İran: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k 109.239.19.87 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq By erdo can tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Teq: Geri qaytarma
Sətir 107:
[[1709]]-[[1722]]-ci illərdə üsyan etmiş [[əfqan tayfaları]] Səfəvilərin paytaxtı [[İsfahan]]ı ələ keçirdilər ([[1722]]). Əfqan xanlıqlarının qısa müddətli hökmranlığı əleyhinə xalq hərəkatları baş verdi. Əfqanlar əleyhinə mübarizəyə və Osmanlı türklərin ölkədən qovulmasına başçılıq edən [[Nadir xan Əfşar]] böyük feodal imperiyası yaratdı (Bax-[[Əfşarlar]]). Lakin o öldürüldükdən sonra ([[1747]]) bu dövlət süqut etdi. [[Kərim xan Zənd]]in hakimiyyət dövrü ([[1760]]-[[1779]]) istina olmaqla İranın [[XVIII əsr]] tarixi fasiləsiz feodal çəkişmələri ilə xarakterizə olunur. [[Zəndilər|Zəndlər]] və [[Qacarlar]]ın uzun sürən müharibəsi Qacarlar sülaləsinin ([[1796]]-[[1925]]) hakimiyyətə gəlməsi ilə başa çatdı. [[1795]]-[[1797]]-ci illərdə [[Ağa Məhəmməd Şah Qacar]]ın başçılıq etdiyi İran ordusunun Cənubi Qafqaza (o cümlədən Qarabağa) basqınları böyük dağıntılara və qırğınlara səbəb oldu. XVIII əsrin axırları [[XIX əsr]]in əvvəlləri [[Böyük Britaniya]], [[Rusiya]] və [[Fransa]]nın İranı əsarət altına almaq cəhdləri ölkədə kaputilyasiya rejiminin yaradılması İranla bir sıra Avropa dövlətləri arasında qeyri-bərabər müqavilələr imzalanması ilə nəticələndi.
 
Əvvəllər İran ərazisi olan Cənubi QafqazAzərbaycan torpaqları Rusiya-İran müharibələri nəticəsində Rusiyaiki İmperiyasınaimperiya daxilarasında oldubölündü. ([[Gülüstan müqaviləsi|Gülüstan]] 1813-cü il, [[Türkmənçay müqaviləsi]]) 1828-ci il. İranın Avropa ölkələrinin sənaye malları üçün satış bazarına çevrilməsi sosial ziddiyyətlərin daha da kəskinləşdirdi və anti-feodal [[Babi üsyanları]]na ([[1848]]-[[1852]]) səbəb oldu. Feodal mülkədar dairələri böhrandan çıxış rolunu mərkəzi hakimiyyəti və dövlətin müstəqilliyini möhkəmlətməkdə və bir-sıra islahatlar keçirilməsində görürdülər. [[Mirzə Tağı]] xanın (Əmir Nizam) islahatları (XIX ortalarında) nəticəsində iqtisadiyyat və mədəniyyət sahəsində müəyyən irəliləyiş oldu. XIX sonu-XX əvvəllərində İran imperialist dövlətlərin (Böyük Britaniya, Rusiya) yarımmüstəmləkəsinə çevrilmişdir. XIX əsrin sonundan milli şüur inkişaf edir, burja-millətçilik ideyaları yayılır, (Mülküm xan, Ə.Talıbov, Zeynalabdin Marağayi, Ağaxan Kirmani və b.) burjua tələbləri irəli sürən gizli cəmiyyətlər yaranırdı.
 
[[Şəkil:Reza_shahpahlavi.jpg|thumb|right|190px|Rza Şah Pəhləvi]]