Con Vinsent Atanasov: Redaktələr arasındakı fərq

Con 10 yaşında fizika və kimyanı öyrəndi, həmçinin riyaziyyatla məşğul olmağa davam edirdi. Anasının verdiyi kitabda hesablamanı onluq say sistemindən əlavə, digər say sistemlərində necə aparmaq qaydaları izah olunub. Sonralar Atanasov demişdi: "Mən kompyuterkompüter üzərində işə başladıqda, mənim beynimdə olan fikirlərdən biri o idi ki, bəlkə kompyuterlərkompüterlər onluq say sistemi ilə deyil, digər say sistemləri ilə daha yaxşı işləyəcək".

O, sonralar xatırlamışdı ki, rəqəmli kompyuterinkompüterin yaradılması ilə əlaqədar ideya və prinsiplər onun beyninə 1937-ci ilin qış axşamı yol qırağındakı meyxanada olarkən gəlib. Sonrakı illərdə o, bu prinsiplərin mahiyyətini aşağıdakı kimi ifadə edib: kompyuterkompüter öz işində elektrik və elektronikanın nailiyyətlərindən istifadə edəcək:

*kompyuterinkompüterin işi onluq say sisteminə deyil, ikilik say sisteminə əsaslanacaq;

Onlar görüşüblər. Beləcə Atanasov və Berri komandası yaranıb və 1939-cu ilin noyabrında "Atanasov - Berri - ABC" (sonralar Atanasov təkid edib ki, onu "Atanasoff - Berry Computer" adlandırsınlar) kompyuterininkompüterinin layihəsi yaranıb. Kompyuterin layihəsi və qurulması 1939-cu ilin sonundan 1942-ci ilin ortalarına kimi həyata keçirilib. "ABC" kompyuterininkompüterinin mahiyyəti nədən ibarət idi?

Atanasovun fizik Con Mauçli ilə ilk görüşü 1940-cı ilin dekabrında baş verdi. Bu insanların hər ikisi Pensilvaniya Universitetində keçirilən Amerikanın Elmin Tərəqqisi Assosiasiyasının yığıncaqlarında iştirak edirdilər. Mauçli meteorologiya problemlərinin həlli üçün analoq kompyuterlərdənkompüterlərdən istifadə etmək imkanı haqqında mühazirə oxuyurdu. Atanasov da auditoriyada idi.

Mühazirədən sonra Mauçli ilə danışmaq istəyənlərin hamısını gözləyən Atanasov özünü kompyuterkompüter, xüsusilə rəqəmli kompyuterləkompüterlə maraqlanan bir şəxs kimi təqdim etdi. O, sonra Mauçliyə elektron lampalardan istifadə edilən və hələ tamamlanmamış kompyteri haqqında danışdı və bildirdi ki, ola bilsin ki, bu maşın rəqəmli kompyuterlərinkompüterlərin inkişafına böyük təsir göstərəcək. Atanasov Mauçlini Ayova ştatına "ABC" kompyuterinəkompüterinə baxmağa dəvət etmişdi.

Mauçli 1941-ci il iyunun 14-də dəvəti qəbul etdi. O və oğlu Atanasovun evində 5 gün ərzində qonaq oldular, bu müddət ərzində hər ikisi kompyuterlərkompüterlər haqqında danışdılar. Mauçli sənədləri araşdırırdı, Berri isə "ABC" kompyuterininkompüterinin işləməsini ötəri göstərmişdi.

Mauçli sənədin bir nüsxəsini özü üçün istədi, lakin Atanasov razı olmadı. 3 ay sonra, 1941-ci ilin sentyabrnda Mauçli Atanasova məktub yazaraq Pensilvaniya universiteti nəzdindəki Mur mühəndislik məktəbində 1 ədəd "Atanasov kalkulyatoru"nun quraşdırıla biləcəyini soruşub. Atanasov oktyabrın 7-də cavab verərək bildirmişdi ki, o, patent üçün ərizə verilənə kimi "ABC" kompyuterininkompüterinin məxfi saxlanılmasını istəyir.

İkinci Dünya müharibəsinin başlanması nəticəsində Atanasov kompyuterlərdənkompüterlərdən uzaq düşdü. O, 1942-ci ildə Vaşinqtonda (Kolumbiya ştatı) Hərbi Dəniz Artilleriyası laboratoriyası nəzdindəki akustika bölməsinin rəhbəri oldu. Atanasov orada minaların akustik sınağına nəzarət edirdi. "ABC" kompyuterininkompüterinin hissələrindən biri olan hesab hissəsi 1942-ci ildə təsdiq edildi və Atanasov əmin idi ki, kompyuterkompüter layihəsi artıq lazımi dərəcədə tamamlanıb.

Lakin "ABC" kompyuterikompüteri faktiki olaraq heç vaxt istifadə olunmamışdı.

1945-ci ildə Artilleriya idarəsi Atanasovdan Hərbi Dəniz Artilleriya laboratoriyası üçün kompyuterinkompüterin yaradılmasına kömək etməyi xahiş etdi. Bu məsələ ilə bağlı böyük maliyyə dəstəyi də ayrılmışdı. Atanasov bildirmişdi ki, eyni zamanda kompyuterkompüter layihəsi üzərində işləyə və "NOL" akustika bölməsində işi bitirə bilməz. Nəticədə, Hərbi dəniz donanması onun xidmətindən imtina etmişdi.

Atanasov müharibə bitdikdən sonra da kompyuterkompüter üzərindəki işə qayıtmadı. "Mən kompyuterlərkompüterlər üzərində təxminən 12 il və çox çətin şəraitdə işləmişəm. Həyatımı dəyişməyə ehtiyac hiss edirdim". O, uzun illərdən sonra kompyuterləkompüterlə bağlı işini yarımçıq qoyduğuna görə heyifsiləndi. Lakin bunu yalnız o zaman başa düşdü ki, maşını (kompyuterikompüteri) həqiqətən də inqilabi idi. 80-ci illərin əvvəllərində Atanasov bildirmişdi ki, əgər "ABC"-nin potensial imkanlarını başa düşsəydi, onun üzərində işləməyə davam edərdi.

Atanasov elektron rəqəmli kompyuterinkompüterin ixtiraçısı olması qərarını bir "qəribə" səfərdən sonra sübut etmək istədi. 1954-cü il iyulun 15-də "IBM" firmasının patent bürosundan vəkil Atanasova baş çəkdi və ona dedi: "Əgər bizə kömək etsəniz, biz Mauçli - Ekkertin kompyuterəkompüterə olan patentini ləğv edərik. Bu, sizin ideyanızdır".

1963-cü ildə Atanasovun tələbini təsdiq edə bilən əsas insan Klifford Berri dünyasını dəyişdi. Bununla belə Atanasov tədricən əmin olurdu ki, "ENIAC"-ın ideyası onun "ABC" kompyuterindənkompüterindən götürülüb. Həm də onun digər ölkələrdə, xüsusilə əcdadlarının vətəni olan Bolqarıstanda qiymətləndirilməsi ona güc verirdi. Bolqarıstan Atanasovu 1970-ci ildə 1-ci dərəcəli "Kiril və Mefodi" ordeni ilə mükafatlandırdı.

Bu məsələ ilə bağlı öz ifadələrini hazırlamaq üçün Atanasov və onun vəkilləri keçmiş kolleqaları axtarıb tapdılar və "ABC" kompyuterinikompüterini bərpa etməyi xahiş etdilər. Atanasov məhkəmədə düymələrə sıxaraq lampaları işıqlanmağa məcbur edərək "ABC" kompyuterininkompüterinin işləməsini dəqiq olaraq göstərdi. Bu, hakim Eyrl R. Larsona təsir etmək üçün kifayət idi və o, işi Atanasovun xeyrinə həll etdi. Qərar 1973-cü il oktyabrın 19-da çıxarılmışdı.

Hökmdə həqiqətən Atanasov elektron kompyuterinkompüterin ixtiraçısı, "ENIAC" isə onun ideyası əsasında yaradılmış kompyuterkompüter kimi qeyd edilmişdi. "Ekkert və Mauçli özləri bu avtomatik elektron rəqəmli kompyuterikompüteri ixtira etməyiblər, onlar bu ideyanı doktor Con V. Atanasovdan götürüblər və buna görə "ENIAC" patenti etibarsızdır" - hakim Larson hökmü oxuyub.