İrəvan xanlığı: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 258:
 
[[1807]]-[[1808]]-ci illərdə [[Cənubi Qafqaz]]ı güzəştə getmək istəməyən Qacarlar İranı Rusiyanın sülh təklifini qəbul etmədi. Rus qoşunları bundan bir bəhanə kimi istifadə edərək 1808-ci ildə İrəvan istiqamətində yenidən - ikinci dəfə hücuma keçdilər.<ref>A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu. İrəvan xanlığı (Rusiya işğalı və ermənilərin Şimali Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi).s.205.</ref> 1808-ci il sentyabrın əvvəllərində [[İvan Qudoviç|Qudoviç]] [[Pəmbək (Göyçə)|Pəmbək]]<nowiki/>dən çıxaraq altı minlik qoşun və 12 top ilə İrəvan istiqamətində hərəkət etdi. Bu yürüşdə rus qoşunlarının tərkibində 500 nəfərdən ibarət erməni süvariləri də iştirak edirdilər.<ref name="Fuad Əliyev">Fuad Əliyev, Urfan Həsənov. İrəvan xanlığı. s.154.
</ref> Rus qoşunlarının gec-tez xanlığa yenidən yürüş edəcəyini hiss edən irəvanlı Hüseynqulu xan müəyyən müdafiə tədbirləri görə bilmişdi. O, İrəvanda hakimiyyətə gələn kimi, qalanın müdafiəsini gücləndirərək, [[Zəngi çayı]]<nowiki/>ndan başlayan və qalanın ətrafını əhatə edən xəndəyi daha da dərinləşdirmiş və qala qarnizonunun tərkibini artırmışdı.<ref>Elçin Teymur oğlu Qarayev. Azərbaycanın İrəvan bölgəsinin tarixindən(XVII yüzilliyin sonu–XIX yüzilliyin ortalarında).s.178.</ref> Həmçinin 1807-ci ildə bağlanmış [[Fransa-İran müqaviləsi (1807)|Fransa - Qacar müqaviləsinə]] görə,<ref>[https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Treaty_of_Finkenstein_1807.jpg '''Finkenşteyn müqaviləsi''' ''sənədin əsli'']</ref> Fransadan İrana general Qardanın başçılığı ilə bir dəstə mühəndis gətirilmişdi. İrəvanın strateji əhəmiyyəti nəzərə alınaraq, onların bir hissəsi şahın xahişi ilə İrəvana aparıldılar və qalanın müdafiəsini möhkəmləndirməyə başladılar.<ref>A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu. İrəvan xanlığı (Rusiya işğalı və ermənilərin Şimali Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi).s.205.</ref> Bunun şahidi olan qraf Qudoviç yazırdı: {{Sitat|İrəvan qalası Avropa hərbi qaydaları üzrə möhkəmləndirilib, onun iki divarı, xəndəyi və torpaqdan düzəldilmiş səddi vardı. Təpənin üstünə əvvəllər burada yerli hərbçilər tərəfindən tətbiq edilməyən karteçlə işləyən toplar qoyulmuşdu. İrəvanlılar fuqas bombalarından istifadə edirdilər ki, bu da fransız mühəndislərinin fəaliyyətinin bəhrəsidir.<ref>Бутков П.Г. Материалы для новой истории Кавказа с 1722 по 1803 г.г.s.254.</ref>}}
 
Rus qoşunlarının hərəkəti İrəvanın yeni sərdarı Hüseynqulu xanı xeyli narahat etdi. O, təcili surətdə dəstələri ilə [[Abaran mahalı|Abarana]] gedib rus qoşunlarının qarşısını almağı qərara aldı. [[1808]]-ci il sentyabrın 26-da baş verən toqquşma zamanı İrəvan döyüşçüləri məğlub olub geri çəkildilər. Ertəsi günü şəxsən Qudoviçin başçılıq etdiyi rus qoşunlarının bir dəstəsi asanlıqla "Üç kilsə" monastırını işğal edərək, İrəvan yaxınlığındakı Qarabağ kəndində düşərgə salmağa müvəffəq oldu. Belə olduqda, sərdar Hüseynqulu xan qardaşı [[Həsən xan Qacar|Həsən xan]]ın komandanlığı altında qalada iki minlik qarnizon qoyaraq, özü beş min döyüşçü ilə qaladan çıxdı və Heydər çay sahilində düşərgə saldı.<ref name="Fuad Əliyev"/><ref>A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu. İrəvan xanlığı (Rusiya işğalı və ermənilərin Şimali Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi).s.206.</ref><ref>Elçin Teymur oğlu Qarayev. Azərbaycanın İrəvan bölgəsinin tarixindən(XVII yüzilliyin sonu–XIX yüzilliyin ortalarında).s.179.</ref>
Sətir 307:
Havaların çox isti keçməsi, əsgərlər arasında dəhşətli xəstəlik yayılması, avqust ayında gəlməsi gözlənilən mühasirə artilleriyasının gecikməsi rus qoşununun vəziyyətini çətinləşdirməyə başlamışdı. Mövcud vəziyyət barədə Paskeviçə məlumat verən Krasovski, ondan Üçkilsəyə doğru çəkilməyə icazə aldıqdan sonra 21-də gecə yarısı öz dəstəsi ilə geri çəkildi.<ref>A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu. İrəvan xanlığı (Rusiya işğalı və ermənilərin Şimali Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi).s.228.</ref>
 
İrəvan xanının köməyinə tələsən [[Abbas Mirzə|Abbas Mirzə Qacar]] öz qüvvələrini cəmləşdirib avqustun 17-də [[UşağanUşağa döyüşü|Uşağa vuruşması]]<nowiki/>nda rus qoşunlarına ağır zərbə endirdi. [[Qacarlar|Qacar qorçu]]<nowiki/>ları [[Rusiya İmperiyası|rus soldatları]]<nowiki/>nı qəfil yaxaladılar, səhər saat 7-dən gündüz saat 4-dək davam edən qanlı döyüş Üçkilsənin 2 verstliyində başa çatdı. Döyüşdən qaçan Krasovski Üçkilsə monastırına sığındı.<ref>Elçin Teymur oğlu Qarayev. Azərbaycanın İrəvan bölgəsinin tarixindən(XVII yüzilliyin sonu–XIX yüzilliyin ortalarında).s.234-235.</ref> Bu hadisədən xəbər tutan Paskeviç, öz qüvvələrinin bir hissəsini Krasovskiyə köməyə göndərdi.<ref>Fuad Əliyev, Urfan Həsənov. İrəvan xanlığı. s.162.</ref>
 
Paskeviç Qarababada knyaz [[Georgi Eristov|Eristov]]<nowiki/>un başçılığı ilə bir dəstə qoyaraq, 1827-ci il avqustun 20-də İrəvana doğru hərəkət etdi. Abbas Mirzə Qacar isə Sərdarabaddan 15 verst aralıda yerləşən [[Qaraqala (Sərdarabad)|Qaraqala qalası]]<nowiki/>na, sonra isə [[Maku]]<nowiki/>ya çəkildi. O geri çəkildikdən arxası ilə Hüseynqulu xan da qalanı qardaşına tapşıraraq ailəsi ilə bir yerdə Makuya çəkildi. Rus qoşununun əsas qüvvələri sentyabrın 5-də Üçmüəzzinə gəlib çatdılar.<ref>Elçin Teymur oğlu Qarayev. Azərbaycanın İrəvan bölgəsinin tarixindən(XVII yüzilliyin sonu–XIX yüzilliyin ortalarında).s.237,241.</ref><ref>Щербатов. Генерал-фельдмаршал князь Паскевич, его жизнъ и деятелъность.s.309.</ref>