Britaniya imperiyası: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 83:
}}
'''Britaniya İmperiyası''' ({{lang-en|British Empire}}) — Tarixdə ən böyük imperiya, [[Birləşmiş Krallıq]] tərəfindən idarə olunan [[dominion]]lar, müstəmləkələr, protektoralar və mandatları və digər asılı bölgələrdən ibarət olan imperatorluq idi. XVI və XVII əsrlərdə Birləşmiş Krallıq tərəfindən qurulan dəniz həddindən artıq müstəmləkələr və ticarət mərkəzləri kimi başlamışdır. Ən güclü dövründə dünya tarixində ən geniş torpaqlara sahib olmuş imperatorluq idi, bir əsr boyunca dünyanın ən öndə gələn qlobal gücü idi. 1922-ci ildə 458 milyon adam, yəni dünya əhalisinin dörddə biri, Britaniya imperatorluğunun hakimiyyəti altında idi <ref>[[#Maddison 2001|Maddison 2001]], s. 98, 242.</ref> və torpaqları 13.000.000 mil kvadrat (33.000.000
) əhatə etdi.<ref>[[#Ferguson 2004|Ferguson 2004]], s. 15.</ref> Nəticə etibarilə siyasi, dil və mədəni keyfiyyət məşhurdur. Gücün zirvələrində olarkən, tez-tez "Britaniya İmperatorluğunda günəşin batmadığı" deyilirdi, çünki dünya ümumisindəki genişliyi səbəbiylə hər zaman ən az bir dənə torpağında gün işığı var idi. XV və XVI əsrlərdəki coğrafi kəşflər boyunca İspaniya və Portuqaliya Avropanın dünyanın kəşf etməsinin qabaqcılları idi və müddətdə böyük dənizaşırı imperatorluqlar qurdular. Bu imperatorluqlarda olan böyük sərvətdən qısqanan İngiltərə, Fransa və Hollandiya, Amerika və Asiyada öz müstəmləkələri və ticarət şəbəkələrini qurmağa başladılar. XVII və XVIII əsrlərdə Hollandiya və Fransa ilə davam etdirdiyi bir neçə dənə döyüşün nəticəsi etibarilə İngiltərə (Şotlandiya ilə edilən 1707 Birləşmə Qanunu'ndan sonra Britaniya), Şimali Amerika və Hindistandakı üstün güc oldu. Bununla yanaşı, 1783-cü ildə bir müstəqillik savaşından sonra Şimali Amerikada On Üç Koloniya'nin itirilməsi Britaniya üçün böyük bir ziyan idi və ən sıx əhalisi olan olan koloniyasını itirdi. Bu geriləməyə qarşı Britaniyanın diqqəti sonradan Afrika, Asiya və Böyük Okeana çəkildi. 1815-də Napaleon Fransasının məğlub olmasını sonra Britaniya, bir əsr boyunca xaricdən hər hansı bir müqavimətin iştirak alınmayan bir liderliyi var idi, və dünya daxilində torpaqlarını genişləndirməyə davam etdi. Ağ məskunlaşmaçı müstəmləkədən daha çox muxtariyyət verilirdi; bəzi müstəmləkələr də hakimiyyət olaraq yenidən təsnif edildi.
| |||