Quba: Redaktələr arasındakı fərq

|Bölgə = [[Quba]]

'''Quba''' – [[Azərbaycan Respublikası]]nın [[Quba rayonu]]nun inzibati mərkəzi. Quba Bakıdan 168  km məsafədə, Böyük Qafqazın Şahdağının şimal-şərq yamaclarında, dəniz səviyyəsindən 600 metr yüksəklikdə, Qudyalçayın sahilində yerləşir. Uğurlu yerləşmə mövqeyinə və zəngin infrastrukturuna görə Quba rayonu turistlərin ən sevimli yerlərindən biridir.

Buraya gələnlər [[Qəçrəş]] adlanan yeri çox bəyənmişlər. Burada kölgəli meşədə, [[Vəlvələçay]]ın gur sularının axdığı, “Azərbaycan təbiətinin abidələri” siyahısına daxil edilmiş [[Afurca şəlaləsi]]nin olduğu [[Təngəaltı]] dərəsində istirahət etmək olar.

Rayonun ərazisində [[dəniz]] səviyyəsindən 2500 metr yüksəklikdə yerləşən unikal dağ kəndi [[Xınalıq]] mövcuddur. Kəndin əhalisi öz dili ilə ayrıca etnoqrafik qrup təşkil edir. Xınalığın yaxınlığında bənzəri olmayan daha bir [[dağ]] kəndi [[Qrız]] yerləşir.

[[Qafqaz Albaniyası]]nda Xobota şəhəri haqqında məlumat verən Karl von Pruner həmçinin qədim mənbələrdə '''Firuz Qubad''' adlanan şəhərin adı [[Sasanilər|Sasani]] hökmdarı [[I Qubad]]ın adından götürüldüyünə inanılır <ref>Mинopcкий. Иcтopия Шиpвaнa, c.50-51, 58-59, 61-63, 67-68, 75-76,213</ref> Yaqutun lokallaşdırılmasına görə ([[1227]]) ''"Bab əl-Əbvab, yaxud [[Dərbənd]] yaxınlığındakı bu qədim şəhər"'',<ref>Йaгyт, т.III, c.929.</ref> ehtimal ki, indiki Qubanın yerində olmuşdur. IX-X və daha əvvəlki ərəb mənbələrində Qubanın adına rast gəlinmir. Lakin [[Abbasqulu ağa Bakıxanov|A.A.Bakıxanov]] [[Şirvanşah]] [[Kavus ibn Keyqubad]]ın (ö. hicri [[774]]-cü il; miladi [[1372]]-[[1373]]-cü illər) Quba yaxınlığında gözəl türbəsini gördüyünü xəbər verir ki, <ref>Бaкиxaнoв. c.86.</ref> bu da həmin yerdə daha qədim zamanlarda və XIV əsrdə qəsəbə və ya şəhər olduğunu fərz etməyə imkan verir.

[[XVI əsr]]ə aid daha sonrakı mənbədə yerli sakinlərin dilindən xəbər verilir ki, ''"dağın yamacında qala olan Quba çoxdan dağılmışdır. Həmin vaxt ([[1582]]-ci il) Quba çoxlu kəndi əhatə edən nahiyənin adı idi"''.<ref>Asik Celebi. Monazir al-Avalim, Ayasofya, N°3466 Nuri Osmaniye JVe3032, Istanbul, v.247a; v.272v</ref> <ref>Axмeд Зeки. Иcтopичecкaя гeoгpaфия, c.40.</ref> Beləliklə, Quba adı XVI əsrədək gəlib çıxmışdır. Bu dövrdə Quba adı altında nahiyə mövcud olmuş, qala isə dağılmışdı. S. Aşurbəyli belə hesab edir ki, Quba Xilafətin Azərbaycanı və [[Dağıstan]]ı istila edərkən [[Mədinə]] yaxınlığındakı Quba şəhərindən gəlmə ərəb tayfalarının VII əsrdə özləri ilə gətirdikləri eyniadlı toponimlər sırasına daxildir. Bu adın [[Ərəb xilafəti|ərəb Xilafət]]inin istila etdiyi ərazidə geniş yayılma arealı, eləcə də, Quba şəhərini təsvir edən [[Zeynalabdin Şirvani|Zeynalabdin Şirvanini]]nnin (XIX əsr) aşağıdakı məlumatı bu fərziyyəni təsdiq edir: ''"Qədimdə ərəb tayfalarından biri Qubaya köçərək burada məskən salmışdır"''. <ref>H.K.Kepeмoв. Пyтeшecтвeнник и гeoгpaф Зeйнaлaбдин Шиpвaни. Бaкy, 1958, c.50.</ref> Firuz Qubada köçüb gələn ərəblər Mədinənin yaxınlığındakı şəhərin adı ilə səsləşən adı eşitdikdə, [[Məsqət]] kimi, onu da tanış olan Quba adı ilə adlandırmışlar.

Məsud ibn Namdar Sədunun (indiki Siyəzən) daxil olduğu nahiyədə Qavadan kəndinin adını çəkir. <ref>Mинopcкий и Kaэн, c. 117.</ref> Burada Qavad adına yer, şəhər və s.bildirən "an" suffiksi artırılmışdır. Ola bilər ki, bu elə həmin Firuz Qubad Qubanın qədim adıdır. <ref>S. Aşurbəyli – Şirvanşahlar dövləti, Bakı, 2007</ref>

Dağlıq hissəyə – Qonaqkənd, Xaşi, Cimi, Afurca, Yerfi, Buduq, Qırız, Cek, Salmasöyüd kəndlərində mərkəzləşmiş məntəqələri aid etmək olar;

Ovalıq hissədə isə Şabran aran zonasında Çay Qaraqaşlı, Hacı Qaraqaşlı, Süsənli, Qaraqaşlı, Dəvəçi, Mollakamallı və s. kəndlərdə mərkəzləşib. Bu məktəbə həmçinin də Dərbənd ərazisində toxunan xalçalar da daxildir.

[[Böyük Qafqaz]]ın [[şimal]]-[[şərq]] yamaclarında, [[Baş Qafqaz]] sıra dağlarının suayrıcı xətti ilə [[Samur-Dəvəçi kanalı|Samur-Dəvəçi]] ovalığı arasında yerləşir. Rayonun relyefi dağətəyi maili düzənliklər, orta və yüksək dağlıq sahələrdən ibarətdir. Şimal-şərq hissədə Qusar maili düzənliyi və Samur-Dəvəçi ovalığı yerləşir. Cənub-qərb sərhəd Baş Qafqaz silsiləsinin suayrıcısı boyu keçir. Baş Qafqaz silsiləsinə paralel olaraq Yan silsilə uzanır. Burada Yarımsa, Yerfi, Mıxtökən, Təngə silsilələri qollar formasında ayrılır. Rayon ərazisində [[Qızılqaya]] (3726 m), [[Babadağ]] (3629 m), Şahnəzər (2874 m) zirvələri yüksəlir. Geoloji yaşına görə Yura, Təbaşir, Neogen və Antropogen çöküntüləri yayılmışdır. Faydalı qazıntılara yanar şist, [[çınqıl]], [[qum]], [[gil]] aiddir, mineral bulaqlar səthə çıxır. Düzənlik və dağətəyisahələrdə yağıntıları bərabər paylanan mülayim isti, yüksək dağlıqda soyuq və dağ-tundra iqlimi hakimdir. Yanvarda orta temperatur -2&nbsp;°C-dən -14&nbsp;°C-yə qədər, iyulda 5&nbsp;°C-dən 23&nbsp;°C-yə qədərdir. Yağıntıların illik miqdarı düzənliklərdən dağlara doğru 500 mmm-dən 900 &nbsp;mm-ə qədər artır, əsas hissəsi payızda düşür. Rayonun ərazisindən axan Qudyal, Qaraçay, Vəlvələ çayları Xəzər dənizi hövzəsinə aiddirlər. Əsasən torflu və çimli dağ-çəmən, qonur-meşə, qəhvəyi dağ-meşə torpaqları yayılmışdır. Dağlıq sahələrdə alp və subalp çəmənlikləri geniş sahə tutur, bundan aşağılarda fısdıq, [[vələs]] və palıd ağaclarının üstünlük təşkil etdiyi enliyarpaqlı dağ meşələri yayılır.

| rowspan="2"| 1 442<ref name="ReferenceA">[[Ruslar]] və [[Ukraynalılar]] birlikdə.</ref>

| rowspan="2"| 593<ref>[[Ruslar]] və [[Ukraynalılar]] birlikdə.<name="ReferenceA"/ref>

{{Reflistİstinad siyahısı|2}}