|
Əfsanə olmuş, yaxud olması mümkün olan bədii həqiqətlər, astral təsəvvürlər, həyat və cəmiyyət hadisələrilə bağlı həyat faktına əsaslanır. Bu nümunələrdə müasir dövr və həyat üçün nümunəvi olan, insana estetik zövq verən, onu düşündürən, dövrün əksilikləri və ziddiyyətləri ilə insanı üz-üzə qoyan həyat materialına əsaslanır. Azərbaycan əfsanələrinin qədim nümunələri hesab edilən Midiya əfsanələri Heredotun "Tarix" əsəri vasitəsilə günümüzə gəlib çıxmışdır. Azərbaycan ağız ədəbiyyatı tarixən əfsanələrlə zəngin olmuşdur. Nağılların tərkibində, bəzən nağıl, əfsanə kimi öyrənilən bu nümunələrin bizə gəlib çatanı 1822-ci ildə çap edilmiş "Şirvan" və "Şabran" toponomik əsərləridir"Əfsanə''— Epik növün janrıdır. Əfsanələr daha çox xalqın tarixini, dünya görüşünü, xəyal və arzularını özündə əks etdirir. Azərbaycan əfsanələri, əsasən, aşağıdakı mövzulardandır :
:1. Heyvanlar, quşlar haqqında;
:2. Güllər, çiçəklər;
"Turaclı"əfsanəsində deyilir ki, Turaclı adlı gözəl qız xanın zalım arvadının qulluqçusudur. Bir gün xanım başını yumaq üçün su hazırlamağı əmr edir. Xanım yuyunduqdan sonra başını daramaq istədikdə Turaclı darağı tapa bilmir.Turaclı Allaha yalvarir ki, onu quşa çevirsin. O, quşa çevrilib uçub gedir,xanımın əlindən qurtulur.
Nizami mövzuları ilə bağlı "Şirin qala" əfsanəsi vardır. Əfsanədə Ağcaqız adlı bir gözəli sevən gəncin nakam sevgisindən və məhəbbətindən danışırdılar. Oğlanın ölümündən sonra "Şirin qala" da yarımçıq qalır.Nəsillərdən nəsillərəağızda dolaşan və mövzusu çox zamanfövqəladə xarakter daşıyan hekayə, rəvayət;əsatir. Hind əfsanələri. Orta əsr əfsanələri.– [Gənc çadırçı:] Keçənlərdən bizəəfsanə qaldı; Sönüb Cəmşidi-cəm, peymanəqaldı. H.Cavid. Bəşər xəyallara qapanıb hərdən;Təsəlli bulmuşdur əfsanələrdən. S.Vurğun.[Mirzə] bütün Şərq ayin, əfsanələrinibilməyi ilə hamının diqqətini cəlb edirdi.S.Rəhimov. // məc. Uydurma, nağıl, boşsöhbət. Əfsanə danışma yar deyə-deyə; Bülbül,gül yanında xar deyə-deyə. Aşıq Pəri.[Sabbah:] Nə olur, böylə azıb getsə bəşər;Səncə, əfsanəmidir xeyr ilə şər? H.Cavid.Sevgilim, eşq olmasa varlıq bütün əfsanədir;Eşqdən məhrum olan insanlığa biganədir.Ə.Vahid
Dillərə düşmüş, geniş yayılmış vəqə,dastan, hekayət. Əbəs sözdür bu əfsanə;Düşübdür xalqın ağzına; Gərək Məcnun,gərək Leyla; Veribdirlər canın cana. Füzuli.Sən öz gözəlliyinlə; Sirr dolu əfsanələr;Nağıllar yaratmısan. B.Vahabzadə.
== Mənbə ==
|
