Vikipediya

Çuvaş dili: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 23:
}}
 
'''Çuvaş dili''' (''Чăваш чĕлхи''), - [[Türktürk dilləri]]nə<nowiki/>nin [[Bulqar dilləri|oğur qolu]]<nowiki/>na aid birdil, dildir.[[Rusiya]]<nowiki/>nın [[Çuvaşıstan|Çuvaşiya Respublikası]]<nowiki/>nın [[rus dili]] ilə yanaşı ikinci rəsmi dili.
Bu dildə ən çox [[Çuvaşıstan]]da danışılır. Çuvaşıstan Respublikasının dövlət dilidir ([[rus dili]] ilə yanaşı).
 
== Müqayisə ==
Volga dirseğindeki Kazan Da, irəlidə -Tatarlar və Başkurtlar arasında dağılmış olaraq- Volga və Ural arasındakı bölgədə, nisbətən az olan ədədlərinə baxmayaraq (1959 sayımına görə 1.470.000) dil elm və etnoloji baxımından ən maraqlı və ən əhəmiyyətli Türk xalqlarından biri olan Çuvaşlar (cavase) yaşar.Həm fərqli etnik xüsusiyyətləri həm də ağız xüsusiyyətlərinə görə Çuvaşlar iki əsas qrupa ayrılırlar:Kozmodem'jansk, Çeboksary, Jadrin və Kurmyş qəsəbələrində Yuxarı Çuvaşlar (viryal <* üz əl "yuxarı məmləkət, yuxarı xalq ") və Aşağı Çuvaşlar (anatri <* enet ôegi? 'aşağıda [Volga və davamında] tapılanlar '), həmçinin, xüsusilə Volqa sahili dağları boyunca Cyvil'sk'den, Tetyuşi üzərindən Ul'janovsk (köhnə Simbirsk, Step Çuvaşlarının mərkəzi) bölgəsinə qədər olan yerdəki Step çuvaşlar əhəmiyyətlə qeyd olunmalıdır.<ref>J,BENZİNG,"[http://turkolojimakaleleri.page.tl/%C7uva%26%23351%3B%E7a.htm ÇUVAŞÇA]",[http://turkolojimakaleleri.page.tl Türkoloji Makaleleri]</ref>
{| class="wikitable"
|+Müqayisə
!Azərbaycanca
!Çuvaşca
|-
|mən, bən ''("mən" sözünün arxaik halı, hazırda əsasən [[Türk dili|türkcə]]<nowiki/>də "ben" variantında görülür)''
|epĕ (эпĕ)
|-
|sən
|esĕ (эсĕ)
|-
|o, ol ''("o" sözünün arxaik halı, hazırda bəzən poeziyada istifadə edilir)''
|văl (вăл), u (у)
|-
|biz
|epir (эпир)
|-
|siz
|esir (эсир)
|-
|onlar
|vĕsem (вĕсем)
|-
|kim
|kam (кам)
|-
|nə, nəmə, nəmənə
|mĕn (мӗн)
|-
|harada
|ăśta (ăçта)
|-
|haçan
|xăśan (хăçан)
|-
|necə
|mĕnle (мĕнле)
|-
|bütün
|pĕtĕm (пĕтĕм), pur (пур), purte (пурте)
|-
|
|
|-
|ad
|yat (ят)
|-
|ata
|atte (атте)
|-
|ana
|anne (анне)
|-
|oğul
|ıvăl (ывӑл)
|-
|qız
|xĕr (хӗр)
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|diş
|şăl (шӑл)
|-
|qan
|yun (юн)
|-
|sümük
|şămă (шӑмӑ)
|-
|
|
|-
|ay
|uyăx (уйӑх)
|-
|gün
|kun (кун)
|-
|ulduz
|śăltăr (ҫӑлтӑр)
|-
|
|
|-
|su
|şıv (шыв)
|-
|
|
|-
|altun ''(yəni "[[qızıl]]")''
|ıltăn (ылтӑн)
|-
|daş
|çul (чул)
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|yemiş ''("[[meyvə]]" mənasında)''
|śimĕs (ҫимӗс)
|-
|yumurta
|śămarta (ҫӑмарта)
|-
|
|
|-
|
|
|-
|ilan
|śĕlen (ҫӗлен)
|-
|qaz ''("[[Qaz (cins)|quş növü]]" mənasında)''
|xur (хур)
|-
|qunduz
|xăntăr (хӑнтӑр)
|-
|yun
|śăm (ҫӑм)
|-
|
|
|-
|yağmur, yağış
|śumăr (ҫумӑр)
|-
|yel ''("[[külək]]" mənasında)''
|śil (ҫил)
|-
|qar
|yur (юр)
|-
|yaz
|śur (ҫур)
|-
|yay
|śu (ҫу)
|-
|çiçək
|śeśke (ҫеҫке)
|-
|
|
|-
|olmaq
|pulma (пулма)
|-
|
|çӱреме
|-
|içmək
|ĕśme (ĕçме)
|-
|işləmək
|ĕśleme (ĕçлеме)
|-
|gülmək
|kulma (кулма)
|-
|tutmaq
|tıtma (тытма)
|-
|anlamaq, başa düşmək
|ănlanma (ăнланма)
|-
|yanmaq
|śunma (ҫунма)
|-
|savaşmaq
|śapăśma (çапǎçма)
|-
|ölmək
|vil'me (вильме)
|-
|axmaq ''("suyun, mayenin axması" mənasında)''
|yuxma (юхма)
|-
|əmmək
|ĕmme (ĕмме)
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|
|
|-
|1 - bir
|pĕrre (пĕрре)
|-
|2 - iki
|
|-
|3 - üç
|
|-
|4 - dörd
|
|-
|5 - beş
|
|-
|6 - altı
|
|-
|7 - yeddi
|
|-
|8 - səkkiz
|
|-
|9 - doqquz
|
|-
|10 - on
|
|-
|20 - iyirmi
|
|-
|30 - otuz
|
|-
|40 - qırx
|
|-
|50 - əlli
|
|-
|60 - altmış
|
|-
|70 - yetmiş
|
|-
|80 - səksən
|
|-
|90 - doxsan
|
|-
|100 - yüz
|
|-
|1000 - min
|
|}
 
== İstinadlar ==
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Çuvaş_dili"