|
== Arxa plan ==
[[Rusiya imperiyasınınimperiyası]]nın Qafqazda[[Qafqaz]]da işğalçı fəaliyyəti Qacarları[[Qacarlar]]ı ciddi şəkildə narahat edirdi. Bunun qarşsıını almaq üçün Fətəli şahın vəliəhdi [[Abbas Mirzə]] Rusiyaya[[Rusiya]]ya qarşı 1805-ci ilin yazında hərbi əməliyyatlara başladı. 1813-cü ilə qədər davam edən döyüşlər sonunda Qcarlar[[Qacarlar]] ağır formada məğlub edildilər. Artıq hərbi əməliyyatların [[Cənubi Azərbaycan]] ərazisinə keçmə təhlükəsi yaranmışdı. Bunun qarşısını almaq üçün [[Abbas Mirzə]] sülh danışıqlarına başlamağa icazə verdi.
1808-ci ildə [[Harford Cons]] başda olmaqla [[İngiltərə]] elçiliyi Tehrana[[Tehran]]a gəldi, öz höküməti adından Fətəl[[Fətəli şahaşah]]a böyük bir brilyant bağışladı. Bundan sonra 1809- cu ilin fevralında [[fransa]] elçisi “Qardan xan” Tehranı[[Tehran]]ı tərk etməli oldu. Bir ay sonra [[İngiltərə]] ilə [[Qacarlar]] arasında yeni müqavilə bağlandı. [[İran]], İngiltərəyə[[İngiltərə]]yə qarşı olan bütün dövlətlərlə (başda [[Fransa]] və [[Rusiya]] olmaqla) əlaqələri kəsməyi, [[İngiltərə]] isə şaha ildə 120 min funt sterlinq (200 min tümən) yardım etməyi, [[Rusiya]] ilə savaşmüharibə üçün silah və hərbi köməkçilər verməyi öhdəsinə götürdü.
1809-cu ildə [[Rusiya]] və [[Qacarlar]] arasında yeni toqquşmalar baş verdi. Avqustun ortalarında [[Abbas Mirzə]] [[Araz]]ı keçərək [[Gəncə xanlığı]]ndakı Ağbulağa yaxınlaşdı. O,
[[Gəncə]]ni ala bilməyib [[İrəvan]]a çəkildi. 1809-cu ilin sentyabrında [[Qacar]] qoşunu [[Lənkəran]]a soxulub onu dağıtdı. Amma [[Qars]] paşalığı vasitəsilə [[Gürcüstan]]a hücum
ortalarında Abbas Mirzə Arazı keçərək Gəncə xanlığındakı Ağbulağa yaxınlaşdı. O,
istənilən nəticəni vermədi. 1810-cu ilin aprelində yenidən sülh haqqında [[Əsgəran]]da danışıqlar başlandı. Burada [[Talış xanlığı]] üstündə çox kəskin diplomatik mübarizə getdi. [[Ruslar]] bir zaman [[Krım]] üçün işlətdikləri üsula əl ataraq, bu xanlığın [[Rusiya]]dan da, [[Qacarlar]]dan da asılı oimayan bir torpaq olduğunu təklif etdilər. General Tormasov öz hökumətinə bildirdi ki, [[İngiltərə]] də, [[Osmanlı]] da barışıq olmasını istəmirlər, beləcə [[Əsgəran]] danışıqları da pozuldu.
Gəncəni ala bilməyib İrəvana çəkildi. 1809-cu ilin sentyabrında Qacar qoşunu
Lənkərana soxulub onu dağıtdı. Amma Qars paşalığı vasitəsilə Gürcüstana hücum
istənilən nəticəni vermədi. 1810-cu ilin aprelində yenidən sülh haqqında Əsgəranda
danışıqlar başlandı. Burada Talış xanlığı üstündə çox kəskin diplomatik mübarizə
getdi. Ruslar bir zaman Krım üçün işlətdikləri üsula əl ataraq, bu xanlığın Rusiyadan
da, Qacarlardan da asılı oimayan bir torpaq olduğunu təklif etdilər. General Tormasov öz
hökumətinə bildirdi ki, İngiltərə də, Osmanlı da barışıq olmasını istəmirlər, beləcə Əsgəran
danışıqları da pozuldu.
[[Böyük Britaniya]] höküməti qüvvədən düşmüş [[Qacarlar]] ilə Rusiya arasında barışığa yol verməməyə çalışırdı. 1810-cu ildə general Malkolm yenidən İrana[[İran]]a gəlib çoxlu top və tüfəng gətirdi. 1811-ci ildə Ouzli, Harford Consun yerinə Tehrana[[Tehran]]a böyük elçi göndərildi. O, 1809-cu il müqaviləsi üzrə nəzərdə tutulan pul yardımının yeni üçillik məbləğini (360 min funt sterlinq və ya 600 min tümən) [[Fətəli şahaşah]]a yetirdi. Tezliklə İngiltərədən[[İngiltərə]]dən Qacarlara[[Qacarlar]]a 12 top, 12 min mərmi, 12 min tüfəng, 12 min əsgərin geyimi üçün mahud göndərildi. 1810-1811-ci illərdə Osmanlı ilə savaşda Rusiyanın[[Rusiya]]nın bəzi uğurları sülh bağlanmasını tezləşdirdi. 1812-ci il mayın 16-da Buxares[[Buxarest sülh müqaviləsi (1812)|Buxarest sülhü]] imzalandı. Osmanlının[[Osmanlı]]nın [[Qafqaz]] sərhədləri dəyişməz qaldı. Bununla TürkiyəOsmanlı Cənubi Qafqaz torpaqlarının çoxunun Rusiyaya[[Rusiya]]ya qatılmasını tanımalı olurdu.
1812- ci ilin başlanğıcında 20 minlik [[Abbas Mirzə]] ordusu yenidən Qarabağa[[Qarabağ]]a girib Şahbulağı tutdu. General Kotlyarevski bu ordunu vurub buradan çıxardı. Həmin ilin yayında Fransanın böyük bir ordu ilə Rusiyaya[[Rusiya]]ya soxulması Qacarlarda[[Qacarlar]]da ruh yüksəkliyi və sevinclə qarşılandı. Artıq iyul ayında Qacarların atlı qoşunları Gəncəyə[[Gəncə]]yə, sonra isə Şəkiyə[[Şəki]]yə basqın etdi.
Avqust ayında 10 minlik Qacar ordusu [[Talış xanlığınaxanlığı]]na soxuldu. Ancaq burada da yerini bərkidə bilmədi. Ağoğlandan[[Ağoğlan]]dan rus qoşunu ilə gələn Kotlyarevski oktyabrın 18-də Aslandüzdöyüşüuäts[[Aslandüz döyüşü]]ndə [[Abbas MirzəyəMirzə]]yə sarsıdıcı zərbə endirdi. Rus ordusu ilə [[Talış xanlığınaxanlığı]]na yönəldi. 1813-cü ii yanvarın 1-də [[Lənkəran ]] qalası tutuldu. Rusiyanın yeni Baş komandanı RtişçevRtişşev təşəbbüsü bütünlüklə öz əlinə aldı. Rusiyanın 1812-ci ii [[Fransa ]] ilə müharibədə uğur qazanması Qacarların bütün ümidlərinə son qoydu. ▼
▲Avqust ayında 10 minlik Qacar ordusu Talış xanlığına soxuldu. Ancaq burada da yerini bərkidə bilmədi. Ağoğlandan rus qoşunu ilə gələn Kotlyarevski oktyabrın 18-də Aslandüzdöyüşüuäts Abbas Mirzəyə sarsıdıcı zərbə endirdi. Rus ordusu ilə Talış xanlığına yönəldi. 1813-cü ii yanvarın 1-də Lənkəran qalası tutuldu. Rusiyanın yeni Baş komandanı Rtişçev təşəbbüsü bütünlüklə öz əlinə aldı. Rusiyanın 1812-ci ii Fransa ilə müharibədə uğur qazanması Qacarların bütün ümidlərinə son qoydu.
== Müqavilənin imzalanması ==
[[Rusiya-İran müharibəsi (1804-1813)|Rusiya-İran müharibəsi zamanı]] [[Qacarlar sülaləsi|İranın]] məğlub olması,o dövrdəki beynəlxalq münasibətlərin köklü şəkildə dəyişməsi Rusiya ilə İran arasında sülh danışıqlarının başlanmasına səbəb oldu. Yaranmış vəziyyətdən məharətlə istifadə edən [[Britaniya imperiyası|İngiltərə]] Rusiya-İran danışıqlarında vasitəçi olmağı bacardı.[[1813]]-cü il [[oktyabr]] ayının 12-də [[Qarabağ]]da hər iki dövlətin səlahiyyətli nümayəndələri arasında on bir maddədən ibarət olan '''Gülüstan sülh müqaviləsi''' imzalandı.
| 