "Müsəlman artistləri cəmiyyəti" yaradıldı. Bütün bu truppalar milli dramaturgiyanın[[dramaturgiya]]nın və dünya dramaturgiyasının ən yaxşı əsərlərini uğurla tamaşaya qoyurdular.
