Vikipediya

Aşıq Pəri: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Enver62 (müzakirə | töhfələr)
44.494 redaktə
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{Şəxslər
|şəkil = Dot1şəkil yoxdur-qadın.pngsvg
|şəkil məlumat=
|şəkil miqyası = 100200
|Adı = AŞIQ PƏRİ
|Tam Adı =
|Digər Adları =
|Doğum Tarixi = [[1811]]
|Doğum Yeri = [[CəbrayılMaralyan]], [[MaralyanCəbrayıl]]
|Ölüm Tarixi = [[1847]]
|Ölüm Yeri = [[Şuşa]]
Sətir 15:
|}
 
'''Aşıq Pəri''' ([[1811]] [[Cəbrayıl]], [[Maralyan]] - [[1847]] [[Şuşa]])- Azərbaycanın XIX əsr qadın aşıqlarındandır.
 
== Həyatı ==
 
Aşıq Pəri ([[1811]]/[[Cəbrayıl]], [[Maralyan]] - [[1847]]/[[Şuşa]])- Azərbaycanın XIX əsr qadın aşıqlarındandır. [[1811]]-ci ildə [[Cəbrayıl]]ın [[Maralyan]] kəndində anadan olub. Məktəbi bitirdikdən sonra aşıq şeri ilə maraqlanmağa başlayıb. Qısa zaman içində şan-şöhrəti hər yana yayılıb və öz dövrünün aşıqlarının diqqətini özünə çəkib. Təxminən [[1830]]-cu ildə [[Şuşa]]ya köçüb və ömrünün sonuna qədər burada yaşayıb.
 
[[FirudinFiridin bəy Köçərli]] onun bilikli, gözəl bir xanım olduğunu yazır. Aşıq məclislərində böyük hörmətə sahib olub. Şairlər onun gözəlliyini öz şeirlərində vəsf etmişlər.
 
Aşıq Pəri [[Mirzə Həsən bəy Mirzə]], [[Kərbəlayı Abdulla Canızadə]], [[Cəfərqulu xan Nəva]], [[Məhəmməd bəy Aşiq]], [[Mirzəcan Mədətov]] və s. aşıqlarla və şairlərlə deyişmişdir. Bu deyişmələrin hamısında uğur qazanmışdır.
 
Əlimizdə əsasən qoşmaları var. Bu qoşmalar sadə və anlaşıqlı bir dillə söylənilmişdir.
Aşıq Pəri təxminən [[1847]]-ci ildə [[Şuşa]] şəhərində vəfat etmişdir.
 
== Mənbə ==
==Yaradıcılığı==
 
'''***<br>'''
 
Zalım Şəcər dad əlindən,<br>
Sən ha nahaq qan eylədin.<br>
Zülm ilə könlüm şəhrini,<br>
Gör necə viran eylədin.<br>
 
Saymadın sultanı, xanı,<br>
Eyləyibsən nahaq qanı,<br>
Badam kimi novcavanı,<br>
Yer ilə yeksan eylədin.<br>
 
Necə qıydın gülzarına,<br>
Pünhan keçən iqrarına,<br>
Saldın yollar kənarına,<br>
Dörd yanı al qan eylədin?<br>
 
Pərinin dərdi tüğyandı,<br>
Sakin yeri Maralyandı,<br>
Gülüm qönçəsində yandı,<br>
Bülbüllər əfqan eylədi.<br>
 
 
'''***<br>'''
 
''(Mirzəcanın vəfatı münasibətilə)<br>''
 
Dünya, sənin etibarın yox imiş,<br>
Bir xəbər ver, Mirzəcanı neylədin?<br>
Neçə bəylər ilə, neçə xan ilə,<br>
Göftarı xoş, əhli-canı neylədin?<br>
 
Neçə şəhr üstünə cəng edib savaş,<br>
Cari olub sel yerinə qanlı yaş.<br>
Fələk, etdin taci-təxtini taraş,<br>
Nökər, nayib, xanimanı neylədin?<br>
 
Puç dünya, səndə bir yaranan hanı?<br>
Günbəgün artırdın şövkəti, şanı,<br>
Tiflisin sağ əli, sərdarın canı,<br>
Viran qoyub Dağıstanı, neylədin?<br>
 
O fələkdir göyü, yeri dağlayan,<br>
Əzəl şad eyləyib sonra ağlayan,<br>
Sinəsində şer kitabı bağlayan<br>
Sahibi-huş, gövhər kanı neylədin?<br>
 
 
'''***<br>'''
 
Mürşidi-kamildən dərsimi aldım,<br>
Can götürüb bu meydana gəlmişəm.<br>
Mürği-Səməndərin aşinasıyam,<br>
Od tutuban yana-yana gəlmişəm.<br>
 
Müxtəsər, nə deyim, naşısan, naşı!<br>
Tutubdur yaxanı eşqin ataşı,<br>
Bu tərifqər zənənə nə yaraşı,<br>
Həqq bilir ki, mən mərdana gəlmişəm.<br>
 
Pünhanıda bir azarım var mənim,<br>
Gözlər yolda, intizarım var mənim,<br>
O kəlməndən xəridarım var mənim,<br>
Sən sərrafsan, mən də kana gəlmişəm.<br>
 
Zənbur olar şanda belə məkanda,<br>
Çox ariflər mandə gənci-pünhanda,<br>
Bülbül - abadanda, bayqu - viranda,<br>
Əndəlibəm, gülüstana gəlmişəm.<br>
 
Pərizadə əl götürməz canından,<br>
Dərsin alıb sahibkamal yanından,<br>
Külli-işin mərifətin kanından,<br>
Bəzm içində mən fəğana gəlmişəm.<br>
 
 
'''DİLƏ SƏN<br>'''
 
Eşitmişdik, qulluğuna yetişdik,<br>
Gördük ki, düşmüsən dildən-dilə sən.<br>
Unutmayıb müsəlmanlıq şərtini,<br>
Matəm tutub bir insafa gələsən.<br>
 
Bu işdə Qədirin varıdır payı,<br>
Yetən kəslər ona deyir sevdayı.<br>
Aralığa düşüb məhərrəm ayı,<br>
Layiq deyil onda deyib-güləsən.<br>
 
Yaxşı yetər imamı fəryadına,<br>
Belə işin ləzzəti nə, dadı nə?<br>
Adam bildik biz də gəldik adına,<br>
Adamlığı qanmayıbsan hələ sən.<br>
 
Ey Pəri, təcil et sualında sən,<br>
Nöqsan yetiribsən kəmalında sən,<br>
İndi zurna çalmaq xəyalındasan,<br>
Onu gərək axirətdə çalasan.<br>
 
 
'''***<br>'''
 
Şayistədir, ey murşidi-kamilim,<br>
Dostlar arasında etibar ola.<br>
Şair olan ustadından dərs ala,<br>
Ziddü-cinsü rədifdə pərgar ola.<br>
 
Sən ki bizə namə yazdın ibtida,<br>
Canı dost yolunda eylədim fəda.<br>
Övsafi-aləmdə yektadır, yekta,<br>
Mələk hicranında bərqərar ola.<br>
 
Cəvabi-xəttindən olmuşam xoşhal,<br>
Ərz eləyim qulluğuna vəsfi-hal,<br>
Şən ilə şövkətin olsun bizaval,<br>
Gərək xidmətində xidmətkar ola.<br>
 
Mayiləm hüsnünün xoş irənginə,<br>
Yetə bilmən təcnisimin dənginə.<br>
Sallam səni məhşərin cəhənginə,<br>
Arif bu yerlərdən xəbərdar ola.<br>
 
Pəri idim eşq içində aşikar,<br>
Aralıqda yaxşı olur səbəbkar,<br>
Bu cəng meydanında eylərəm şikar,<br>
Əgər Məhəmməd tək səd həzar ola.<br>
 
 
'''OYNAŞIR<br>'''
 
Katiblərin şahı dəftər içində<br>
Qələm ilə nazik əllər oynaşır.<br>
Fitnəli, fellisən, nazü-qəmzəli,<br>
Dəhanında şirin dillər oynaşır.<br>
 
Eşqinin əlindən gedərəm bada,<br>
Dərdim olur gündən-günə ziyada,<br>
Şivəyi-rəftarın düşəndə yada <br>
Bağrımın başında millər oynaşır.<br>
 
Dad elərəm, haray naşı əlindən,<br>
Yandı cigər eşq ataşı əlindən,<br>
Mən nə deyim gözüm yaşı əlindən,<br>
Üzüşür sonalar, göllər oynaşır.<br>
 
Adam var dolanır məkrin içində,<br>
Adam var dolanır zikrin içində,<br>
Sənin kamalında, fikrin içində<br>
Əcaib-qəraib hallar oynaşır.<br>
 
Pəriyəm, xəlq ara olmuşam bacı,<br>
Kimsənin kimsəyə yox ehtiyacı,<br>
Bəlxü Buxaranın, Hindin xəracı<br>
Zənəxdanda siyəh xallar oynaşır.<br>
 
 
'''***<br>'''
 
Nə yatıbsan ləhaf bəstər içində,<br>
Bimarmısan, nədir bəs halın sənin?<br>
Eşqin mərəzinin mən təbibiyəm<br>
Bəyan eylə mənə əhvalın sənin.<br>
 
İsmi-şərifiniz dada yetişsin,<br>
Mətləb alıb hər murada yetişsin.<br>
Xaliq özü bir imdada yetişsin.<br>
Hifzində saxlasın zavalın sənin.<br>
 
Bar ilahım gülzarına qıymasın,<br>
Xəstə olan bimarına qıymasın,<br>
Şirin-şirin göftarına qıymasın,<br>
Bağışlasın qaşi-hilalın sənin.<br>
 
Bir məsəldir: Bağban olan bar çəkər,<br>
Əndəlibin həm meyli gülzar çəkər,<br>
Allahına bəndə ahü zar çəkər,<br>
Qəm çəkmə, kamildir kamalın sənin.<br>
 
Mən Pəriyəm, eşqə zaram neyləyim,<br>
Dərdi-dildən xəbərdaram, neyləyim,<br>
Burdan ora intizaram, neyləyim,<br>
Şəfalansın nuri-vüsalın sənin.<br>
 
 
'''***<br>'''
 
Çanaqçı mülkündən səfər elədik,<br>
Mənə qənim oldu yollar, ağlaram.<br>
Şəcər gəldi, urdu, şikar eylədi,<br>
Tökər didələrim sellər, ağlaram.<br>
 
Nagahandan böylə düşdüm dərdə mən,<br>
Necə çəkim eşq üzünə pərdə mən?<br>
Gözü yaşlı gəldim Tağaverdə mən,<br>
Pərişan olubdur tellər, ağlaram.<br>
 
Bir şahandaz şahbarım gedibdir,<br>
Kəsilibdir ixtiyarım, gedibdir.<br>
Köksü dağlı bir tavarım gedibdir,<br>
Quruyub lal olub dillər, ağlaram.<br>
 
Bir Pəri dil aramında qan ağlar,<br>
Çəkilib sinəmə dügünlü dağlar,<br>
Ölübdür bülbülüm, lal olub bağlar,<br>
Saralıb-sovulub güllər, ağlaram.<br>
 
 
'''BAXTIM<br>'''
 
Nə müddətdir bu qəflətdən,<br>
Oyanmırsan, qara baxtım.<br>
Çəkdirdiyin əziyyətdən,<br>
Usanmırsan, qara baxtım.<br>
 
Atmısan ümmani-qəmə,<br>
Gülünə etmisən aləmə,<br>
Məni dərdə salıb yenə,<br>
Dayanmırsan, qara baxtım.<br>
 
Axıtdın sel tək qanımı,<br>
Üzmüsən cavan canımı,<br>
Almısan adü-sanımı,<br>
Utanmırsan, qara baxtım?<br>
 
Yaşayıram zəhmət ilə,<br>
Çətinliklə, zillət ilə,<br>
Sən Pəriyə hörmət ilə,<br>
Dolanmırsan, qara baxtım.<br>
 
 
'''MİRZƏCAN İLƏ AŞIQ PƏRİNİN DEYİŞMƏSİ<br>'''
 
'''Mirzəcan:<br>'''
Mən ki öldüm, həsrətindən ey Pəri<br>
Canım alıb, o məstanə gözlərin.<br>
Yanında qəmzəsi, işvəsi, nazı,<br>
Hər dəm baxıb, afətanə gözlərin.<br>
 
'''Aşıq Pəri:<br>'''
Hər nə ki danışsan əfsanədəndir,<br>
Batacaqdır məkri-qanə gözlərin.<br>
Sən mənə rəqibsən, həmi naməhrəm,<br>
Sataşmasın zənəxdanə gözlərin.<br>
 
'''Mirzəcan:<br>'''
İstəmənəm seyraqəbin ülfətin,<br>
Çox çəkirəm sənin çünki möhnətin,<br>
Çünkü bilmiş ağlamağın ləzzətin,<br>
Qoy ağlasın, yana-yana gözlərin.<br>
 
'''Aşıq Pəri:<br>'''
Təbib olan, yarə bağlamaq ilə,<br>
Eşq oduna cigər bağlamaq ilə,<br>
Kim vayə çatıbdır ağlamag ilə,<br>
Bicay yerdə doydu cana gözlərin.<br>
 
'''Mirzəcan:<br>'''
Əqlimi itirib, zayil olmuşam,<br>
Dərdindən başlayıb, sayil olmuşam,<br>
Aləm bilir sənə mayil olmuşam,<br>
Od salıbdır Maralyana gözlərin.<br>
 
'''Aşıq Pəri:<br>'''
Eşqin məstliyinden ayıl deyiləm,<br>
Hər nə ki danışsan, qayıl deyiləm,<br>
Leyli sifət, sənə mayil deyiləm,<br>
Məcnun kimi, nə divanə gözlərin.<br>
 
==Mənbə==
Aşıq Pəri və Müasirləri, Bakı, 1928.<br>
Azərbaycan Aşıqları və El Şairləri I, Bakı, 1983, s. 220-228.<br>
Sətir 301 ⟶ 34:
Firudin bəy Köçərli, Azərbaycan Ədəbiyyatı, Bakı, 1981, s. 340-342.<br>
 
== Həmçinin Baxbax ==
 
[[Kateqoriya:Aşıqlar]]
[[Kateqoriya:1811-ci ildə doğulanlar]]
[[Kateqoriya:1847-ci ildə vəfat edənlər]]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Aşıq_Pəri"