Ümumdünya hörümçək toru: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
k Kompyuter → Kompüter using AWB
Sətir 2:
'''Ümumdünya hörümçək toru''' ({{lang-en|World Wide Web}}, qısaca: '''WWW''' və ya '''veb''') - virtual aləmdə hörümçək şəbəkələri kimi bir-biri ilə əlaqəli səhifələrdən, [[İnternet]] üzərində işləyən və "www" ilə başlayan ünvanlardakı səhifələrin göstərilməsini təmin edən servistir.
 
İnternet və veb terminləri eyni vaxt təyin olunur. Çünki veb yalnız internet üzərində işləyən bir servisdir. Veb anlayışı, [[CERN]] 'də kompyuterkompüter proqramçıları olan Robert Kayonun ([[Robert Cailliau]]) və [[Tim Berners-Lee]]' nin bir birindən aslı olmadan [[hipermətn]] (hypertext) texnologiyasını CERN üçün inkişaf etdirmələri ilə yaranmışdır <ref name="netvalley">{{cite web |date=2 November 1995 |title=A Short History of the Web
|url=http://www.netvalley.com/archives/mirrors/robert_cailliau_speech.htm |publisher=NetValley |accessdate=2018-10-16}}</ref>
. Bu gün də özünün rəhbəri olduğu [[W3C]] (''World Wide Web Consortium'') tərəfindən idarə edilir. WWW, [[1994]]-ci ildən bəri sürətlə böyüməkdə, istifadə edənləri çoxalmaqdadır.
 
== Strukturu ==
WWW İnternet üzərində qurulmuşdur və İnternetin təqdim etdiyi mexanizmlərdən çoxunun istifadə edilməsini təmin edir. İnternetin fiziki görünüşləri-kompyuterlərkompüterlər, şəbəkələr və xidmətlər-dünya üzərindəki digər minlərlə kompyuterəkompüterə bağlanmamıza icazə verir. Veb, İnternetin ən üstündə mücərrədlənmiş ümumi xidmətlərdir. World-Wide Web (3w), insanların fikir və layihələrinin paylaşılmasını təmin edən bir məlumat və mədəniyyət hovuzudur. Müştəri-server tətbiqləri ilə edilən bir çox təşkilatda Veb skanerləri Müştəri olaraq çalışa bilərlər. Veb yürütümü standart Müştəri-server modelini izlər. Aşağıdakı şəkildə göstərildiyi kimi "Brauzer" adı verilən proqramı işlədən bir istəkçi kompyuterkompüter ilə Veb server proqramı işlədən bir server kompyuterkompüter arasındakı qarşılıqlı təsirə "Müştəri-server" qarşılıqlı təsiri adı verilər. Müştəri kompyuterkompüter serverdən HTTPdən (Hypertext Transfer Protocol) və İnternet müzakirəsi standartı olan TCP / IP 'ye istifadə edərək bir sənəd istər və server istəkçidən göstərəcəyi sənədi geri çevirər.
 
"World-Wide Web" ibaresi HTTP ilə razılaşan serverlərin kollektiv şəbəkəsini ifadə etmək üçün istifadə edilir. HTTP var olan məlumatların istifadə etdikləri protokolun qlobal quruluşudur.
 
Veb skanerlərinin və serverlərinin öz aralarında ünsiyyət üçün istifadə etdikləri protokola HTTP (Hypertext Transafer Protocol) adı verilir. Bunun üçün Veb serverlərə ümumiyyətlə HTTP Server və ya HTTP Deaemons (HTTPD) deyilir.
 
Bu nümunədə bir skaner istifadə edirsiniz (Netscape, Mosaic, və ya digər bir skaner) və "[[Webmaster]] Magazine Qonaqlar '" ı istinad olaraq basırsınız. Skaner sizin bu objeye çatmaq üçün; http://az.wikipedia.org - Veb ünvanına (və ya URL) getmək istədiyinizi anlayacaqdır.
 
=== Serverləri və istəkçilər arasındakı iş bölgüsü ===
Sətir 29:
 
Aşağıdakı şəkildə İTİ ana səhifəsinə girildikdən sonra faculties hypertext ilə fakültə bağlarının olduğu səhifəyə keçilmiş və daha sonra məlumat almaq istədiyimiz Elektrik-Elektronik fakültəsi Nəzarət və Kompyuter Müh. hissəsinə keçilmişdir.
 
 
== URL ==
Sətir 44 ⟶ 43:
----
 
İnternet istifadəçilərinin girmək istədikləri veb saytlarının IP ünvanlarını ağıllarından tutmaları çox çətin olacağı üçün, İnternet üzərində sahə adı - IP ünvanı dəyişməsinə kömək edən xidmətlər yer almaqdadır. Bu xidmətlərə DNS (Domain Name Services - Alan Adı Xidməti) adı verilir. DNS'ler özlərinə soruşulan domen adlarını IP ünvanlarını soruşan istifadəçilərə verərlər.
 
İnternet istifadəçilərinin girmək istədikləri veb saytlarının IP ünvanlarını ağıllarından tutmaları çox çətin olacağı üçün, İnternet üzərində sahə adı - IP ünvanı dəyişməsinə kömək edən xidmətlər yer almaqdadır. Bu xidmətlərə DNS (Domain Name Services - Alan Adı Xidməti) adı verilir. DNS'ler özlərinə soruşulan domen adlarını IP ünvanlarını soruşan istifadəçilərə verərlər.
 
 
Sahə Adı IP ünvanı
Sətir 63 ⟶ 60:
----
 
3. İnternet istifadəçisi www.abc.com səhifəsi girmək istədiyi zaman, internet skanerinin (İnternet Explorer, Firefox, Opera vs.) adres çubuğuna www.abc.com yazır. İnternet üzərindəki ünvanlama yuxarıda izah edildiyi kimi IP əsaslı olduğu üçün brauzerin bu domen adının IP ünvanını öyrənməsi lazımdır. Ögrenmek üçün isə, istifadəçi kompyuterindəkompüterində tərifli olan DNS serverinə gedərək, abc.com 'un IP ünvanını soruşar.
 
3. İnternet istifadəçisi www.abc.com səhifəsi girmək istədiyi zaman, internet skanerinin (İnternet Explorer, Firefox, Opera vs.) adres çubuğuna www.abc.com yazır. İnternet üzərindəki ünvanlama yuxarıda izah edildiyi kimi IP əsaslı olduğu üçün brauzerin bu domen adının IP ünvanını öyrənməsi lazımdır. Ögrenmek üçün isə, istifadəçi kompyuterində tərifli olan DNS serverinə gedərək, abc.com 'un IP ünvanını soruşar.
 
 
----
 
4. DNS serverindən cavab olaraq abc.com 'un IP ünvanının məlumatını alar
 
----
Sətir 77 ⟶ 72:
----
 
6. www.abc.com 'un veb serveri, İnternet istifadəçilərinin Müqəddimə faylını göndərir. Ümumiyyətlə əsas səhifə default.html, default.php, default.asp, index.html, index.php, index.asp kimi fayllardan ibarətdir. İstifadəçi kompyuterinəkompüterinə Müqəddimə fayl yükləndikdən sonra, skaner proqram tərəfindən (İnternet Explorer, Firefox və s.), fayl göstərilir. İstifadəçi, Müqəddimə üzərindəki başqa əlaqələrə basaraq, www.abc.com veb serverinin özünə başqa fayllar göndərməsini də istəyə bilər. Serverdən gələn fayllar yenə skaner altından göstəriləcəkdir.
 
 
=== Server adı ===
Sətir 85 ⟶ 79:
 
== Məxfilik ==
Zaman və puldan qənaət edib kompyuterinkompüterin asanlıqla və əyləncədən faydalanan kompyuterkompüter istifadəçiləri, veb də daxil texnologiyadan istifadə qarşılığında xüsusi həyatın gizliliyi haqqlarını istifadə, ya da istifadə etməmiş olabilirler.Yəni internet istifadəçilərinin bir qismi xüsusi həyatını gizli tutarkən, bir qismi bu detalı çox da diqqət verməməkdədir.Facebook əvvəldən yalnız amerikalı universitet tələbələri tərəfindən istifadə edilərkən indilərdə 70%-i Amerika olmayan insanlar tərəfindən istifadə edilir .Üstəlik 2009 'da edilən araşdırmalar göstərir ki, bu istifadəçilərin yalnız 20%-i xüsusi həyatın gizliliyi parametrlərindən istifadə edir. Facebook' un
quruluşundan 6 il sonra 2010-cu ildə şirkətin qurucusu Mark Zuckerberg bunları yazdı: "İstifadəsi çox asan olan və təhlükəsizlik nəzarəti təmin edən proqramlar əlavə edəcəyik."