1904-cü ilin oktyabrında "''Hümmət''"çilər ilk sosial-demokrat nəşri olan Azərbaycan dilində gizli şəkildə "''Hümmət''" qəzetini nəşr etməyə başladılar.<ref>[http://anl.az/el/a/238045.pdf Şahverdiyev A.B. Azərbaycan mətbuatı tarixi. "Təhsil" nəşriyyatı, 2006 - 248 səh.]</ref> Qəzet [[1904]]-cü ilin sonlarından [[1905]]-ci ilin fevralına qədər Bakıda nəşr olunmuşdur. Cəmi [[6]] nömrəsi çıxmışdır. "''Hümmət''"in səhifələrində inqilabi ideyalar yayılırdı. Qəzet [[1905]]-ci il fevralın ortalarında "''zərərli istiqamətinə görə''" polis tərəfindən bağlandı, bəzi əməkdaşları isə həbs edildi. Bu mətbuat orqanının fəaliyyəti [[Rusiya]]da üç inqilab dövrünü, Azərbaycanın sovetləşməsi illərini əhatə edir. "Hümmət" təkcə [[Azərbaycan]]da deyil, bütün müsəlman [[Şərq]]ində türkdilli [[xalq]]lar içərisində sosial-demokratların ilk mətbu orqanıdır.
"Hümmət”in''Hümmət''”in yaranması, formalaşması ilk [[jurnalist]] və publisistlərinin[[publisist]]lərinin kimliyi hələlik tam şəkildə müəyyənləşdirilməyib. Çünki qəzetin 1904-1905-ci il nüsxələri hələlik araşdırmaçılara bəlli deyil. [[Mətbuat]] tariximizə "Hümmət”in''Hümmət''”in birinci nömrəsinin başlığının surəti, üçüncü sayının materiallarından yalnız biri bəllidir. Qəzetin ilk sayının başlıq hissəsində Azərbaycan və rus dillərində nəşr tarixi göstərilmişdi: "''1904-cü ilin oktyabrı”oktyabrı''”. Hektoqraf üsulu ilə çap olunan qəzetin adı üzərində də məxsusi olaraq dayanmaq, onun ideya-siyasi istiqamətini müəyyənləşdirmək olar. Bu qəzetin "Hümmət” Partiyasının mərkəzi mətbuat orqanlarından biri kimi adının məxsusi siyasi əhəmiyyəti var. İnqilabdan əvvəlki nəşrlər proletar beynəlmiləlçiliyin prinsiplərinə uyğun olaraq "''Bütün ölkələrin proletarları birləşin”birləşin''” şüarı altında nəşr olunurdu. Qəzetin ideya müəllifləri bu şüarın Azərbaycan variantını atalar sözü olan "Kişilərin birliyi dağı yerindən oynadar” şüarı ilə əvəzlədilər. Bu xalq məsəlinin digər qarışığı da dilimizdə qorunur: "El bir olsa, dağ oynadar yerindən”, yaxud "El gücü, sel gücü” və s. "Hümmət” ərəb sözüdür və Azərbaycan dilində "qeyrət”, "birlik”, "şücaət” mənasını bildirir”.
