Günəş tutulması: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
[[Şəkil:Solar_eclipse_1999_4_NR.jpg|thumb|150px|1999 il tam tutulması]]
[[Şəkil:Solar eclipse at kashima Japan May 21 2012.jpg|thumb|150px|2012 il həlqəvi tutulması]]
'''Günəş tutulması''' -[[Günəş]] və [[Ay]] tutulmaları ən maraq-lı təbiət hadisələrindəndir. Bıı hadisələr qədim zamanlardan indiyə qədər bütün dövrlərdə insanları həmişə düşündür-müşdür. Hələ 3000 il bundan əvvəl Çin astronomları Günəş və [[Ау tutulmaları]]<ref>C. М. Quluzadə  "Klassik astronomiya"</ref>-nın baş vermə vaxtını əvvəlcədən təyin edə bilirdilər. Müasir astronomiya isə Günəş və Ау tutulmalarının Yer səthi-nin hansı hissəsində və nə vaxt baş verə-cəyini çox böyük dəqiqliklə təyin etmə-yə imkan verir.Ауın Günəş diskinin qarşısını kəsməsinə və ya örtməsinə Günəş tutulması deyilir. Günəş tutulması qismən, tam və halqavari ola bilər. Günəş tutulması Ay Yerlə Günəş arasında olanda, yəni təzə Ay fazasında baş verir. [[Təzə Ay fazası]]<nowiki/>nda Ay Günəş şüalarının qarşısını kəsir və Yerə tərəf konus şəkilli kölgə buraxır. Yer səthinin tam kölgə bölgəsində olan müşa-hidəçi üçün tam Günəş tutulması, yarımkölgədəki müşahidəçi üçün isə qismən Günəş tutulması baş verir.Ayın orbit müstəvisi ekliptika müstəvisi ilə 05<sup>o</sup>09'-lik bu­caq əmələ gətirdiyindən hər təzə Ay fazası Günəş tutulması ilə nəticələnmir. Günəş tutulmasının baş verməsi üçün təzə Ay fazası Ay orbitinin düyünlərinə və ya ona yaxın yerlərə təsadüf etməlidir. Yəni Günəş tutulmasının gerçəkləşməsi üçün təzə ay fazasında Ay [[ekliptika müstəvisi]]<nowiki/>ndə və ya ondan kiçik bucaq məsafəsində olmalıdır. Ayın Günəşə və Yerə görə vəziyyətindən asılı olaraq bəzən Ayın bucaq diametri Günəşinkindən kiçik olur. Bu halda Ayın buraxdığı kölgə konusunun təpəsi Yer səthinə çatmır. Onda Ay diski Günəş diskini tamam örtə bilmir, onun kənar-larında işıqlanmış halqa görünür. Belə tutulma halqavari Günəş tutulması adlanır.
 
Yer səthində Ay kölgəsinin eni maksimum 270&nbsp; km-dir. Yarımkölgəninki isə 6700 km olur. Tam tutulmada Günəşin xromosfer və tac hissəsinin müşahidəsi üçün əlverişli şərait yaranır. Tam Günəş tutulması maksimum 7<sup>m</sup>.5, qismən tutulma 3<sup>h</sup>.5, halqavari tutulma isə təxminən 12<sup>m</sup> davam edə bilər. Ək-sər hallarda tam Günəş tutulmaları cəmi 2-3<sup>m</sup> davam edir.[[Venera]] və [[Merkuri]] də Günəş diski qarşısından keçərkən tutulma törədir.
 
== 2017-ci il üçün Günəş tutulması ==