Uzun Həsən: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Yoxa lənət
Sətir 37:
1468-ci ildə Uzun Həsən heç bir çətinlik çəkmədən Azərbaycanın cənubunu və Qarabağı tutdu. Qaraqoyunluların xeyli hissəsi ağqoyunlularla birləşdi. [[Təbriz]] Ağqoyunlu dövlətinin paytaxtı oldu. Beləliklə, [[Qaraqoyunlu dövləti]] süquta uğradı, [[Ağqoyunlu dövləti]] onu əvəz etdi.
 
===Trabzon məsələsi===
== Hakimiyyəti ==
 
===Trabzon məsələsi===
Hər tərəfdən düşmənlərlə əhatə olunmuş bu kiçik dövlətin başçısı öz müttəfiqlərini [[Osmanlı imperiyası]]nın [[Avropa]]ya doğru genişlənməsindən qorxuya düşən qərb dövlətləri arasında axtarır. Uzun Həsən öz müşavirləri vasitəsilə bir neçə Avropa ölkəsi ilə ona odlu silah yardımı göstərilməsi barədə danışıqlar aparır. Həmin yardım [[Qara dəniz]] və [[Aralıq dənizi]] vasitəsilə Uzun Həsənin müttəfiqi, Ağqoyunlu tayfaları ilə qədimdən əməkdaşlıq edən və [[Qaraman bəyliyi]]nin qərb sərhədlərində yerləşən yunan [[Trabzon imperiyası|Trapezund imperiyası]] üzərindən keçib gəlməli idi.
 
Sətir 46 ⟶ 44:
Uzun Həsəni neytrallaşdırmaq üçün II Mehmet Trapezund üzərinə hücuma keçərkən Sara xatunu və onun başçılıq etdiyi heyəti də özü ilə götürür. [[1461]]-ci il oktyabrın 26-da Trapezundun mühasirəsi qələbə ilə nəticələnir. Sara xatun sultanı inandıra bilir ki, Trapezund çarlığının xəzinəsindəki sərvətin bir hissəsi onun gəlini Dəspinə xatuna çatmalıdır və həmin iri məbləği də götürüb, özü ilə vətənə aparır.
[[Ağqoyunlu dövləti]] Qara dənizdən keçən ənənəvi ticarət yolunu itirmiş olur. Bundan sonra osmanlılar Uzun Həsənin digər bir müttəfiqini – Qaraman bəyliyini də tutub, onu faktiki olaraq [[Aralıq dənizi]]nə çıxışdan da məhrum edirlər.
 
===Qaraqoyunluların məğlub edilməsi===
[[Şəkil:Salvator Rosa - Warrior - WGA20062.jpg|thumb|Cahanşah Həqiqi]]
Osmanlılar Qaraqoyunlu [[Cahanşah Həqiqi]]ni və teymurilərdən olan Əbu Səidi Uzun Həsənlə mübarizəyə təhrik edirlər. [[1467]]-ci ildə bütün bunların nəticəsində Cahanşah Təbrizdən öz qoşunu ilə [[Diyarbəkir]]ə tərəf hərəkət edir. Osmanlı sultanı II Mehmet oğlu şahzadə Bayazidi ona köməyə göndərəcəyini vəd edir. Düşmənin planlarından xəbər tutan Uzun Həsən gözlənilmədən Muş düzündə onların qarşısına ([[Muş döyüşü]]) çıxır. Cahanşah məğlubiyyətə uğrayıb, geri çəkilir. Uzun Həsən onu təqib edərək, gecə düşmənin [[Ərzincan]] yaxınlığındakı düşərgəsinə hücum çəkir. Qaraqoyunlu ordusunun qalıqları məhv edilir, Cahanşah Həqiqi öldürülür. Bir müddətdən sonra Uzun Həsən [[Xoy]] şəhəri yaxınlığında Cahanşahın Qaraqoyunlu dövlətini bərpa etmək etmək istəyən oğlu Həsənəlini də məğlub edir. Uzun Həsən Cahanşahın başını onun müttəfiqi [[Əbu Səid]]ə, Həsənəlinin başını isə sultan II Mehmetə göndərir.
 
===Teymurilərin məğlub edilməsi===
Cahanşahın süqutundan sonra teymuri Əbu Səid öz müttəfiqi Həsənəlini müdafiə etmək pərdəsi altında Azərbaycan üzərinə hücuma keçməyə hazırlaşmışdı. Hətta Sara xatunun sülh şərtləri ilə onun hüzuruna göndərilməsi də Əbu Səidi bu addımı atmaqdan çəkindirmədi. Keçmiş müttəfiqi şirvanşahın köməyinə bel bağlayan Əbu Səid [[Şirvan]]a doğru hərəkət edir. Lakin Şirvanşah [[I Fərrux Yasar|Fərrux Yasar]] Ərdəbil hakimi [[Şeyx Heydər]]lə birlikdə Uzun Həsənin tərəfinə keçir və Əbu Səidin qoşunları tamamilə blokadaya alınır. Orduda aclıq başlanır. Uzun Həsən Əbu Səidin danışıq təklifini qəbul etmir və gözlənilmədən düşmən qoşununa hücum çəkib, onu pərən-pərən salır. Bu döyüş tarixə [[Mahmudabad döyüşü]] kimi daxil olmuşdur. Əbu Səid qaçmağa cəhd göstərsə də, onu tutub edam edirlər. Həsənəli isə Uzun Həsənin oğlu Uğurlu Məhəmmədin əlində ölür.<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/aq-qoyunlu-confederation Ağqoyunlu - Encyclopedia Iranica]</ref>
 
===Ağqoyunlu imperiyasının yaranması===
[[Şəkil:Akkoyunlular2.jpg|left|thumb|320px|Uzun Həsənin yaratdığı [[Ağqoyunlu dövləti]]nin sərhədləri]]
[[Qaraqoyunlular dövləti]] süqut edir, [[Teymurilər dövləti]] isə həddən artıq zəifləyir. Uzun Həsən Azərbaycanın əsasında Qərbi İranın, İraqın, Ermənistanın, Kürdüstanın, Diyarbəkirin, Şərqi Gürcüstanın və digər kiçik dövlətlərin də daxil olduğu möhtəşəm bir dövlət qurur. Həmin dövlətin paytaxtı isə Azərbaycanın paytaxtı [[Təbriz]] olur.
Sətir 63 ⟶ 64:
Uzun Həsənin parlaq qələbələrindən sonra Ağqoyunlu dövlətinin nüfuzu artır. Uzun Həsən və onun mahir sərkərdələri olan Məhəmməd Bağır Mirzə, Mirzə Yusif xan, Uğurlu Məhəmməd, Zeynal bəy və başqalarının adları Azərbaycanın sərhədlərindən də çox-çox uzaqlarda məşhurlaşır. Uzun Həsənin özünü Əmir Teymur və Makedoniyalı İskəndərlə müqayisə edirlər. Uzun Həsənin müasiri Fəzlullah ibn-Ruzbihan Xunci yazırdı: {{sitatın əvvəli}}"Xaqan əl-afaq, sahib-qıran, muin əl-xilafə vəs-səltənə Əbu-nəsr Həsən Bahadır xan Qaraqoyunluların cahan şahlığına son qoydu. Onlar dünyanın hakimiyyət düzündə alaq otları idi. O, Cahan şahın xəzinə alovundan şam yandırmaq istəyən oğlu Həsən Əliyə ölüm şərbətini daddırdı. Uzaq Otrar və Kaşğar vilayətlərindən yüz min döyüşçü ilə Qarabağ üzərinə hücuma gələn teymuri sultan Əbu Səidin yasəmən bağını qara bağa döndərdi. Beləliklə, cəmisi bir neçə il ərzində o, öz hakimiyyətinin sərhədlərini Fəratdan Amu-Dəryaya və Rumdan Ümman adalarına qədər genişləndirdi. Onun atlarının ayaqları altında gürcülərin torpaqları dəfələrlə tapdandı. O, öz bayrağını Ruma və Suriyaya qədər apardı. O, sərhədyanı torpaqlarını və yolları qoruyub müdafiə etdi və bununla da İslamın rəmzlərinə yeni can verdi. O, çox böyük səxavət göstərib, 400-dən artıq dini xeyriyyə idarəsi (zaviyə və ribat və xanəgah) yaratdı..."{{sitatın sonu}}
 
===Uzun Həsənin islahatçılıq fəaliyyəti===
Uzun Həsən [[Quran]]ı türk dilinə tərcümə etdirmişdir.<ref>İlhan Erdem, Kazım Paydaş. «Ağqoyunlu dövləti tarixi. Siyasət‐təşkilat‐kültür». Ankara, 2007. Ss. 208‐209</ref>
 
Sətir 75 ⟶ 76:
Uzun Həsənin tamğanı ləğv etmək cəhdi zəngin gəlir mənbəyini itirmək istəməyən əmirlərin güclü müqaviməti ilə qarşılaşdı. Buna baxmayaraq, tamğa məhsulun dəyərinin 5 faizi həcmində (yəni 1/20) alınmağa başlandı. Buradan belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, islahata qədərki dövrdə həmin vergi 1/10 həcmində alınmırdı. Digər vergilərin də həcmi dəqiqləşdirildi. Məsələn, torpaq vergisi azaldılaraq məhsulun həcminin 1/6-i qədər oldu.
 
Uzun Həsən feodal özbaşınalığını məhdudlaşdırmaq və vergilərin yığılması zamanı sui-istifadə hallarını aradan qaldırmaqla iqtisadiyyatın inkişafına təkan verdi.     Azərbaycan     tarixində     Salari         hökmdarı    Mərziban   ibn ibnMəhəmmədin “Qanunnamə”sindən sonra ən möhtəşəm “Qanunnamə” Həsən Bayandurinin dövründə verilən qanunlar toplusudur.
 
Məhəmmədin “Qanunnamə”sindən sonra ən möhtəşəm “Qanunnamə” Həsən Bayandurinin dövründə verilən qanunlar toplusudur.
 
Ağqoyunlu hökmdari Uzun Həsən dövlətin siyasi və isqtisadi qüdrətini artırmaq üçün , xüsüsi “Qanunnamə” tərtib etdirmişdir.Tarixçilərin qeyd ediyi kimi , Uzun Həsən uzaqgörən dövlət xadimi idi.O , yaxşı başa düşürdü ki , uğurlu hərbi qələbələr nəticəsində yaradılmış Ağqoyunlu impertorluğu ərazicə geniş olasda,daxilən möhkəm deyil.Hər hansı təhlükəni aradan qaldırmaq üçün , real gücə əsaslanan , güclü mərkəzləşdirilmiş dövlət yaratmaq lazımdir.Ölkənin iqtisadi həyatını dirçəltmək üçün , ölkədə daxili nizam-intizamı möhkələndirmək üçün xüsusi “ Qanunnamə “lər hazırlatdırdı. Bu “ Qanunnamə”lər  xv-əsrin ikinci yarısında meydana gəlmişdir.
Sətir 89 ⟶ 88:
“Uzun Həsən ədalətli və xeyirxah hökmdar idi. O, bütün dövlətin ərazisində tamğanı ləğv etmək istəsə də, lakin əmirləri onunla razılaşmadı. Sultan tamğanı yarıbayarı azaltmışdı (1/20 qədər). Çox güman ki, həmin dövrdə vergi toplayanlar məhsulun
 
1/10 qədər bac alırdılar. O, bütün ölkədə yığılan vergilərin həcmini dəqiqləşdirdi. Uzun Həsən əhali arasında mübahisə və şikayətlərə son qoymaq üçün Qanunnamə tərtib etdirmişdir. Qanunnamədə günahkarların sərt cəzalanması da göstərilirdi. Bu qanunların icrası üçün Qanunnamə dövlətin bütün vilayətlərinə göndərilmişdir.
 
 
Vergilərin miqdarını müəyyənləşdirmək, zorakılığın qarşısını almaq, vergi toplayan məmurların xəyanətinə son qoymaq məqsədilə vergi işlərini nizama salan “Qanunnamə” tərtib etdirdi. F.Sümer bu fikirləri müdafiə edərək yazır ki, “Uzun Həsənin Qanunnaməsi kəndlilərdən, sənətkarlardan və tacirlərdən alınan vegiləri qaydaya salmağı, karvan yollarındakı sabitliyi təmin etməyi nəzərdə tutmuşdur”. O hətta bütün hərbi vergiləri ləğv etməyə çalışmış.
Sətir 107 ⟶ 104:
Bu “ Qanunnamə” tək vergi sistemində yox , həmçinin daxili işləri qaydaya saldı. Hərbi – köçmə tayfaların ,  əyyan və feodalların mərkəzi hakimiyyətə tabe etdirilməsində “Qanunnamə”nin böyük rolu vardı.Bu qanunlar xvı əsr boyuda istifadə edilmişdir. 
 
Tarixçı    Şərəfxan   Bitlisi    yazırdı     (16-cı    əsr) :  Onun “Qanunnamə”si vergilərin alınması barədə qaydalar, İraqda, Farsda və Azərbaycanda istifadə edilirdi. Istinad: “ Tarix” səhifə 90.    Onun
 
===Osmanlı-Ağqoyunlu müharibəsi===
“Qanunnamə”si vergilərin alınması barədə qaydalar, İraqda, Farsda və Azərbaycanda istifadə edilirdi. Istinad: “ Trarix” səhifə 90. 
 
===Osmanlı-Ağqoyunlu müharibəsi===
[[Şəkil:Gentile Bellini 003.jpg|thumb|Fateh Sultan Mehmet]]
[[Avropa]] Uzun Həsənə böyük ümidlər bəsləyirdi. İndi yalnız o, Osmanlı imperiyasının fikrini yayındıra və onu Avropaya doğru irəliləməkdən saxlaya bilərdi. Professor [[Yaqub Mahmudov]]un Ağqoyunlular və Səfəvilər dövlətlərinin qərbi Avropa ilə münasibətlərə həsr etdiyi samballı elmi araşdırmasında da göstərdiyi kimi, bu dövrdə Uzun Həsən [[Venesiya Respublikası]], [[Böyük Moskva Knyazlığı]], [[Qızıl Orda]], [[Polşa]], [[Avstriya]], [[Macarıstan]], [[Çexiya]], [[Almaniya]], [[Vatikan]], [[Burqundiya]], [[Napoli Krallığı|Neopolitan Krallığı]], [[Rodos]], [[Kipr]], [[Qaraman bəyliyi]], [[Misir]], [[Hindistan]] və başqa dövlətlərlə diplomatik münasibətlər saxlayırdı.
Sətir 121 ⟶ 116:
Lakin Qaraman tayfa başçılarından olan Pir Əhməd və Qasım yeni hücumlara keçən sultan qoşunları ilə daha ciddi vuruşmaq məqsədilə Uzun Həsənə müraciət edərək ondan kömək istədilər. Uzun Həsən Pir Əhməd və Qasım ilə ittifaq yaratdı, sultanla döyüşə hazırlaşmağa başladı. Kiçik Asiyada [[Tokat ili|Toqat]] adlanan yerdə ağır döyüşlər baş verdi. Qeysəriyyə şəhəri ətrafında və Kiçik Asiyanın digər yerlərində Ağqoyunluların qaramanlılarla birləşmiş qüvvələri sultan qoşununa güclü zərbə vura bildilər. Ağqoyunlu qüvvələrinin bu qələbələri II Mehmedi qorxuya saldı. 1472-ci il avqustun 18-də Konya yaxınlığında II Mehmedin oğlu Mustafanın başçılıq etdiyi sultan qoşunları ilə baş vermiş döyüşlərdə Ağqoyunlu qüvvələri məğlub oldular. Ağqoyunlu sərkərdələrindən olan Uzun Həsənin oğlu [[Yusif bəy Bayandur|Yusif Mirzə]] digər iki qardaşı ilə birlikdə əsir alındı və edam edildi.
 
=== Otluqbeli döyüşü ===
{{Əsas|Otluqbeli döyüşü}}
1473-cü ilin ortalarında Venesiya ilə odlu silah təminatı barədə yeni razılığa gələn Uzun Həsən qoşunlarını təzədən Aralıq dənizi sahillərinə yeridir. Bu dəfə II Mehmet Ağqoyunluları yolda qarşılayır. Uzun Həsən düşməni Ağqoyunlu süvariləri üçün daha münasib bir yerə gətirmək məqsədilə ölkənin içərilərinə doğru irəliləyir. Osmanlılar ehtiyatla onu təqib edirlər. Uzun Həsən [[Fərat]] çayının sol sahilinə çıxır, osmanlılar isə cənuba dönərək, sağ sahillə hərəkət edirlər. Uzun müddət heç biri çayı keçməyə cürət etmir. Nəhayət, avqustun 1-də [[Malatya]] yaxınlığında çoxdan gözlənilən döyüş başlayır. Ağqoyunlu qoşunu düşməni aldatmaq məqsədilə bir az geriyə çəkildi. Bu hərəkəti zəiflik sanan Xasmuradın qüvvələri mühasirəyə alındılar, Uzun Həsən qalib gəldi, Osmanlı sərkərdəsi isə həmin döyüşdə öldürüldü.Bu gərgin döyüş üç saata qədər davam edir və Uzun Həsənin tam qələbəsi ilə başa çatır. Təxminən 50 min osmanlı əskəri halak olur, 150 zabit və 35 nəfər yüksək səviyyəli sərkərdə isə əsir düşür. [[II Mehmet]] sülh müqaviləsi bağlamağı təklif etsə də, Uzun Həsən hərbi əməliyyatları davam etdirmək qərarına gəlir. Osmanlıların qüvvələri tükənməmiş Fərat çayının sağ sahilləri ilə geri çəkilirlər.
Sətir 133 ⟶ 128:
Venesiya elçisi [[Ambrozio Kontarini]] Uzun Həsənin ordusundakı silahlar barədə yazırdı: <blockquote>''Uzun Həsənin döyüşçüləri ox, yay, qılınc və ipəkdən, yaxud da məftildən düzəldilmiş kiçik qalxanlarla silahlanır. Onlar nizədən istifadə etmirlər. Seçmə döyüşçülərə yaxşı dəbilqələr və mizraqlar verilir. Onların atları isə olduqca gözəl və dözümlüdür.''<ref name=":0" /></blockquote>Uzun Həsən belə kasıbyana texniki təchizatla yaxşı silahlanmış və artilleriyaya sahib olan türklərə qalib gələ bilməyəcəyini anladığı üçün döyüşü həmişə elə qurmağa çalışır ki, həlledici rolu onun cəngavər süvariləri oynasın. Yetərincə odlu silahı olmayan və yeniləşməsi başa çatmayan bir ordunun qazandığı qələbələr Uzun Həsənin sərkərdəlik məharəti və hərbi ehtiyatlardan lazımınca istifadə etmək bacarığı sayəsində əldə edilirdi.
 
===Uzun Həsənin Avropa dövlətləri ilə əlaqələri===
Məğlub olduqdan sonra da Uzun Həsən türklər əleyhinə yaradılmış koalisiyanın daha da möhkəmləndirilməsi uğrunda fəal siyasi mübarizəyə qoşulur. Onun sarayında yenə də Avropa ölkələrindən gəlmiş elçiləri tez-tez görmək olar. O, türklərə qarşı yeni hərbi əməliyyatlara başlayacağını bildirir və müttəfiqlərini də buna çağırır.
 
1471-ci ildə İosafat Barbaronun başçılığı ilə Azərbaycana yola düşmüş Venesiya səfarəti (elçilik heyəti) üç ildən sonra (1474-cü ilin əvvəllərində) Uzun Həsənin qərargahına gəlib çatdı. Lakin Uzun Həsən onu hörmətlə qarşılamadı. [[Katerino Zeno]] vasitəsilə bağlanmış müqavilə əsasında Venesiya Respublikası öz vədinə əməl etməmişdi və buna görə də Uzun Həsən İosafat Barbaro ilə yeni danışığa girmək istəmədi. Barbaronun nəticə əldə edə bilmədiyini anlayan Venesiya senatı [[Ambrozio Kontarini]]<nowiki/>ni fövqəladə səfir kimi Uzun Həsənin yanına yola saldı. Kontarinin heyəti Almaniya, Polşa, Moskva dövlətləri və Krımdan keçərək beş ay yol qət etdikdən sonra, 1474-cü il avqustun 4-də Təbrizə çatdı. O, Təbrizə yetişərkən Uzun Həsənin oğlu Uğurlu Məhəmməd Ağqoyunlu dövlətinə qarşı qiyam qaldırmışdı.
 
1474-cü il sentyabrın 5-də Venesiya Respublikası tərəfindən Azərbaycana müəyyən tapşırıqla göndərilmiş [[Bartolomeo Liompardo]] da Təbrizə gəldi. Kontarini Təbrizdə rast gəldiyi ağır vəziyyət haqqında topladığı məlumatı Liompardo vasitəsilə Venesiyaya göndərdi. Sonra o, Uzun Həsənin olduğu İsfahan şəhərinə tərəf yollandı və ay yarımdan sonra oraya çatdı. O vaxtlar Barbaro da İsfahana gəlmişdi. Uzun Həsən 1474-cü il noyabrın 4-də Venesiya elçilərinin hər ikisini öz sarayına çağırdı və onları qəbul etdi.
 
Uzun Həsən Ağqoyunlu dövlətinə tabe edilmiş ucqar yerlərdə, xüsusilə İsfahanda yaranmış qarışıqlığı aradan qaldırdıqdan sonra 1474-cü il noyabrın 25-də Azərbaycana qayıtdı. Venesiya səfirləri də onunla bərabər yola düşdülər. 1475-ci il mayın 30-da Təbriz yaxınlığında boloniyalı [[Fiqaro Lodoviko]] adlı bir katolik rahibi Uzun Həsənin sarayına gəldi. Rahib özünün Antioxiya baş ruhanisi olduğunu və Burqundiya hersoqluğu tərəfindən səfir kimi gəldiyini söylədi. Ertəsi gün Uzun Həsən Lodovikonu Kontarini və Barbaro ilə birlikdə öz yanına çağırdı. O, öz məqsədini təfsilatı ilə Uzun Həsənə bildirdi və iki tərəf arasında başlanmış danışıqlar müəyyən razılaşma ilə bitdi. 1475-ci il iyunun 11-də Uzun Həsən Təbrizə gəldi. O, bir neçə dəfə Venesiya və Burqundiya səfirlərini qəbul etdi. Uzun Həsən osmanlılara qarşı çıxış etmək barədə onlarla danışıq apardı və baş verə biləcək Osmanlı basqınlarından müdafiə üçün hazırlıq işləri görməyə başladı. Kontarini yazırdı: <blockquote>''Padşah səfir-rahibə Fransaya qayıtmasım təklif etdi. Qeyd etdi ki, mən öz vədimə vəfalıyam, osmanlılara qarşı müharibə edəcəyəm və hazırda müharibə tədarükü ilə məşğulam. Sonra isə məni də öz yanına çağırıb dedi: "Venesiyaya qayıt və bu rahiblə birlikdə öz padşahının nəzərinə çatdır ki, mən müharibəyə hazırlıq işləri ilə məşğulam. O, müharibəni baçlasın və bu haqda bütün xristian hakimlərinə xəbər versin..." Yola düşməzdən bir gün əvvəl yenə də Uzun Həsənin sarayına getmişdik. Moskva dövləti tərəfindən də Uzun Həsənin yanına Marko Rosso adlı səfir gəlmişdi. Həmin gün padşahın yanında iki nəfər yerli əyan var idi. Padşah onların birini Moskvaya, digərini isə Bur-qundiyaya səfir göndərmək istəyirdi. Padşah Burqundiya səfirinə və mənə sözlərini xristian hakimlərinə yetirməyi tapşırdı''<ref name=":0" /></blockquote>
 
===Uzun Həsənin şərq siyasəti===
Uzun Həsən Ağqoyunlu dövlətinin qərb sərhədlərində böyük müvəffəqiyyət əldə edə bilmədi, lakin Şərq tərəfdə vəziyyəti yaxşılaşdırmağa nail oldu. O, İranda gedən feodal müharibəsindən məharətlə istifadə edərək, əvvəlcə Cahanşaha (1467), sonra isə Muğanda Teymuri Əbu Səidə (1469) qalib gəlmiş, nəticədə Xorasan, Gilan və Mazandarandan başqa bütün İranı öz hakimiyyəti altında saxlaya bilmişdi. Sultan Əbu Səidin ölümündən sonra Teymuri şahzadələri arasında taxt-tac uğrunda başlamış mübarizədə Uzun Həsən Şahruxun varisi olan Yadigar Məhəmmədi müdafiə edirdi. O zaman Teymurilərin əsas qüvvələri Xorasanda idi, buna görə də Uzun Həsən buraya zərbə endirə bilmədi və Xorasan vilayəti Teymurilərin əlində qaldı.Xorasanda Sultan [[Hüseyn Bayqara]] tərəfindən məğlub edilmiş Yadigar Məhəmməd Uzun Həsənə müraciət etdi və ondan kömək istədi. Bu xahiş müqabilində Uzun Həsən Xorasana böyük qüvvə göndərərək, onu yenidən Heratda taxta çıxardı. Lakin Ağqoyunlu qoşunu Xorasandan qayıdan kimi Sultan Hüseyn Bayqara hakimiyyəti yenidən ələ keçirdi və [[Yadigar Məhəmməd]]<nowiki/>i edam etdirdi. Xorasan 36 il Sultan Hüseyn Bayqaranın hakimiyyəti altında qaldı. Beləliklə, Uzun Həsənin Yadigar Məhəmmədi taxta çıxarmaqla Xorasanı öz təsiri altına almaq cəhdi müvəffəqiyyətsizliyə uğradı.
 
===Gürcüstan, Misir və Suriya yürüşləri===
Uzun Həsən feodal pərakəndəliyindən istifadə edərək Gürcüstanı öz hakimiyyəti altına salmaq üçün cəhdlər etmişdi (1458, 1463, 1466, 1472 və 1475-ci illər). 1472-ci ildə Gürcüstana qarşı yürüş isə Ağqoyunluların osmanlılarla az sonra edəcəyi müharibəyə hazırlıq kimi düşünülmüşdü. Uzun Həsən asanlıqla qazanılmış qələbələrlə əsgərlərin döyüş ruhunu yüksəltmək istəmiş, onların müəyyən qədər qənimət əldə etməsinə şərait yaratmışdı.
 
Sətir 149 ⟶ 147:
[[1477]]-ci ildə Uzun Həsən özünün son yürüşünə – Gürcüstan üzərinə yürüşə gedir. Oradan zəngin qənimət və 5 min nəfərlik əsirlə qayıdır. Həmin əsirləri də öz yaxınlarına paylayır. Beləliklə, Uzun Həsən Şərqi Gürcüstanı ələ keçirir .
 
===Uğurlu Məhəmmədin üsyanı===
Uzun Həsənin oğlu, istedadlı sərkərdə və qalibiyyətli yürüşlərin iştirakçısı olan Uğurlu Məhəmməd atasına qarşı qiyam qaldırır.
Kontarini özünün "Səyahətnamə"sində yazmışdı:<ref name=":0" />
Sətir 161 ⟶ 159:
Bundan az sonra [[1478]]-ci ilin 5 yanvarında Uzun Həsənin özü də həyatla vidalaşır. Onu özünün tikdirdiyi Nəsriyyə məscid kompleksində dəfn edirlər.<ref>W. Hinz, Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd, s. 57.</ref><ref>J. E. Woods, Akkoyunlular, s. 203</ref><ref>M. H. Yinanç, “Akkoyunlular”, İ. A., s. 260</ref> Bundan sonra həmin məscid "Həsən padşahın məscidi" adlanır.
 
Uzun Həsənin ölümündən sonra taxta oğlu [[Ibrahim MalikovSultan Xəlil]] keçmişdir.
 
== Ailəsi ==