Termodinamika: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 221:
Sistemə mexaniki təzyiq qüvvəsindən fərqli xarici qüvvələr təsir etdikdə, bu təsirlərə məxsus enerjiləri (<math> W_f</math>) də böyük termodinamik potensiala əlavə etmək lazımdır. Əgər açıq sistem xarici elektrik sahəsində olarsa, <math> W_f=-\Bigl(\vec{P}\vec{E}\Bigr)</math> , maqnit sahəsində olarsa, <math> W_f=-\Bigl(\vec{M}\vec{H}\Bigr)</math>. Bu ifadələrdə <math> \vec{E}</math> – xarici elektrik sahəsinin intensivliyi, <math> \vec{P}</math> – bu elektrik sahəsinin təsiri ilə mühitdə yaranmış polyarizasiya vektoru, <math> \vec{H}</math> – xarici maqnit sahəsinin intensivliyi, <math> \vec{M}</math> – maqnit sahəsinin təsiri ilə mühitdə yaranan maqnitləşmə vektorudur.
== Termodinamik əmsallar ==
Termodinamik əmsallar, sistemin makroskopik halını təyin edən parametrlərdən birinin dəyişməsinin digər parametrləri necə dəyişdiyini göstərən və təcrübədə ölçülə bilən kəmiyyətlərə deyilir. İstilik tutumu (izoxor və izobar prosesdə istilik tutumu), təzyiqin izoxor termik əmsalı, izotermik sıxılma əmsalı və b. termodinamik əmsallardır.
=== İstilik tutumu ===
Ədədi qiymətcə, sistemin (maddənin) temperaturunu bir dərəcə dəyişmək üçün lazım olan istilik miqdarına bərabər olan kəmiyyətə istilik tutumu deyilir [1].
Xüsusi istilik tutumu və molyar istilik tutumu anlayışlarından da istifadə edilir.
Bir kq (bir mol) maddənin temperaturunu bir dərəcə dəyişmək üçün lazım olan istilik miqdarına bərabər olan kəmiyyətə xüsusi (molyar) istilik tutumu deyilir.
İstilik tutumunu iki şəraitdə - izoxor (<math>V=Const</math>) və izobar (<math>P=Const</math>) şəraitdə ölçürlər.
İzoxor istililik tutumu : <math>C_V=\Bigl(\frac{\partial Q}{\partial T}\Bigr)_V</math>.
İzobar istililik tutumu: <math>C_P=\Bigl(\frac{\partial Q}{\partial T}\Bigr)_P</math>.
Burada <math>Q</math>-istilik miqdarı, <math>T</math>-temperaturdur.
=== Həcmin istidən genişlənmə əmsalı ===
Ədədi qiymətcə, sistemin temperaturunu bir dərəcə dəyişdikdə onun vahid həcminin dəyişməsinə bərabər olan kəmiyyətə həcmin istidən genişlənmə əmsalı deyilir.
Bu əmsalı iki şəraitdə - izobar (<math>P=Const</math>) və adiobat (<math>S=Const</math>) şəraitdə ölçürlər.
Həcmin istidən izobar genişlənmə əmsalı : <math>\alpha_P=\frac{1}{V} \Bigl(\frac{\partial V}{\partial T}\Bigr)_P</math> .
Həcmin istidən adiobat genişlənmə əmsalı : <math>\alpha_S=\frac{1}{V} \Bigl(\frac{\partial V}{\partial T}\Bigr)_S</math> .
Burada <math>S</math>-entropiyadır.
=== Təzyiqin termik əmsalı ===
Ədədi qiymətcə, sistemin temperaturunu bir dərəcə dəyişdikdə onun təzyiqinin nisbi dəyişməsinə bərabər olan kəmiyyətə təzyiqin termik əmsalı deyilir.
Bu əmsalı iki şəraitdə - izoxor (<math>V=Const</math>) və adiobat (<math>S=Const</math>) şəraitdə ölçürlər.<p>Təzyiqin izoxor termik əmsalı: <math>\beta_V=\frac{1}{P} \Bigl(\frac{\partial P}{\partial T}\Bigr)_V</math> .</p>Təzyiqin adiobat termik əmsalı: <math>\beta_S=\frac{1}{P} \Bigl(\frac{\partial P}{\partial T}\Bigr)_S</math>.
=== Sıxılma əmsalı ===
Ədədi qiymətcə, sistemdə təzyiqi bir vahid dəyişdikdə onun vahid həcminin dəyişməsinə bərabər olan kəmiyyətə sıxılma əmsalı deyilir.
Bu əmsalı iki şəraitdə - izotermik (<math>T=Const</math>) və adiobat (<math>S=Const</math>) şəraitdə ölçürlər.
İzotermik sıxılma əmsalı: <math>\gamma_T=-\frac{1}{V} \Bigl(\frac{\partial V}{\partial P}\Bigr)_T</math> .
Adiobat sıxılma əmsalı:<math>\gamma_S=-\frac{1}{V} \Bigl(\frac{\partial V}{\partial P}\Bigr)_S</math>.
Sıxılma əmsalının tərsi həcm modulu və ya statistik modul adlanır [1] :
<math>B_T={\gamma_T}^{-1}=-V \Bigl(\frac{\partial P}{\partial V}\Bigr)_T</math>, <math>B_S={\gamma_S}^{-1}=-V \Bigl(\frac{\partial P}{\partial V}\Bigr)_S</math>.
Makroskopik parametrlər kimi termodinamik əmsallar da ''[[termodinamik potensiallar]]'' metodu ilə hesablana bilər [1,2]. Bu əmsallar termodinamik potensialların ikinci tərtib törəmələri ilə ifadə olunur:
<math>C_V=-T\Bigl(\frac{\partial^2 F}{\partial T^2}\Bigr)_V</math>; <math>C_P=-T\Bigl(\frac{\partial^2 F}{\partial T^2}\Bigr)_P</math>; <math>\alpha_P=\frac{1}{V} \Bigl(\frac{\partial^2\Phi }{\partial T\partial P}\Bigr)</math>;
<math>\beta_V=\frac{1}{P} \Bigl(\frac{\partial^2 F}{\partial T\partial V}\Bigr)</math> ; <math>\gamma_T=-\frac{1}{V} \Bigl(\frac{\partial^2 \Phi}{\partial P^2}\Bigr)_T</math>.
Burada <math>F</math>-sərbəst enerji , <math>\Phi</math> isə Gibbsin termodinamik potensialıdır.
==İstinadlar==
{{istinadlar}}
| |||