Kanada: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 445:
* İlk xalqlar: 4.43% - Bu insanlar özlərini ilk xalqlar adlandırırlar, çünki onlar hələ avropalılar buraya köç etməmişdən əvvəl bu torpaqlarda yaşayıblar.
==
[[Şəkil:
Kanada coğrafiyası geniş və çoxşaxəlidir. Torpaq sahəsi Şimali Amerika qitəsinin təxminən 40%-ini təşkil edir. Kanada sahəsinə görə [[Rusiya]]dan sonra dünyada ikinci ölkədir. 9,984,67 milyon km² (torpaq: 9,093,507 km² .su: 891,163 km²) ərazini tutan Kanada, [[Rusiya]]nın ərazisinin təxminən 3/5 -ü qədəri boydadır. [[Avstraliya]]dan 1.3 dəfə böyük, [[Avropa]]dan isə bir qədər kiçikdir və [[Böyük Britaniya]]dan 40.9 dəfə böyükdür. Kanadanın və ümumilikdə dünyanın ən şimalda yerləşən yaşayış məntəqəsi Kanada hərbi qüvvələrinə məxsus olan və Elsmir adasının ən şimal nöqtəsində yerləşən Alert qəsəbəsidir. Şimal maqnit qütbü Kanada sərhədləri çərçivəsində yerləşir. Lakin son müşahidələr onu göstərir ki, maqnit qütbü [[Sibir]]ə doğru öz istiqamətini dəyişir. 2005-ci ildə Ottavada Kanada təbii sərvətlər nazirliyi nəzdində yerləşən geomaqnit labaratoriyasının idarə başçısı Larri Nyuit öz çixışında söyləyib ki, "400 ildən artıq Kanadaya məxsus olan dünyanın şimal maqnit qütbü ölkəni tərk edib".
Kanada Qərbdə Sakit okeanı ilə şərqdə [[Atlantik okeanı]] arasında, cənubda ABŞ və şimal-qərbdə ([[Alyaska]]),şimalda [[Şimal Buzlu okeanı]] arasında böyük ərazi tutur – (buna görə də ölkənin devizi "dənizdən dənizə"). Kanadanın [[Nyufaundlend]] sahilindən cənubda isə Fransanın xarici torpaqları sayılan [[Sen-Pyer və Mikelon]] adaları yerləşir. 1925-ci ildən Kanada [[Şimal qütbü]]n müəyyən hissələrinə iddia edir. Lakin bu ümumi qanunlara zidd hesab olunur. Ölkənin ərazisi bir çox təbii zonalarla ( Arktika buzlaqlarından tutmuş çöllərə qədər) təmsil olunur. Relyefində düzənliklər üstünlük təşkil edir. Qərbində uzanan [[Kordilyer]] dağ sistemi insanların təsərrüfat fəaliyyətini çətinləşdirir. Lakin Kanadanın [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]]-la sərhəd olması, tarixən ölkədə işgüzar insanların məskunlaşması və üç okean sularının onu əhatə etməsi ölkənin sürətlə inkişaf etməsinə səbəb olmuşdur.
[[Şəkil:Kanadanın şimalındakı adalar.gif|thumb|350x350px|Kanadanın şimal-şərqindəki adalar qrupu]]
▲Kanada Qərbdə Sakit okeanı ilə şərqdə [[Atlantik okeanı]] arasında, cənubda ABŞ və şimal-qərbdə ([[Alyaska]]),şimalda [[Şimal Buzlu okeanı]] arasında böyük ərazi tutur – (buna görə də ölkənin devizi "dənizdən dənizə"). Kanadanın [[Nyufaundlend]] sahilindən cənubda isə Fransanın xarici torpaqları sayılan [[Sen-Pyer və Mikelon]] adaları yerləşir. 1925-ci ildən Kanada [[Şimal qütbü]]n müəyyən hissələrinə iddia edir. Lakin bu ümumi qanunlara zidd hesab olunur. Ölkənin ərazisi bir çox təbii zonalarla ( Arktika buzlaqlarından tutmuş çöllərə qədər) təmsil olunur. Relyefində düzənliklər üstünlük təşkil edir. Qərbində uzanan [[Kordilyer]] dağ sistemi insanların təsərrüfat fəaliyyətini çətinləşdirir. Lakin Kanadanın [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]]-la sərhəd olması, tarixən ölkədə işgüzar insanların məskunlaşması və üç okean sularının onu əhatə etməsi ölkənin sürətlə inkişaf etməsinə səbəb olmuşdur.
[[Şəkil:Böyük göllər.jpg|left|thumb|592x592px|Kanadanın birlikdə "Great Lakes" adlanan gölləri]]
Kanada da Makkenzi və Müqəddəs Lavrenti çayları bu ölkənin ən uzun çayları hesab edilir. Kanada ərazisindəki buzlaqların miqdarına görə dünyada 3-cü yeri tutur (Antraktida və Qrelandiyadan sonra). Kanada dünyanın ən uzun sahil xəttinə sahibdir. Ölkənin sahil xətti bütövlükdə 243.042 km uzunluğa sahibdir. Həmçinin Kanadanın Amerika Birləşmiş ştatları ilə sərhəddi dünyanın ən uzun sərhəd xətti (8,891 km) hesab olunur. Kanadanın Arktik adaları, həmçinin Baffin, Viktoriya və Ellesmere adaları dünyanın ən böyük adası içərisində yer alır. Bunlardan ən böyüyü Baffin adasıdır. Kanadada 2 milyondan çox göl var. Kanada dünyada ən çox gölə sahib olan ölkədir. Kanadadakı 563-dən çox gölün sahəsi 100 km<sup>2</sup>-i keçir. Həmçinin Kanada dünyada ən çox şirin su ehtiyatına sahib ölkədir. Kanadanın ən böyük gölləri aşağıdakılardır:
Sətir 499 ⟶ 500:
|Saskatchewan and Alberta
|}
[[Şəkil:Canada river lake and mountain.jpg|left|thumb|
▲== Əyalət və bölgələr ==
Kanada 10 əyalətə (qərbdən şərqə doğru: [[Britaniya Kolumbiyası]], [[Alberta]], [[Saskaçevan]], [[Manitoba]], [[Ontario]], [[Kvebek]], [[Nyu-Brunsvik]], [[Şahzadə Eduard Adası]], [[Yeni Şotlandiya]] və [[Nyufaundlend və Labrador]]) və 3 bölgəyə (qərbdən şərqə doğru: [[Yukon]], [[Şimal-Qərb Əraziləri]] və [[Nunavut]]) ayrılmışdır. Əyalətlərin federal rəhbərlikdən geniş nisbətdə muxtariyyəti varsa da bölgələrin müstəqilliyi daha azdır.
| |||