Dilağarda: Redaktələr arasındakı fərq

{{KəndYM

'''Dilağarda''' — [[Azərbaycan Respublikası]]nın [[Füzuli rayonu]]nun inzibati ərazi vahidində kənd.

1820-ci ildə [[Rusiya]]nın [[Cənubi Azərbaycan]]dan köçürüb gətirdiyi tayfalardan (Qasımlı, Zərgər, Mahrızlı, Şahsevən) biri Dilaqarda adlanırdı. Bu el 600 ailədən ibarət olmaqla ondan əvvəl Talış bölgəsində və Cənubi Azərbaycanda maldarlıqla məşğul olurdu. Köçürülmüş tayfalardan 24 kənd yaranmışdı ki, onlardan üçü (Dilaqarda, Araz Dilaqarda və Qobu Dilaqarda) Dilaqarda elinin adının eynidir. <ref>[http://www.budaq.com/index.php?option=com_content&view=article&id=241:yuxari-qarabagin-toponimlri-&catid=45:2011071802&Itemid=97 YUXARI QARABAGIN TOPONIMLƏRI]</ref>

Azərbaycan Respublikası Dövlət Tarixi Arxivində saxlanılan 1823 ilə aid [[Qarabağ]] əyalətinin siyahıya alınmasına istinadən Dilağarda kəndi 20 tüstüdən ibarət olmuş, pul vergisi və başqa mükəlləfiyyətlər daşımışlar. <ref name="ReferenceA">Orxan Zakiroğlu (Baharlı).Qaraqoyunlular. I kitab. Bakı, 2015</ref>

[[Azərbaycan Respublikası]] Dövlət Tarixi Arxivində saxlanılan müxtəlif illərdə aparılmış əhalinin, o cümlədən bəylərin, din xadimlərinin siyahıya alınması sənədlərinə istinadən [[Çar Rusiyası]] dövründə Dilağarda kəndi Yelizavetpol quberniyasının, [[Şuşa qəzası]]nın kəndi kimi qeydə alınmışdır. <ref>Orxan Zakiroğlu (Baharlı).Qaraqoyunlular. I kitab. Bakı, 2015<name="ReferenceA"/ref>

Dilağarda da 1842, 1849, 1863, 1873, 1886 illərdə əhalinin siyahıya alınması aparılmışdır. Dilağarda da aparılmış 1842 il siyahıya alınması istisna olmaqla kişilərin adı ardıcıllıqla qeydə alınmış, qadınların yalnız sayı göstərilmişdir.<ref>Orxan Zakiroğlu (Baharlı).Qaraqoyunlular. I kitab. Bakı, 2015<name="ReferenceA"/ref>

Dilağarda 1842 ildə 50 tüstüdən ibarət olmuşdur. Əhalisinin ümumi sayı 165 nəfərdən ibarət Dilağarda da 96 kişi, 69 qadın yaşamışdır. 1849 ildə isə yalnız kişilərin siyahıya alınması aparılmışdır. Aparılmış siyahıya alınmaya görə, 142 nəfər sakini olmuş Dilağarda 54 tüstüdən ibarət idi. 1863 ilin siyahıya alınma sənədinə istinadən əhalisinin ümumi sayı 354 nəfər olmaqla 79 tüstüdən ibarət Dilağarda da 181 kişi, 173 qadın yaşamışdır. 1873 ildə Dilağarda 89 tüstüdən ibarət olmuşdur. Dilağarda da əhalinin ümumi sayı 673 nəfər olmaqla 328 kişi, 345 qadın yaşamışdır. 1886 ilə aid əhalinin siyahıya alınmasına görə, 710 sakini olmuş Dilağarda 107 tüstüdən ibarət idi. Həmin ildə Dilağarda da 380 kişi, 330 qadın sakin yaşamışdır.<ref>Orxan Zakiroğlu (Baharlı).Qaraqoyunlular. I kitab. Bakı, 2015<name="ReferenceA"/ref>

Dilağarda da müxtəlif illərdə [[bəy]]lərin və din xadimlərinin, onların ailə üzvlərinin siyahıya alınması aparılmış, illərə görə yaşları göstərilmişdir. 1849 ildə Dilağarda da aparılmış bəylərin siyahıya alınmasına əsasən kənd 3 bəy ailəsi olmaqla 9 kişidən ibarət olmuşdur. 1863 ilə aid siyahıya alınmaya istinadən Dilağarda da 1 bəy ailəsi və onların ailə üzvləri yaşamışdır. 1886 ilin bəylərin siyahıya alınmasına görə, Dilağarda da 2 bəy, 1 din xadimi və 7 ailə üzvü yaşamışdır. <ref>Orxan Zakiroğlu (Baharlı).Qaraqoyunlular. I kitab. Bakı, 2015<name="ReferenceA"/ref>

Dilağarda, Qobu Dilağarda, Araz Dilağarda kəndləri 1993 ildə Ermənistan Respublikası Silahlı qüvvələrinin işğalı altındadır.

Dilağarda oyk. [[Füzuli]] r-nunun eyniadlı i.ə.v.-də [[kənd]]. [[Köndələnçay|Köndələnçayın]]ın (Arazın qolu) sol sahilindən bir qədər aralı, [[Qarabağ]] silsiləsinin ətəyindədir. [[Oykonim]] qaraqoyunlu [[tayfa]] ittifaqına daxil olan dilağarda tirəsinin adı ilə bağlıdır. Etnotoponimdir. Əsasən maldarlıqla məşğul olan dilağardalılar əvvəllər [[Cənubi Azərbaycan]] və [[Talış]] zonasında yaşayırdılar. Sonralar onların bir hissəsi Azər.-nın şm.-ında məskunlaşmışdı. Yayı Talış silsiləsində, qışı isə Muğanda keçirən dilağardalılar Araz Dilağarda, Qobu Dilağarda kəndlərinin də bünövrəsini qoymuşlar.<ref>Azərbaycan Toponimlərinin Ensiklopedik Lüğəti. [[Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası]]. [[Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu]]. Şərq-qərb Bakı-2007. səh.427</ref>

XVIII-XIX əsrlərdə Dilağarda kəndində Kazım bəy Ağahəsən bəy oğlu (1811-1880), oğlanları Muradxan bəy (1836-...), Ağahəsən bəy (1851-...), nəvələri Murtuza bəy (1866-...), Hacıağa bəy (1871-...), Ağa bəy (1876-...), Kazım bəy (1881-...), Kamran bəy (1874-...), qardaşı proporşik Hacıağa bəy (1824-1848), Lütfəli bəy Məhəmmədhəsən bəy oğlu (1812-....), qardaşı Abdulla bəy (1819-...) adlı bəylər yaşamışlar. <ref>Orxan Zakiroğlu (Baharlı).Qaraqoyunlular. I kitab. Bakı, 2015<name="ReferenceA"/ref>

Əmirxan bəy Novruzxan bəy oğlu (1789-...) Ağabəyim xanımla (1797-...) ailə həyatı qurmuşdur. Onun Əbdülhüseyn bəy (1819-...), Mirzəhüseyn bəy (1820-...) adlı iki oğlu, Hüsnü xanım (1836-...), Sənəm xanım (1836-...) adlı iki qızı dünyaya gəlmişdir.<ref>Orxan Zakiroğlu (Baharlı).Qaraqoyunlular. I kitab. Bakı, 2015<name="ReferenceA"/ref>

Molla Məmmədbağır Molla Musa (1813-...), Molla Rza Əmirxan oğlu (1824-...) Dilağarda kəndinin din xadimlərindən sayılmışlar.<ref>Orxan Zakiroğlu (Baharlı).Qaraqoyunlular. I kitab. Bakı, 2015<name="ReferenceA"/ref>

Kənd [[Rayon]] mərkəzindən 13 &nbsp;km şimalda, Füzuli-Martuni şose yolundan 2 &nbsp;km Köndələnçayın (Arazın qolu) sol sahilindən 6 &nbsp;km aralı, Qarabağ silsiləsinin ətəyindədir.