Frank krallığı: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
fixed cite error |
This is old version before me |
||
Sətir 140:
}}
Karolinq hakimiyyəti dövründə frank cəmiyyətində feodal quruluşunun özülü qoyulur. Hələ Merovinqlərin zamanı icma daxilində başlamış sosial təbəqələşmə nəticəsində allodlarını itirən kəndlilər asılı adamlara çevrilir. VII-IX əsrlərdə bu proses geniş vüsət alır. VIII əsrin əvvəllərinə doğru frank krallığında 2 bir-birinə düşmən sosial təbəq yaranır: iri torpaq sahibkarları və torpaq mülkiyyəti olmayan və ya kiçik sahəsi olan asılı kəndlilər. Frank cəmiyyətində sosial quruluşda baş verən bu dəyişikliklər Pipinin varisi – mayordom Karl Martellin siyasətində öz əksini tapır<ref name="Fischer Drew-p3">Die vroegste verwysing na die Franke dateer uit die [[3de eeu]].</ref><ref name="Fischer Drew-p3">Katherine Fischer Drew, The Laws of the Salian Franks, p3</ref><ref>Volgens die Engelse Wikipedia artikel is die woord ''Francia'' in die ''Panegyrici Latini'' in die begin van die [[3de eeu]] gebruik -- die artikel verskaf egter nie 'n bestaan eksterne bron vir die bewering nie</ref><ref>Ian Wood, ''Defining the Franks'' in From Roman Provinces to Medieval Kingdoms, saamgestel deur Thomas F. X. Noble, p113</ref>. Karl Martel («Çəkic», 715-741) öz hakimiyyətinə krallığın daxilində daxili iğtişaşları yatırmaqla başladı. Neystriyada ona qarşı üsyan etmiş feodalları darmadağın edən, daha sonra ərəblərlə sazişə girərək Akvitaniya və Provans hersoqlarını məğlub edən Karl alman Reynətrafı tayfaları olan – saks, friz, alaman, bavarları tabe etməyə başladı. 732-ci ildə həlledici Platye döyüşündə Karl Martel ərəblərə ağır zərbə endirdi – ərəblər VIII əsrin əvvəllərində İspaniyanı işğal edərək 720-ci ildə Cənubi Qalliyaya hücum etmişdilər və Frank krallığı üçün birbaşa təhlükə yaradırdılar. Ərəblərlə mübarizədə frankların təzəcə yaradılmış atlı (süvari) qoşunu böyük rol oynamışdır<ref name="Fischer Drew-p3" /><ref name="Fischer Drew-p4">Katherine Fischer Drew, The Laws of the Salian Franks, p4</ref>.
Platye döyüşü ərəblərin Avropadakı sonrakı hərəkətini dayandırdı və indi əlində Cənubi Qalliyanın kiçik bir hissəsi – Septimaniya qalırdı. Frank krallığında feodal münasibətlərinin inkişafı torpaq mülkiyyəti formalarının da dəyişməsini tələb edirdi. Müflisləşmiş azad kəndlilərin böyük bir hissəsi orduda xidmət etmək üçün zəruri maddi vəsaitə malik olmadıqları üçün hərbi qüvvələrin köklü təşkili haqqında məsələ qalxdı. Karl Martellin benefisi islahatının sosial kökləri də buradan irəli gəlmişdir. Bu islahatın mahiyyəti ondan ibarət olmuşdur ki, Merovinqlərin dövründə torpağın tam və şərtsiz mülkiyyətə verilməsi (allod) yayılmışdısa, bu islahatdan sonra torpağın şərti mülkiyyət formasına verilməsi (benefisi – beneficium, tərcüməsi: «nəcib iş») başlanır<ref>{{cite book |last=Spufford |first=Peter |title=Money and its use in medieval Europe |origyear=1988 |year=1989 |publisher=Cambridge University Press |location=Cambridge |isbn=0521303842 |pages=398, 400–2 |chapter=Appendix I}}</ref>. Benefisi müəyyən xidmət, adətən süvari hərbi xidmət müqabilində ömürlük istifadəyə verilirdi. Benefisini alan şəxs vəfat edəndə benefisi ilkin mülkiyyətçiyə və ya onun varisinə verilirdi<ref>[http://www.tacitus.nu/historical-atlas/regents/germany/franconia.htm en:Dukes of Franconia en eo:Dukoj (da, de) Frankonio]</ref><ref>[http://www.datenmatrix.de/cgi-local/hdbg-karten/karten.cgi?action=detail&templ=01_01_karten_detail&id=57 de:Karte: Franken um 850 : Historische Karten (Haus der Bayerischen Geschichte) deeo: Karte: Franken um 850 : Historische Karten (Domo der Bayerischen Historio)]</ref>.
Sətir 348:
Öz sarayı vasitəsilə Karl imperiyasını idarə edir və inzibatçılığı həyata keçirirdi. İldə ən azı bir və ya iki dəfə imperiyanın hər tərəfindən magistratlar və kübarlar baş məclisə toplaşırdılar. Karolinq imperiyasının unikal quruluşu ondan ibarət idi ki, heç kəs silahlı qüvvələr məclisi ilə, kübarlığın konstitusiya məclisi kimi kilsə sinodu arasında aydın xətt çəkə bilməzdi. Ədalət məsələləri, hərbi işlər və köməyə aid olan problemlər kübarlığın və ruhanilərin nümayəndələri
tərəfindən eyni bir vaxtda müzakirə edilirdi. Onların hamısının üstündə isə Şarlemanın şəxsiyyəti dayanırdı. Karl müxtəlif xalqların və tayfaların ənənəvi hüquqlarına hörmətlə yanaşırdı. Kapitulyarilər (frank krallarının imzaladığı qanunlar və sərəncamlar) müəyyən dərəcədə tayfa hüquqlarına əlavə kimi xidmət edirdi, həm də ictimai və özəl həyatın ayrı aspektlərini nizamlamaq üçün tətbiq olunurdu.
Karlın imperiyasının təşkili heç də nöqsanlardan və məhdudiyyətlərdən xali deyildi
Ancaq müxalifət hərəkatları barədə
Sətir 355:
Akvitaniyalını həmimperator və yeganə vəliəhd kimi taclandırdı. Bir neçə ay sonra, [[814]]-cü ilin [[yanvar]]ında Karl vəfat etdi.
Germanların ya fransızların Şarlemanın həqiqi varisi olması barədəki mübahisə orta əsrlərdən başlayaraq müasir dövrə
qədər davam edir
Napoleon özünü Şarlemanın varisi adlandırırdı. İkinci Dünya müharibəsindən sonra “Qərbi” Avropanın birləşməsi barədəki müzakirələr onun modelini dirçəldirdi. Karl haqqında populyar əfsanələr və şeirlər meydana gəldi, onların zirvəsini “Roland haqqında nəğmə” epik poeması təşkil edir. Qay Yuli Sezarın adından kayzer, çar, qeysər titulları yarandığı kimi, Karlın adından slavyan dillərində – çex dilində “kral”, polyak dilində “krol”, rus dilində “korolğ” və sairə sözlər meydana gəlmişdir
Karlın sarayında yaşayan Eynhard Şarlemanın xarakterik cəhətlərini belə təsvir edir: “O, qeyri-adi hündürlükdə olan geniş
| |||