Azərbaycan (qəzet, 1918): Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 22:
== Azərbaycan (qəzet) yaranma tarixi AXC ==
''[[Azərbaycan]]'' qəzeti ondan əvvəl təxminən yarım əsrə yaxın bir müddət ərzində milli ziyalıların ölkənin adını daşıyan mətbuat orqanı yaratmaq, [[Qəzet|qəze]]<nowiki/>t çıxarmaq təşəbbüslərinin də davamı, məntiqi nəticəsi idi.[[1891]]-ci ildə tanınmış Azərbaycan ziyalısı [[Cəlal Ünsizadə]]<nowiki/>nin baş redaktoru olduğu ''Kəşkül'' qəzeti bağlandıqdan sonra ''Azərbaycan'' adlı qəzet çıxarmaq üçün rəsmi olaraq [[Tbilisi|Tiflis]]<nowiki/>də Baş Mətbuat İşləri İdarəsinə müraciət etmək arzusu da baş tutmamışdı. [[Təbriz]]<nowiki/>də Məşrutə hərəkatı dövründə nəşr edilən ''[[Azərbaycan]]'' qəzetinin də ömrü uzun sürə bilməmişdi. Bununla belə, [[XX əsr]]<nowiki/>in əvvəllərinin milli mətbuatında necə adlandırılmasından asılı olmayaraq, [[Azərbaycançılıq|azərbaycançı]] düşüncə üstün mövqeyə çıxmışdı. [[XX əsr]]<nowiki/>in əvvəllərində ''[[Azərbaycan]]'' adlanacaq mətbuat orqanını da zəmanə artıq hazırlamışdı. [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]<nowiki/>nin yaranması ilə ''[[Azərbaycan]]'' adlı qəzetin nəşrə başlamasının reallaşması milli mətbuatımızın tarixində təkcə ərazi olaraq ölkənin deyil, milli dövlətin adını ifadə edən mətbuat orqanının fəaliyyətə başlaması ilə əlamətdardır. Bu mənada, ''Azərbaycan'' qəzetinin rəsmi dövlət qəzeti kimi meydana çıxması [[Azərbaycan tarixi]]<nowiki/>nin mühüm hadisəsidir.
Qəzetin baş redaktoru [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]]<nowiki/>n ''Azərbaycan'' qəzeti haqqında yazırdı:
{{cquote|''Danışırlar ki, [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti|Azərbaycan]] qəzeti guya Müsavat partiyasına məxsus firqəvi bir qəzet imiş. Bu fəqərə barəsində bunu bəyan etməyi lazım bilirəm ki, qəzetimiz partiya qəzeti deyildir. Azərbaycan Qəzet [[1918]]-ci il [[15 sentyabr]] tarixdə [[Gəncə]] şəhərində nəşrə başlamış, altıncı saydan etibarən qəzetin nəşri [[Bakı]]<nowiki/>da davam etmişdi. İki dildə çıxan ''Azərbaycan q''əzetinin [[Azərbaycan dili]]<nowiki/>ndə 443, rus dilində isə [[438]] sayı çap olunub. İlk sayları ''Heyəti-idarə'', ''Heyəti-təhririyyə'' kimi ''Redaksiya heyəti'' mənasını ifadə edən məsul şəxslər qrupu tərəfindən çap ''Azərbaycan qəzeti'' edilən ''Azərbaycan'' qəzetinə müxtəlif vaxtlarda [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli,]] [[Ceyhun Hacıbəyli|Ceyhun Hacıbəyl]]<nowiki/>i, [[Xəlil İbrahim]], qəzetin rus variantına isə [[Şəfi bəy Rüstəmbəyli|Səfi bəy Rüstəmbəyli]] baş redaktorluq edib. nin [[rus dili]]<nowiki/>ndə nəşrinin baş redaktoru, [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]] [[Milli Məclisin Elm və Təhsil Komitəsi|Milli Məclisi]]<nowiki/>nin deputatı [[Şəfi bəy Rüstəmbəyli|Səfi bəy Rüstəmbəyli]]<nowiki/>nin tam bir istiqlalçı ruhu var idi. Onun sonralar 1[[933|933-]]<nowiki/>cü ildə İstanbulda qələmə aldığı və hazırda [[Salman Mümtaz]] adına [[Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivi]]<nowiki/>ndə saxlanılan ''[[27 aprel]] [[1920]]-ci il xatirələri'' adlı yazısı [[AXC]] hökumətinin süqutunun səbəbini gerçək surətdə əks etdirən qiymətli mənbədir. [[Şəfi bəy Rüstəmbəyli|Səfi bəy Rüstəmbəyli]] xatirələrində yazırdı: ''Nəhayət, [[27 aprel]] gecəsi saat 12-də Bakıda bütün idarə, məhəllə bolşeviklərin əlinə keçdi. Bununla aşağı-yuxarı ikillik Milli Azərbaycan [[İstiqlal qəzeti|istiqlal]] tarixi qapandı. milli [[Azəri Türk (jurnal)|azəri türkü]]<nowiki/>nün istiqlal ruhunu əlindən ala bilmədilər. İşğal zəfərləri yarımçıq qaldı. Məmləkətin həqiqi övladlarının istiqlal uğrundakı qan ilə boyanmış və müttəhid bir kütlə halındakı gənc övladlarının hürriyyət və istiqlaliyyət ruhu ilə istiqlal hələ yürüyür. İmanın qüvvəsi, istiqlalın təbcili bizdə [[Bakı]] və [[Azərbaycan]] yaşadıqca yaşayacaq və bütün türk ellərini istiqlal ilə sevindirəcəkdir.
Dövrün görkəmli ziyalıları rəsmi dövlət orqanının ətrafında birləşərək [[Azərbaycan]]çıların möhkəm cəbhəsini yaratmışdılar. Azərbaycan çıların fikrinə görə, Azərbaycan məfhumu [[Coğrafiya|coğraf]]<nowiki/>i bir mənadan ziyadə fikir və əməl şəklində təcəssüm edir. İstiqlal xaricində onun üçün bir Azərbaycan yoxdur.'' Beləliklə, ''Azərbaycan'' qəzeti azərbaycançı fikirlərin və əməllərin, istiqlal idealının qəzeti idi. Tədqiqatçıların fikrincə, [[Azərbaycan Qəzeti (1945-1946)|''Azərbaycan'' qəzeti]] [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]<nowiki/>nin fəaliyyətinin mətbu salnaməsidir. ''Azərbaycan'' qəzetinin [[Gəncə]] və [[Bakı]] nəşrlərində [[Xalq Cümhuriyyəti binası|Xalq Cümhuriyyəti]] hökumətinin həyatında baş vermiş bütün hadisələr və proseslər özünün layiqli əksini tapıb. [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin dövlət rəmzləri|Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]<nowiki/>nin istiqlal bəyannaməsi, [[AXC]] [[Milli Məclis]]<nowiki/>inin işə başlaması və fəaliyyəti, Bakının [[Qafqaz İslam Ordusu]] tərəfindən azad olunması, [[Bakı Dövlət Universiteti]]<nowiki/>nin yaradılması, dövlət müstəqilliyinin ildönümünün qeyd edilməsi, hətta hakimiyyətin bolşeviklərə təhvil verilməsi zərurəti və s. kimi tarixi hadisələri bütün təfərrüatı ilə öyrənmək üçün ''[[Azərbaycan]]'' qəzeti mötəbər mənbədir. ''[[Azərbaycan]]'' çılar mövzusundan asılı olmayaraq, haqqında söz açılan məsələlərə müstəqil dövlətin formalaşdırılması və möhkəmləndirilməsi mövqeyindən yanaşır, yeni qurulmuş milli hökumətin ideyalarını və əməli addımlarını xalqa çatdırırdılar.
Görkəmli publisist [[Məhəmməd ağa Şahtaxtlı|Məhəmmədağa Şahtaxtlı]]<nowiki/>nın ''Azərbaycanda darülfünun'' məqaləsində ölkədə universitet açılması hadisəsi müstəqil dövləti qurmağın, inkişaf etdirməyin və qorumağın mühüm vasitələrindən biri olaraq dəyərləndirilir. [[Məhəmməd ağa Şahtaxtinski|Məhəmmədağa Şahtaxtlı]]<nowiki/>ya görə: ''[[Darülfünun|Darülfün]]<nowiki/>un olmazsa... ümumi''
maarifə aid orta məktəblərimizdə dərs verəcək müəllimlərimiz olmaz. Naxoşlarımızı müalicə edəcək təbiblər yetişməz. Hüquqşünas alimlər bulamayız ki, mal və mülk üçün münaqişə edən vətəndaşlarımızı... mühakimə etsin... Mədəni həyatın şəraitinə və amillərinə təhdid nəzərilə baxıldıqda o dəqiqə görünür ki, bu həyatın mənbəyi, sərçeşməsi mabədəl qəvalül-darülfünundur. [[Darülfünun|Darülfün]]<nowiki/>undan əl çəkmək mədəni həyatdan rugərdan olmaqdır''.<ref>Ülviyyə Tahirqızı Xalq Cəbhəsi.-2014.-28 iyun.-113.-S.11.</ref>
== Redaktorları ==
|