|
''Bütün bu xarabalıq içində toxunulmaz olan nə qalib? Prinsiplərin büsbütün məhvi fonunda riyazi fizika hansi mövqeyi tutmalıdır?''
== Yeni fizikaninfizikanın tesekkulutəsəkkülü ==
1900-cu ilde alman fiziki Maks Plank ozunun SualanmaninŞüalanmanın kvant nezeriyyesininəzəriyyəsini ireliirəli surursürür. Bu nezeriyyeyenəzəriyyəyə goregörə isiqisıq klassikzklassik nəzəriyyələrin söylədiyi kimi fasilsəsiz deyil, diskret (yeni porsiyalarla) şəkildə şualanirşüalanır. Plank bu porsiyalara kvant adiadı verdi. Bu nezeriyyeninnəzəriyyənin paradoksalliginaparadoksallığına baxmayaraq (belebelə ki burada isiqinişığın sualanamsişüalanamsı eyni zamanda hemhəm dalgadalğa prosesi hemdehəm hisseciklerində hissəciklərin-kvantlarinkvantların axiniaxını kimi tesvirtəsvir olunurdu) o berkbərk ve maye cisimlerincisimlərin istilik sualanmasininşüalanmasının spektrlerinispektrlərini yaxshiyaxşi tesvirtəsvir edeedə bildi.
1905-ci ildeildə Albert EynsteynEynşteyn işığın kvant tebiətitəbiəti mövqeyindən çıxış ederəkedərək fotoeffekt hadisəsinin riyazi tesvirinitəsvirini ireliirəli sürür ve beləliklə fotoekkeftinfotoeffektin qirimizqırmızı serheddisərhəddi problemidproblemidə eöz ozhəllini hellini tapirtapır. EysteynEynşteyn Nisbilik nezeriyyesinenəzəriyyəsinə goregörə deyil, mehzməhz bu isineişinə goregörə 1921-ci ildeildə Nobel mukafatinamükafatına layiq gorulurgörülür.
1926-cicı ildeildə Nils Bor atomun kvant nezeriyyesininəzəriyyəsini ireliirəli surursürür. BoreBuna goregörə elektronlar nuvenüvə etrafindaətrafında sabit radiuslu, yeniyəni stasionar orbitlerorbitlər uzreüzrə herekethərəkət edir. Bu zaman onlar nenə suaşüa buraxirburaxır nedenədə ki udurlar. Elektron bir stasionar orbitdenorbitdən digerinedigərinə kecdikdekeçdikdə isiqişıq kvantlarininkvantlarının buraxilmasiburaxılması (sualanmasişüalanması) vevə ya udulmasiudulması kesilmezkəsilməz deyil, araliqaralıq veziyyetivəziyyəti olmadan sicrayiwlasıçrayışla basbaş verir.Bu zaman udulan vevə ya buraxilanburaxılan kvantinkvantın E-enerjisi, atomun stasionar ahllardakihallardakı enerjilerienerjiləri ferqinefərqinə beraberbərabər olur.
HV=E2-E1
Əgər keçid yuxarı səviyyədən aşağıya baş verirsə bu zaman spektrdə şülanma xətti əksinə baş verdikdə isə udulma xətti yaranır.
Eger kecid yuaxari seviyyeden awagiya baw verirse bu zaman spektrde sulanma xetti.eksine bas verdikde ise udulma xetti yaranir.
Borun bu postulatindan cixançıxan neticeyenəticəyə goregörə elektrmaqnitelektromaqnit suaşüa dalgasinindalğasının tezliyi, elektronun nivenüvə etrafindaətrafında firlanamfırlanma tezliyinetezliyinə goregörə deyil, atomun stasionar hallardakihallardakı enerji frqifərqi ileilə teyintəyin olunur. BelelkioleBeləliklə, kvant prinsipi iwidanişıqdan savayi hemdehəmdə elektronun hereketinehərəkətinə dedə samilşamil olundu. Bu nezeriyyenəzəriyyə elektromaqnit salglarindalğaların qzlarqazlar terefindentərəfindən udulamudulma vevə ya buraxilasiburaxılması zamanizamanı musahidemüşahidə olunan xettixətti spektlerispektrləri, kimyevikimyəvi birlesmelerinbirləşmələrin fiziki tebietinintəbiətinin basabaşa dusulmesidüşülməsi, kimyevikimyəvi elemnnletinelementlərin xasselerixassələri vevə Mendeleyevin dovrudövrü qanunu daha yaxshiyaxşi basabaşa usmeyedüşməyə imkan veridverir.
Sonradan kvant mexanikasimexanikası mikrodunyadamikrodünyada basbaş verenverən proslerinproseslərin tesvirindetəsvirində esasəsas nezerinəzəri aletealətə cevrildiçevrildi. Kvant mexanikasininmexanikasının inkifiinkişafı rzindeərzində klasikklassik fizikaninfizikanın qetiqəti determinizm prinsipindenprinsipindən imtina edilidedildi vevə Heyzenberqin qeyri-mueyyenlikmüəyyənlik prinsipi hakim prinsip kmikimi qebulolunudqəbul olundu.
Kvant tesevvurleritəsəvvürləri sayesindesayəsində atomlarinatomların nuvelerindenüvələrində vevə ulduzlarinulduzların derinliklerindedərinliklərində basbaş verenverən hadilserihadisələri, radioaktvliyiradioaktivliyi, elemntarelementar zerreciklerinzərrəciklərin fizikasinifizikasını, berkbərk cismin fizikasifizikası bevə asagiaşağı temperaturlar fizikasinifizikasını (yuskeciricilikyüksəkkeçiricilik vevə yujsesyüksək axilicilqiaxıcılq) izah etmeketmək mumkunmümkün oldu. Bu tesevvurlertəsəvvürlər fizikaninfizikanın bir coxçox tetbiqitətbiqi sahelerindesahələrinde-atom energetikasienergetikası, yarimkeciricileryarımkeçiricilər texniasitexnikası, lazerlerlazerlər ve s. sahelerdesahələrdə nezerinəzəri baza rolunu oynadioynadı.
== Nisbilik nezeriyyesi ==
| 