II Təhmasib: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k tənzimləmə using AWB |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
{{
{{dövlət xadimi
| adın orijinalı = II Şah Təhmasib
Sətir 34:
}}
'''II Şah Təhmasib''' ([[Fars dili|farsca]]: طهماسب) və ya Şah II Təhmasib ([[3 dekabr]] [[1704]] – [[1740]]) — [[Səfəvilər]] xanədanlığından olan X [[şah]] (hökmranlıq illəri: [[1722]]-[[1732]]). Səfəvilər xanədanlığından olan IX şah [[Sultan Hüseyn]]in 3-cü oğlu. II Şah Təhmasib [[3 dekabr]] [[1704]]-cü ildə [[İsfahan]]da doğulmuşdur.
== Taxta çıxması ==
1722-ci ildə [[Mir Mahmud Hotaki]]nin başçılıq etdiyi [[əfqanlar]] [[Gülnabad döyüşü]]ndə [[Səfəvi dövləti]]nin hərbi qüvvələrini məğlub edərək paytaxt [[İsfahan]] şəhərini mühasirəyə alırlar.<ref>{{cite book|first=Marlowe |last=John |authorlink= |title=Iran |year= 1963|location=London |publisher= |url= |ref=harv}}</ref>8 ay davam edən mühasirə zamanı şəhərdə aclıq başlayır. Mühasirənin sonuna yaxın artıq şəhərdə küçə itləri belə qalmamışdı. [[Şah Hüseyn]], bütün saray əyanları ilə [[Mir Mahmud Hotaki]]nin qərargahına gedərək hakimiyyətdən əl çəkdiyini bildirir və şahlıq tacını [[Mir Mahmud Hotaki]]nin başına qoyur. Qarşılığında isə ona sülalə üzvlərinin sağ qalacağına, özünə ehtiramla yanaşılacağına dair söz verilir. Lakin [[İsfahan]] hələ mühasirədə olarkən, şəhərdən kənarda olan [[Səfəvi]] qoşunlarından birinin başçısı [[Luristan]] valisi Əlimərdan xan [[Şah Hüseyn]]ə məktub yazaraq taxtdan imtina etməsini, qardaşı Abbas Mirzəni şah elan etməsini, [[Səfəvi]] qoşunun baş komandanı təyin etdiyi [[Ərəbistan]] valisi Seyid Abdullanın vəzifədən kənar edilməsini xahiş edir. Şah bütün tələbləri rədd edir. Əlimərdan xanın ikinci məktubunda şahdan şahzadələrdən birini ona qoşulması üçün göndərməsini xahiş edir. Şah bu təklifi qəbul edir. Şah Hüseynin ən çox sevdiyi oğlu böyük oğlu Səfi Mirzə idi. Buna görə onu hərəmdən çıxardaraq, öz yanına gətirdir və vəliəhd elan edir. Lakin Səfi Mirzənin saraydakı xacə və əyanlar arasında gedən mübarizəyə müdaxilə etməsi və buna son qoymaq cəhdlərinə görə xacələr onu şahın gözündən salırlar. Anonim [[fransız]] müəllifin məlumatına görə şah oğlunun gözünü çıxartdırır və [[hərəmxana]]ya geri qaytarır.<ref>{{cite book|first= |last= |authorlink= |title=Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası IV cild |year= 1980|location=Bakı |publisher= |url= |ref=harv}}</ref>Bundan sonra müzakirələr qızışır və qərara alınır ki, 18 yaşlı Təhmasib Mirzə şəhərin müdafiəsini kənardan təşkil etmək və yeni ordu toplamaq üçün şəhərdən çıxarılsın. Təhmasib Mirzə bir qrup şəxslə [[əfqan]] patrulların hücumunu dəf edərək şəhərdən çıxa bilir və [[Kaşan]]a çatır. Maraqlısı budur ki, [[əfqan]] patrulların rəisi [[Mir Mahmud Hotaki]]nin əmisi oğlu və ondan sonrakı Hotaki şahı [[Əşrəf şah|Əşrəf xan]] idi. Bu məsuliyyətsizliyinə görə Əşrəf xan həbs edilir.<ref>{{cite book|first=L |last=Lockhart |authorlink= |title=The fall of the Safavid dynasty and Afkhan occupation Persia |year= 1958|location=Cambridge |publisher= |url= |ref=harv}}</ref>
== II Şah Təhmasib və Nadirqulu xan Əfşar ==
XVII əsrin sonu-XVIII əsrin əvvəllərində [[Səfəvilər dövləti]] qorxunc bir iqtisadi və siyasi böhran keçirirdi. Ölkənin mərkəzi və şərq hissəsi əfqan işğalı altına düşmüşdü. [[Azərbaycan]], [[Şirvan]] və bunlarla həmsərhəd ərazilər [[Osmanlı İmperiyası]] tərəfindən işğal olunmuşdu. [[Rusiya]] da [[Qafqaz]]da böyük fəallıq göstərməyə başlayırdı. [[1723]]-cü ildə [[I Pyotr]] [[Bakı]] üzərinə yürüş etmiş və Xəzərboyu əraziləri zəbt etmişdi.
| |||