Avstraliya: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 59:
}}
'''Avstraliya''' və ya rəsmi adı ilə '''Avstraliya İttifaqı''' ({{lang-en|Commonwealth of Australia}}), <small>oxunuş</small> {{IPA|[əˈstreɪljə]}},
Avstraliya ərazisi təqribən 60 min il əvvəldən etibarən [[Avstraliya aborigeni|Avstraliya aborigenləri]] tərəfindən məskunlaşmış ərazi olmuş, 18-ci əsrin sonlarından etibarən isə bu əraziyə ingilis müstəmləkəçiləri gəlməyə başlamışdır. Avstraliya aborigenlərinin danışdığı dillər öz sinfinə görə [[Avstraliya dilləri|250 qrupa]] bölünür. 1606-cı ildə qitənin [[hollandlar]] tərəfindən kəşf edilməsindən sonra bu ərazi Yeni Hollandiya adlandırılmışdır. 1770-ci ildə [[Böyük Britaniya]] Avstraliyanın şərq sahillərini kəşf etmiş və bura ərazi iddiası irəli sürmüşdür. 26 yanvar 1788-ci il tarixindən etibarən britaniyalılar öz ölkəsində qaydalara tabe olmayan şəxsləri [[Yeni Cənubi Uels]] əyalətindəki koloniyalara sürgün etməyə başlamışdır. Həmin tarix hal-hazırda Avstraliyanın milli bayramı olaraq hər il müntəzəm şəkildə qeyd olunur. İllər keçdikcə bu əraziyə köç edənlərin sayı da stabil şəkildə artmağa başlamış və artıq 1850-ci ilə qədər qitənin böyük hissəsi kəşf olunmuş, həmçinin özünü idarəetmə hüququna sahib olan beş kral koloniyası qurulmuşdur. 1 yanvar 1901-ci ildə altı koloniya federasiyalaşmaq barədə qərar qəbul etmiş və Avstraliya İttifaqı formalaşmışdır. Altı ştat və on federal ərazidən ibarət olan Avstraliya hazırda stabil liberal demokratik siyasi sistemi ilə idarə olunur.
İnsanlar tərəfindən məskunlaşmış ən düzənlik<ref>{{Cite news|url=http://www.smh.com.au/news/National/Map-from-above-shows-Australia-is-a-very-flat-place/2005/01/21/1106110947946.html|title=Map from above shows Australia is a very flat place|date=21 yanvar 2005|last=Macey|first=Richard|publisher=The Sydney Morning Herald|accessdate=21 avqust 2018}}</ref> və ən quru qitə olan Avstraliyanın sahəsi 7,617,930 kvadrat kilometrdir.<ref>{{cite web | url = https://www.australia.gov.au/about-australia/our-country/the-australian-continent | title = The Australian continent | publisher = Bureau of Meteorology | accessdate = 21 avqust 2018}}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.ga.gov.au/scientific-topics/national-location-information/landforms/deserts | title = Deserts | work = Geoscience Australia | publisher =Australian Government | accessdate = 21 avqust 2018}}</ref> Ərazinin olduqca böyük olması səbəbilə ölkədə müxtəlif relyef formalarına rast gəlmək mümkündür. Belə ki, Avstraliyanın mərkəzi hissəsi [[səhra]]<nowiki></nowiki>larla, şimal-şərq hissəsi tropik meşələrlə, cənub-şərq hissəsi isə [[dağ]]<nowiki></nowiki>larla əhatə olunmuşdur.<ref name="auto">{{cite web|url=http://www.environment.gov.au/parks/national-landscapes/index.html |title=Parks and Reserves—Australia's National Landscapes |publisher=Environment.gov.au |date=23 noyabr 2011 |accessdate=21 avqust 2018 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120104114011/http://environment.gov.au/parks/national-landscapes/index.html |archivedate=4 yanvar 2012 }}</ref> Buna baxmayaraq, [[əhali sıxlığı]] hər kvadrat kilometrə 2.8 nəfər düşür ki, bu da dünyada ən aşağı göstəricilərdən biri hesab olunur. Avstraliya dağ-mədən sənayesi, telekommunikasiya, bankçılıq və emaledici sənaye sahələrindən yüksək gəlir əldə edir.<ref>{{cite book|last=Cassen|first=Robert |authorlink= Robert Cassen|title=Rich Country Interests and Third World Development |publisher=Taylor & Francis |year=1982 |location=United Kingdom|isbn=978-0-7099-1930-8}}</ref><ref>{{cite web|url=http://finance.ninemsn.com.au/newsbusiness/8362821/australia-wealthiest-nation-in-world-report |title=Australia, wealthiest nation in the world |date=20 oktyabr 2011 |accessdate=21 avqust 2018 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120721013637/http://finance.ninemsn.com.au/newsbusiness/8362821/australia-wealthiest-nation-in-world-report |archivedate=21 iyul 2012 |df= }}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.smh.com.au/executive-style/luxury/australians-the-worlds-wealthiest-20111101-1mt2r.html|title=Australian's the world's wealthiest|date=31 oktyabr 2011|accessdate=21 avqust 2018|work=The Sydney Morning Herald}}</ref> Avstraliya aborigenlərinin qaya üzərində çəkdiyi rəsmlər isə dünyanın ən qədim və ən zəngin incəsənət nümunələrindən hesab edilir.
Dünyada nominal ÜDM-nin həcminə görə 13-cü, [[alıcılıq qabiliyyəti pariteti]] göstəricisinə görə 19-cu yerdə qərarlaşan Avstraliya yüksək [[İnkişaf etmiş ölkələr|inkişaf etmiş]] ölkədir. Adambaşına düşən gəlirin səviyyəsinə görə dünya ölkələri arasında 10-cu yeri tutan bu ölkə yüksək gəlirli iqtisadiyyatı ilə fərqlənir. Regional güc hesab olunan Avstraliya hərbi xərclərin həcminə görə 13-cü yerdədir.<ref>https://www.sipri.org/sites/default/files/2018-04/sipri_fs_1805_milex_2017.pdf</ref> Ölkə əhalisinin 26%-ni immiqrantlar təşkil edir ki, bu da dünya ölkələri arasında 9-cu ən yüksək göstəricidir.<ref>{{cite web|url=http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/Lookup/by+Subject/2071.0~2016~Main+Features~Cultural+Diversity+Article~20?OpenDocument&ref=story|title=Main Features — Cultural Diversity Article|first=c=AU; o=Commonwealth of Australia; ou=Australian Bureau of|last=Statistics|website=www.abs.gov.au}}</ref> Həyat keyfiyyəti, tibb, təhsil, iqtisadi və mülki azadlıqlar, həmçinin siyasi hüquqların yüksək səviyyədə təmin olunması nəticəsində Avstraliya hazırda qlobal [[insan inkişafı indeksi]]nə görə ikinci yerdədir.<ref name="World Audit">{{cite web|url=http://www.worldaudit.org/countries/australia.htm|title=Australia: World Audit Democracy Profile|work=WorldAudit.org|accessdate=21 avqust 2018| archiveurl=https://web.archive.org/web/20071213032213/http://www.worldaudit.org/countries/australia.htm| archivedate= 13 dekabr 2007 | deadurl=no}}</ref> Avstraliya hal-hazırda [[BMT]], [[G20]], [[Millətlər Birliyi]], [[ANZYUS]], [[İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı]], [[Dünya Ticarət Təşkilatı]], [[Asiya-Sakit Okean İqtisadi Əməkdaşlığı]], Sakit Okean adaları forumu və [[Cənub-Şərqi Asiya Ölkələri Assosiasiyası]] kimi təşkilatların üzvüdür.
== Etimologiya ==
| |||