II Təhmasib: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 57:
 
== Təhmasibqulu xanla (Nadir şahla) münaqişə ==
Təhmasib nazirlərinin əks təbliğatı öz işini görür: Təhmasiblə Nadir arasındakı münasibətlər çat verir. Məlum olduğu kimi, 1727-ci ilin fevralında şahzadə və onun ətrafı Məşhədi[[Məşhəd]]i tərk edib, Xabuşana[[Xabuşan]]a, oradakı kürdləri[[kürdlər]]i və digər radikal tayfaları Nadirə qarşı qızışdırmaq məqsədilə gedirlər; Təhmasib nazirlərinin təkidi ilə [[Astabad|Astarabad]], [[Mazandaran]], Giraylı bölgələrinə xüsusi manifest göndərib, oradakıları «xəyanətkar» Nadirə qarşı mübarizəm üçün onun (Təhmasibin) köməyinə gəlməyə çağırır.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> Təhmasibqulu xan vaxt itirmədən Təhmasibin xəzinəsini və Məşhəddə[[Məşhəd]]də qoyub getdiyi bütün əmlakı, şahzadənin at və dəvələrini ələ keçirir, şahzadənin Məşhəddəki tərəfdarları nəzarət altına alınır, hökumət idarələri, Etimadül-Dövlə və Qullarağasının iqamətgahları möhürlənir (159, s. 98). Qardaşı İbrahim xanı Məşhədə[[Məşhəd]]ə komandan qoyub, yol boyunca üsyankar kürdləri[[kürdlər]]i geri oturdan Nadirin Təhmasibin olduğu Xabuşana yetişməsi, təbii ki, şahzadə üçün gözlənilməz olur. S.Avramovun qeydlərindən məlum olduğu kimi, Təhmasibin barışıq danışıqları üçün göndərdiyi Mollabaşı ilə mükaliməsində Nadirin Təhmasibə olan münasibəti öz əksini tapır; belə ki, Nadirin Təhmasibin onu öldürəcəyindən ehtiyat etdiyi barədə fikrinə etiraz edən Mollabaşı Məhəmməd Hüseyn şahzadənin ona heç bir xətər yetirməyəcəyinə Allaha and içdiyini bildirdikdə, Nadir istehza ilə deyir:<ref name=":1" />
{{cquote|''Mən şahı çox yaxşı tanıyıram. O, çox inamlı, etibarlı adamdır. Səhər Fətəli xana dəyməyəcəyinə söz verib, axşam onun başının kəsilməsi barədə əmr vermişdi.''}}
Nadirin şahzadəyə inanmadığı halda onunla barışığa gəlməsi faktını L.Lokhart belə səciyyələndirir ki, Nadirə «...öz planlarını gerçəkləşdirmək üçün ən azı şahzadənin nominal olaraq onun tərəfində olması vacib idi» Məşhəddə Təhmasibin [[Novruz bayramı]] ərəfəsində qəbulu üçün Nadirin böyük hazırlıqlar görməsi, təntənəli mərasimlər hazırlatması elə təsəvvür yaradırdı ki, sanki Nadirlə Təhmasib arasında münasibətlər bərpa olunub. L.Lokhart düzgün olaraq qeyd edir ki, Nadirin əfqanlara[[əfqanlar]]a qarşı həlledici çıxışını yubadan əsas səbəb silsilə üsyan və həyəcanlar idi.
 
Nadirlə Təhmasib arasında hökm sürən ziddiyyətli, qəliz münasibətlər barədə S. Avramovun qeydlərinə, habelə Mirzə Mehdi, Məhəmməd Möhsün kimi müəlliflərin verdikləri məlumatlara istinad edən L.Lokhart Nadirin həyata keçirdiyi fəvqəladə tədbirlərin, məsələn, Təhmasibin möhürünü ələ keçirib, şahın adından əmr və sərəncamlar verməsi və s., «...əfqanlara[[əfqanlar]]a ...qarşı dəfələrlə arxa plana keçirməli olduğu hərbi əməliyyatları reallaşdırmaq üçün öz düşərgəsində birliyə nail olmaq məqsədinə xidmət etdiyini» (246, s. 319) vurğulayaraq, bir növ ona bəraət qazandırır. Belə ki, Təhmasibin başına gələnlərdə Təhmasibin özünün günahkar olduğuna diqqəti çəkən L.Lokhart bu əziyyətlərin, şahzadənin[[şah]]ın «Nadirə qarşı intriqalar yeritməsi» səbəbindən törədiyini vurğulayır (yenə orada). Nadirin həyata keçirdiyi ehtiyat tədbirlərinə baxmayaraq, Təhmasib [[İran İraqındakı]]-[[İraq]]ındakı sərkərdəsi Məhəmmədəli xanı üsyana qaldırmağa müvəffəq olduqda, [[kürd]] tayfalarının da qoşulması səbəbindən üsyan ciddi xarakter aldıqda, habelə 1728-ci ilin oktyabrında Zülfüqar xanın 8000-lik [[qacar]]türkmənlərdən[[türkmənlər]]dən ibarət qüvvə ilə Astrabadı ələ keçirib, Təhmasibi Nadirdən müdafiə məqsədilə Məşhədə doğru irəliləməsi barədə xəbər aldıqda Nadirin buna reaksiyasını təsəvvür etmək çətin deyil. Hər halda Təhmasib Nadirə qarşı intriqalarının heç bir nəticə verməyəcəyini anladıqdan sonra L.Lokhartın sözləri ilə desək, «onların arasında qeyri-bərabər, mürəkkəb əməkdaşlıq formalaşır».<ref name=":0" />
 
== Əfqanalarla mübarizə ==