Dəniz xalqları: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə |
k tənzimləmə using AWB |
||
Sətir 6:
{{sitatın əvvəli}}"Beləliklə, XIII və XI əsrlər arasına Mikeniya sivilizasiyası ağır məğlubiyyətə uğradıldı, hansı ki, bu məğlubiyyətdən sonra bir daha qüdrətini bərpa edə bilmədi".{{sitatın sonu}}
Müasir tədqiqatçılar isə onların miqrasiyasını [[Troya müharibəsi]]<ref>[http://www.nkj.ru/archive/articles/11524/ Гараманты — властелины Сахары]</ref><ref>[http://www.znanie-sila.ru/online/issue_796.html Реабилитация филистимлян]</ref><ref>[http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000016/st050.shtml «Народы моря». Падение Хеттской державы]</ref>
İlk dəfə "Dəniz xalqı" termini fransız tarixçisi Qaston Maspero tərəfindən [[1881]]-ci ildə işlədilmişdir. Misir mənbələrində isə bu xalqların adalardan və ya dənizin ortasından gəldiyi göstərilir. Bu mənbələrdə Dəniz xalqının hər bir xalqı adlarda göstərilmişdir. Dəniz xalqı haqqında məlumatlar [[Misir]] mənbələrindən, Hettlərin axtarışından və arxeoloji qazıntıların tapılmışdır.
== Mikeniya sivilizasiyası və Dəniz xalqı ==
Miken (Mykēnai) mədəniyyəti [[tunc]] silahlı Hind–Avropa köçəri birliklərindən Axeylərin, təxminən e.ə.[[1900]]-cü illdə [[Yunanıstan]]ı zəbt edərək, yerli neolit cütçülər üzərində feodal-əsgəri bir suverenlik qurmasıyla başlayan bir mədəniyyətdir. Onlara "Axey Yunanlar" da deyirlər. Müxtəlif zamanlarda [[Yunanıstan]] yarımadasının bütün hakimiyyətini ələ keçərən Miken sivilizasiyasının ən parlaq dövrü e.ə. [[1400]]-cü illərlə e.ə. [[1100]]-cü illər arasında olmuşdur. Bu dövrdən başlayaraq Mikeniya kralları [[Krit]] adasındakı Minos sivilizasiyasını, həmçinin, bütün Şərqi [[Aralıq dənizi]]ndəki Minos ticarətini də idarə altına almışlar.
Miken sivilizasiyasının yazısı Miken yazısı və ya Miken yunancası kimi bilinir. [[Homer]]in [[İliada]] əsərində mövzu edilən [[Troya müharibəsi]] əsnasında Miken döyüşçüləri Qərbi Anadolu bölgəsi ərazisində məskunlaşmalarına axınlar təşkil etmişlər. Bunun nəticəsində bütün Qərbi Anadoluda məskunlaşmaları [[Troya]]ya birlik göndərərək dəstək olmuşlar. Miken sivlizasiyasının siyasi varlığı, təxminən e.ə. [[1100]]-cü ildə Makedoniyadan gələn dəmir silahlı [[Dorilər]]in axınlarıyla sona çatmışdır.
Sətir 24:
E.ə.[[1243]]-cü ildən başlayaraq "Dəniz xalqı"nın [[Misir]]ə hücumları başlayır. E.ə. [[1219]]-cu ildə "Dəniz xalqı" [[Nil]] çayının deltasına hücum edirlər. Lakin hücum uğursuz olur. "Dəniz xalqı" ilə [[Misir]] arasında baş verən 6 saatlıq döyüşdə Dəniz xalqının qoşunu məğlub olur. Geri çəkildikdən sonra "Dəniz xalqı" Finikiyaya hücum edirlər. Onların ikinci hücumları da uğursuz olur. "Dəniz xalqı" yenidən geri çəkilməyə məcbur olurlar. Lakin buna baxmayaraq "Dəniz xalqı" [[Misir]]ə ağır zərbə vurur. Misir xalqı əvvəlkinə nisbətən ağır böhran həyatı sürür. Misir fironu Merneptaxın Karnak əlyazmasında yazılırdı:
{{sitatın əvvəli}}" Dəniz xalqı" bir sıra dövlətləri zəbt etdilər.Onlar arasında Shardanes, Shekelesh, Aqwesh, Lukka, Turesh kimi tayfalar vuruşurdular ... "Dəniz xalqı" artıq Misirin qərb ərazilərinə çatmışdılar."{{sitatın sonu}}
"Dəniz xalqı" e.ə. 1173-cü ildə Misirə ikinci dəfə hücum edir. Lakin onların yürüşlərində əvvəlkindən fərqli olaraq ailələri də var idi. Döyüşçülər öz arvad və uşaqlarını gəmi ilə [[Misir]]ə yürüşə aparırdılar. Bu dəfə "Dəniz xalqı"nın tayfaları əvvəlkinə nisbətən çox idi. Onlar [[Misir]]ə həm sudan, həm də qurudan hücum etməyə hazırlaşırdılar. Misir ilə "Dəniz xalqı" arasında baş vermiş döyüş Finikiya ərazisində e.ə. [[1173]]-cü ildə (bəzi mənbələrə görə e.ə. [[1177]]) baş vermişdir. Nəhayət, döyüşün sonunda "Dəniz xalqı" III Ramzesin qoşunu tərəfindən darmadağın edilir. Bu zaman "Dəniz xalqı" bir neçə tayfaya dağılaraq, [[Aralıq dənizi]] sahilinə köç edirlər. Lakin yeganə donanma qalmışdır ki, o da Nil ətrafında hərəkət edirdi. Sonda onlar [[Misir]] qoşunu ilə qarşılaşdı. Döyüşdə III Ramzesin qoşunu qələbə qazandı. Misir qoşunu "Dəniz xalqı"na onların başqa sivilizasiyalara etdiyi vəhşilikləri edirdilər. Sağ qalan tayfaları, həmçinin, arvad və uşaqları qul etdilər. "Dəniz xalqı" bir daha əvvəlki qüdrətlərini bərpa edə bilmirlər. Bu döyüşdən sonra "Dəniz xalqı" haqqında demək olar ki, məlumat yoxdur. Yalnız qulların [[Aralıq dənizi]]nə köçərək özlərini Fələstinlilər adlandırdıqları məlumdur. Qalan tayfaların yerləşdiyi ərazilər və onlar haqqında məlumatlar hələ də ziddiyyətlidir. "Dəniz xalqı"nın [[Misir]] ilə döyüşü III Ramzesin əmri ilə Mədinət-Habu adlanan dəfn məbədində təsvir edilmişdir. Bu dəf məbədinin divarlarında yazılırdı:
Sətir 30:
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
== Xarici keçidlər ==
{{commonscat|Sea Peoples}}
* [http://www.plosone.org/article/info:doi/10.1371/journal.pone.0020232 PlosOne dating the Sea People destruction of the Levant to 1192-90 BC]
* [http://web.archive.org/web/20060903164435/http://dscholarship.lib.fsu.edu/cgi/viewcontent.cgi article=1199&context=undergrad The Origins of the Sea Peoples]
[[Kateqoriya:Qədim dünya]]
| |||